Klisti Wẹ Huhlọn Jiwheyẹwhe Tọn
“Klisti yin huhlọn Jiwheyẹwhe tọn.”—1 KỌL. 1:24.
1. Naegbọn Paulu sọgan dọ dọ “Klisti yin huhlọn Jiwheyẹwhe tọn”?
JEHOVAH do huhlọn etọn hia gbọn Jesu Klisti gblamẹ to aliho vonọtaun lẹ mẹ. Owe Wẹndagbe tọn ẹnẹ lẹ na nudọnamẹ he hẹn yise mẹtọn lodo lẹ gando azọ́njiawu delẹ he Klisti wà go. E yọnbasi dọ, ewọ wà azọ́njiawu susu devo lẹ. (Mat. 9:35; Luku 9:11) Na nugbo tọn, huhlọn Jiwheyẹwhe tọn yin didohia gbọn Jesu gblamẹ. Abajọ apọsteli Paulu do dọho gando ewọ go dọmọ: “Klisti yin huhlọn Jiwheyẹwhe tọn.” (1 Kọl. 1:24) Eyin mọ wẹ, etẹwẹ azọ́njiawu Jesu tọn lẹ sọgan yiwà do gbẹzan mítọn ji?
2. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn azọ́njiawu Jesu tọn lẹ mẹ?
2 Apọsteli Pita dọ dọ Jesu wà azọ́njiawu lẹ, kavi “nudabla lẹ.” (Owalọ 2:22) Azọ́n huhlọnnọ he Jesu wà to aigba ji lẹ do dona daho hugan he na wá aimẹ to gandudu etọn whenu lẹ hia. Azọ́n enẹlẹ do azọ́njiawu he Jesu na wà lẹdo aihọn pé to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ hia! Azọ́njiawu etọn lẹ sọ gọalọna mí nado tindo nukunnumọjẹnumẹ gigọ́ gando jẹhẹnu etọn po Otọ́ etọn tọn po lẹ go. Mì gbọ mí ni gbadopọnna vude to azọ́njiawu Jesu tọn lẹ mẹ, bo pọ́n nuyiwadomẹji he yé sọgan tindo do gbẹzan mítọn ji to egbehe podọ to sọgodo.
AZỌ́NJIAWU DE HE PLỌNNU MÍ GANDO ALỌTÚTLÚ GO
3. (a) Basi zẹẹmẹ nujijọ he whenu Jesu wà azọ́njiawu etọn tintan te tọn. (b) Nawẹ Jesu do alọtútlú hia to Kana gbọn?
3 Jesu wà azọ́njiawu etọn tintan, to hùnwhẹ alọwle tọn de whenu to Kana Galili tọn. Sọha jonọ he wá lẹ tọn sọgan ko zẹ̀ nuhe yè donukun go. Ṣigba, depope he whẹho lọ yin, ovẹn he yin awuwlena lọ vọ̀. Malia, yèdọ onọ̀ Jesu tọn yin dopo to jonọ lọ lẹ mẹ. Ayihaawe matin dọ na owhe susu lẹ, ewọ na ko nọ lẹnnupọndo opagbe dọdai tọn he gando visunnu etọn go lẹpo ji, yèdọ mẹhe e yọnẹn dọ yè na wá ylọdọ “Visunnu Gigogán lọ tọn.” (Luku 1:30-32; 2:52) Be ewọ yise dọ visunnu etọn tindo huhlọn delẹ he e ma ko yizan wẹ ya? Nuhe họnwun wẹ yindọ to Kana, Malia po Jesu po tindo awuvẹmẹ na alọwlemẹ yọyọ lọ lẹ, bo jlo na gọalọna yé ma nado duwinyan. Jesu yọnẹn dọ dandannu wẹ e yin nado nọ hẹjómẹ. Enẹwutu, e wà azọ́njiawu bo diọ osin nudi litli 380 zun “ovẹn dagbe.” (Hia Johanu 2:3, 6-11.) Be dandan wẹ dọ Jesu ni wà azọ́njiawu ehe ya? Lala. Nulọ poun wẹ yindọ, onú gbẹtọ lọ lẹ tọn wẹ duahunmẹna ẹn, podọ e hodo apajlẹ Otọ́ olọn mẹ tọn etọn tọn bo tlúalọ.
4, 5. (a) Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn azọ́njiawu tintan he Jesu wà mẹ? (b) Etẹwẹ azọ́njiawu he e wà to Kana plọn mí gando sọgodo go?
4 Jesu wà azọ́njiawu nado wleawuna ovẹn dagbe he sù taun, bo pé nado yí jonọ gbẹtọ susu tọn. Be a mọ nuhe azọ́njiawu ehe plọn mí ya? Na Jesu desọn ojlo mẹ bo wà azọ́njiawu ehe wutu, enẹ na mí jide dọ numọtolanmẹ gbẹtọvi lẹ tọn nọ duahunmẹna ewọ po Otọ́ etọn po. Otọ́ lọ po Visunnu lọ po ma yin goenọ. Eyin mọ wẹ, yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe Jehovah na gbọn alọtútlú dali yí huhlọn etọn zan to aihọn yọyọ lọ mẹ nado wleawu núdùdù dojó lẹ tọn “na akọta lẹpo” lẹdo aihọn pé do.—Hia Isaia 25:6. *
5 Lẹnnupọndo ehe ji! Ojlẹ de ja whenue nuhudo po ojlo he sọgbe gbẹtọvi lẹpo tọn po, taidi núdùdù hunsindagbe tọn po adọtẹn dagbedagbe lẹ po, na yin pekọhẹnwana. Mì gbọ mí ni gọ́ na ayajẹ dile mí to nukundo onú dagbedagbe he Jehovah na gbọn alọtútlú dali wà na mí to Paladisi mẹ to aigba ji lẹ.
To whenue mí tlúalọ gbọn whenu mítọn yiyizan nado gọalọna mẹdevo lẹ dali, mí nọ dohia dọ mí plọnnu sọn apajlẹ alọtútlú tọn Jesu tọn mẹ (Pọ́n hukan 6)
6. Mẹnu lẹ wẹ Jesu nọ yí huhlọn azọ́njiawu etọn tọn zan nado hẹn pekọ wá na, podọ nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ etọn to adà ehe mẹ gbọn?
6 E jẹna ayidego dọ, to whenue Lẹgba whlé Jesu pọ́n nado diọ zannu lẹ zun akla, Klisti gbẹ́ ma nado yí huhlọn azọ́njiawu tọn etọn zan nado hẹn pekọ wá na ojlo edetiti tọn lẹ. (Mat. 4:2-4) Ṣigba, ewọ yí huhlọn etọn zan nado gọalọna mẹdevo lẹ bo hẹn pekọ wá na nuhudo yetọn lẹ. Nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ Jesu tọn, nado nọ do ojlo nujọnu tọn hia to mẹdevo lẹ mẹ gbọn? E na tuli devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nado ‘nọ nanúmẹ.’ (Luku 6:38) Be mí sọgan nọ do alọtútlú, yèdọ jẹhẹnu dagbedagbe enẹ hia gbọn oylọ-bibasina mẹdevo lẹ wá owhé mítọn gbè nado dùnú bo tindo mahẹ to nuwiwa gbigbọmẹ tọn de mẹ hẹ mí ya? Be mí sọgan nọ do alọtútlú hia gbọn whenu mítọn yiyizan to opli godo nado gọalọna mẹhe tin to nuhudo mẹ de, taidi nado dotoaina mẹmẹsunnu de he jlo na basi zepọn azọ́ndenamẹ etọn tọn na mí ya? Alọgọ tẹwẹ mí sọgan penugo nado na mẹhe tindo nuhudo alọgọ tọn to lizọnyizọn lọ mẹ lẹ? Mí nọ dohia dọ mí plọnnu sọn apajlẹ Jesu tọn mẹ, eyin mí gbọn alọtútlú dali gọalọna mẹdevo lẹ to agbasa-liho podọ to gbigbọ-liho sọgbe hẹ nugopipe mítọn.
“YEMẸPO DÙ BO GỌ́HO”
7. Mẹnu lẹ wẹ na gbẹ́ tin dile e na dẹnsọ bọ titonu ylankan ehe na pò to ote?
7 Sọn hohowhenu gbọ́n wẹ wamọnọ lẹ ko tin. Jehovah dọna Islaelivi hohowhenu tọn lẹ dọ wamọnọ lẹ ma na vọ̀ sọn aigba lọ ji gbede. (Deut. 15:11) To owhe kanweko susu lẹ godo, Jesu lọsu dọmọ: “Wamọnọ lẹ tin to mì dè to whepoponu.” (Mat. 26:11) Be nuhe dọ Jesu te wẹ yindọ wamọnọ lẹ na tin to aigba ji kakadoi ya? Lala, nuhe dọ e te wẹ yindọ wamọnọ lẹ na tin to aigba ji dile e na dẹnsọ bọ titonu ylankan ehe na pò to ote. Enẹwutu, lehe e yin homẹhunnu do sọ nado yọnẹn dọ azọ́njiawu Jesu tọn lẹ yin dohia onú dagbedagbe he na wá jọ to gandudu Ahọluduta lọ tọn whenu lẹ tọn, yèdọ whenue mẹlẹpo na tindo nususu nado dù bo gọ́ho!
8, 9. (a) Etẹwẹ whàn Jesu nado wà azọ́njiawu bo na núdùdù gbẹtọ fọtọ́n susu lẹ? (b) Etẹwẹ azọ́njiawu he Jesu wà nado na núdùdù gbẹtọ fọtọ́n susu lẹ yiwà do jiwe?
8 Psalm-kantọ lọ dọ gando Jehovah go dọmọ: “Hiẹ kẹ̀ alọ towe, bosọ [hẹn pekọ wá na] ojlo nutogbẹ̀ lẹpo tọn.” (Ps. 145:16) Gbọn apajlẹ Otọ́ etọn tọn hihodo dali, ‘Klisti, yèdọ huhlọn Jiwheyẹwhe tọn,’ nọ saba kẹ̀ alọ etọn lẹ bo nọ hẹn pekọ wá na ojlo hodotọ etọn lẹ tọn. E ma nọ wàmọ nado do huhlọn etọn hia poun gba. Ṣigba, na onú mẹdevo lẹ tọn nọ duahunmẹna ẹn sisosiso wutu wẹ. Mì gbọ mí ni gbadopọnna Matiu 14:14-21. (Hia.) Devi Jesu tọn lẹ wá e dè nado dọho hẹ ẹ do whẹho núdùdù tọn ji. E ma yin na huvẹ sọgan ko to yelọsu lẹ hù wutu kẹdẹ wẹ gba, ṣigba na onú gbẹtọgun lọ tọn to ahunmẹduna yé, na yé ko zọ̀n afọ hodo Jesu sọn tòdaho lẹ mẹ, bọ huvẹ to hùhù yé badabada, podọ onú ko sọ ṣikọna yé wutu. (Mat. 14:13) Etẹwẹ ewọ na wà?
9 Jesu yí akla atọ́n po whèvi awe po do na núdùdù sunnu 5 000, gọna yọnnu lẹ po yọpọvu lẹ po! Eyin mí lẹnnupọndo lehe Jesu yí huhlọn azọ́njiawu etọn tọn zan nado do awuvẹmẹ hia bo na núdùdù whẹndo susu lẹ, gọna yọpọvu lẹ do ji, be enẹ ma nọ yinuwado mí ji ya? Gbẹtọgun lọ “dù bo gọ́ho.” Ehe dohia dọ núdùdù lọ sù taun. E ma yin núdùdù vude poun wẹ Jesu yí homẹdagbe do wleawuna gba, ṣigba núdùdù he sọgan gọalọna gbẹtọgun lọ nado basi gbejizọnlin gaa yì owhé yetọn gbè. (Luku 9:10-17) Podọ núdùdù he pò lẹ gọ́ ohà 12!
10. Diọdo tẹwẹ na wá aimẹ to madẹnmẹ gando wamọnọ lẹ go?
10 To egbehe, gbẹtọ livi kanweko susu lẹ ma ko mọ pọngbọ na nuhudo tangan yetọn lẹ, na gandudu mawadodo tọn gbẹtọvi lẹ tọn wutu. Mẹmẹsunnu mítọn he tlẹ nọ penugo nado mọ dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ, ma nọ tindo “pekọ” to gigọ́ mẹ. Ṣigba to madẹnmẹ, gbẹtọvi tonusetọ lẹ na duvivi ogbẹ̀ tọn to aihọn de mẹ, fie mawadodo ma na tin te bọ wamọnọ depope ma nasọ tin te. Eyin hiẹ tindo huhlọn, be a ma na hẹn pekọ wá na nuhudo gbẹtọvi tọn lẹ ya? Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ tindo huhlọn podọ ojlo lọ nado wàmọ, bo nasọ wà ẹ to madẹnmẹ. Na nugbo tọn, whlẹngán mítọn ko sẹpọ!—Hia Psalm 72:16.
11. Naegbọn hiẹ kudeji dọ Klisti na yí huhlọn etọn zan do aigba lọ blebu ji to madẹnmẹ, podọ etẹwẹ enẹ whàn we nado wà?
11 To whenue Jesu to aigba ji, e wazọ́n gbọn lẹdo kleun de mẹ podọ na owhe atọ̀n daa poun. (Mat. 15:24) Taidi Ahọlu gigonọ de, e na dugán gbọn agosu ẹnẹ aigba tọn lẹpo ji. (Ps. 72:8) Azọ́njiawu Jesu tọn lẹ hẹn mí kudeji dọ ewọ tindo nugopipe podọ ojlo lọ nado yí aṣẹpipa he e tindo zan na dagbe mítọn to madẹnmẹ. Dile etlẹ yindọ mí ma sọgan wà azọ́njiawu lẹ, mí sọgan yí zohunhun do gọalọna gbẹtọ lẹ nado plọn Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn. Dọdai Biblu tọn lẹ hẹn mí deji dọ ojlẹ dagbe lẹ to nukọn ja. Taidi Kunnudetọ Jehovah tọn he ko klan míde do wiwe bo yọ́n nugbo họakuẹ he gando sọgodo go ehe, be mí ma nọ mọdọ mí duahọ nude tọn do mẹdevo lẹ ya? (Lom. 1:14, 15) Mì gbọ nulinlẹnpọn do ehe ji ni whàn mí nado nọ lá wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na mẹdevo lẹ.—Ps. 45:1; 49:3.
AṢẸPIPA DO HUHLỌN JỌWAMỌ TỌN LẸ JI
12. Naegbọn mí kudeji dọ Jesu yọ́n nuhe tin to aigba ji lẹpo to gigọ́ mẹ?
12 To whenue Jiwheyẹwhe dá aigba po nuhe tin to e ji lẹ po, Visunnu detọ́n dopo akàn etọn wazọ́n hẹ ẹ taidi “azọ́nwatọgan de.” (Howh. 8:22, 30, 31; Kọl. 1:15-17) Enẹwutu, Jesu yọ́n nuhe tin to aigba ji lẹpo to gigọ́ mẹ. Ewọ yọ́n lehe adọkunnu he tin to aigba ji lẹ sọgan yin yiyizan, yin wédona, bosọ yin mimá to aliho he sọgbe mẹ, podọ matin mẹnukuntahopọn do.
Etẹwẹ aliho he mẹ Jesu yí huhlọn azọ́njiawu tọn etọn zan te yiwà do jiwe? (Pọ́n hukan 13, 14)
13, 14. Na apajlẹ lehe Klisti sọgan yí aṣẹpipa zan do huhlọn jọwamọ tọn lẹ ji do tọn.
13 To whenue Jesu to aigba ji, e dohia dọ emi wẹ “huhlọn Jiwheyẹwhe tọn” gbọn aṣẹpipa etọn yiyizan do huhlọn jọwamọ tọn lẹ ji dali. Lẹnnupọndo lehe Jesu yinuwa do ji to whenue yujẹhọn sinsinyẹn de ze ogbẹ̀ devi etọn lẹ tọn do owù mẹ. (Hia Malku 4:37-39.) Weyọnẹntọ he nọ basi zẹẹmẹ do Biblu ji de doayi e go dọmọ: “Hogbe Glẹki tọn [he yin lilẹdo “yujẹhọn sinsinyẹn” to Malku 4:37 mẹ]” zẹẹmẹdo jẹhọn huhlọnnọ kavi jẹhọn-ahizi de. E ma nọ dlẹnalọdo jẹhọn he yìn kleun bo doalọte de . . . ṣigba jẹhọn huhlọnnọ de he nọ yìn bo nọ to nulẹpo vúnvún pé, to whenue agahomẹ súyu bọ hẹviosò to núdọ po zingidi po to pọmẹ hẹ jikun sinsinyẹn de.” To kandai Matiu tọn mẹ, yujẹhọn enẹ yin yiylọdọ “jẹhọn sinsinyẹn de.”—Mat. 8:24.
14 Yí nukun homẹ tọn do pọ́n nujijọ lọ: Onú ṣikọna Klisti to whenue e ko yí whenu susu zan to lizọnyizọn etọn mẹ godo. Agbówhẹn lẹ to hihò do tọjihun lọ go, bo to osin yìn do e mẹ. Ṣigba, Jesu gbẹ́ to amlọndọ, mahopọnna zingidi yujẹhọn lọ tọn po yidọn-yide he tọjihun lọ to bibasi po. Ewọ tindo nuhudo gbọjẹ tọn. Devi lẹ dibu bo fọ́n Jesu bosọ dọmọ: “Mí to na dọ̀n!” (Mat. 8:25) To whenue Jesu fọ́n, e degbena jẹhọn lọ po ohù lọ po dọmọ: “Danido! Nọ whii!” podọ jẹhọn he to adán ji lọ doalọte. (Malku 4:39) Na nugbo tọn, Jesu degbena jẹhọn po ohù po nado nabọẹ bo nọte. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? “Abọẹninọ daho de wá aimẹ!” Lehe Jesu tindo huhlọn do sọ!
15. Nawẹ Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ dohia dọ emi tindo nugopipe nado paṣẹ do huhlọn jọwamọ tọn lẹ ji gbọn?
15 Jehovah dè wẹ huhlọn Klisti tọn wá sọn, enẹwutu mí tindo whẹwhinwhẹ́n dagbe nado yise dọ Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ tindo nugopipe lẹpo nado paṣẹ do huhlọn jọwamọ tọn lẹ ji. Lẹnnupọndo apajlẹ kleun delẹ ji. Jẹnukọnna Singigọ lọ, Jehovah dọmọ: “Azán ṣinawe dogọ yẹn na ja jikun do aigba ji, to okle kande po ozán kande po.” (Gẹn. 7:4) Mọdopolọ to Eksọdusi 14:21 mẹ, mí hia dọmọ: “OKLUNỌ sọ hẹn ohù joagọyigodo gbọn jẹhọn sinsinyẹn whèzẹtẹn tọn dali.” Podọ mí hia to Jona 1:4 mẹ dọmọ: “OKLUNỌ dọ̀n jẹhọn daho tọ́n biọ ohù lọ mẹ, jẹhọn daho hlọnhlọnnọ de sọ tin finẹ to ohù lọ mẹ, mọ wẹ ohún lọ [jlo na siọ].” Tulinamẹnu wẹ e yin nado yọnẹn dọ Jehovah sọgan paṣẹ do huhlọn jọwamọ tọn lẹ ji. E họnwun dọ, sọgodo aigba ehe tọn tin to alọ anadenanutọ dagbe de tọn mẹ.
16. Na mí yọnẹn dọ Mẹdatọ mítọn po Visunnu plọnji etọn po tindo aṣẹpipa do huhlọn jọwamọ tọn lẹ ji wutu, naegbọn enẹ nọ vọ́ jide na mí?
16 Lehe nulinlẹnpọn do huhlọn jiawu Mẹdatọ mítọn tọn po “azọ́nwatọgan” etọn tọn po ji nọ vọ́ jide na mí do sọ! To whenue yé omẹ awe lẹ na lẹ́ ayidonugo yetọn pete hlan aigba ji to owhe 1 000 lọ whenu, gbẹtọvi lẹpo na nọgbẹ̀ to jijọho mẹ. Nugbajẹmẹji jọwamọ tọn he nọ gbàhundonamẹ to egbehe lẹ ma na tin ba. To aihọn yọyọ lọ mẹ, mẹdepope ma na tin to dandannu glọ nado dibu dọ jẹhọn-ahizi, tsunami, wuwujẹgbonu osó miyọ́nnọ lẹ tọn, kavi aigba sisọsisọ lẹ na gbleawuna emi ba. Lehe e jiawu do sọ nado nọ lẹnnupọndo ojlẹ mọnkọtọn ji, yèdọ whenue huhlọn jọwamọ tọn lẹ ma nasọ hùmẹ kavi gbleawunamẹ ba, na “gòhọ Jiwheyẹwhe tọn [na] tin to gbẹtọvi lẹ dè” wutu! (Osọ. 21:3, 4) Mí sọgan deji dọ Klisti na yí huhlọn Jiwheyẹwhe tọn zan nado paṣẹ do huhlọn jọwamọ tọn lẹ ji to Owhe Fọtọ́n lọ whenu.
NỌ HODO APAJLẸ JIWHEYẸWHE PO KLISTI PO TỌN
17. Etẹwẹ mí sọgan wà to egbehe nado hodo apajlẹ Jiwheyẹwhe po Klisti po tọn?
17 Na nugbo tọn, mí ma tindo huhlọn taidi Jehovah po Jesu po nado doalọtena nugbajẹmẹji jọwamọ tọn lẹ, ṣigba mí tindo huhlọn jẹ obá de mẹ. Nawẹ mí nọ yí i zan gbọn? Aliho dopo wẹ nado nọ yí ayinamẹ he tin to Howhinwhẹn lẹ 3:27 mẹ do yizan mẹ. (Hia.) To whenue mẹmẹsunnu mítọn lẹ to yaji, mí sọgan miọnhomẹna yé bo nọgodona yé to agbasa-liho, to numọtolanmẹ-liho podọ to gbigbọ-liho. (Howh. 17:17) Di apajlẹ, mí sọgan gọalọna yé nado gọ̀ jẹgangan to whenue nugbajẹmẹji jọwamọ tọn de jọ do yé go. Asuṣiọsi de do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn ahundopo tọn etọn hia to whenue jẹhọn-ahizi de hẹn owhé etọn gble, bo dọmọ: “N’dopẹ́ taun dọ n’tin to titobasinanu Jehovah tọn mẹ, e ma yin na alọgọ he n’mọyi to agbasa-liho wutu kẹdẹ gba, ṣigba na alọgọ he n’sọ mọyi to gbigbọ-liho wutu.” Mọdopolọ, jẹhọn sinsinyẹn de hẹn owhé mẹmẹyọnnu tlẹnnọ de tọn gble bọ e jẹflumẹ bo lẹndọ nude ma pò na emi ba. To whenue e mọ alọgọ yí godo, e dọmọ: “N’ma tlẹ yọ́n lehe n’na basi zẹẹmẹ etọn do taun! Hogbe whèdo mi nado dọ numọtolanmẹ ṣie lẹpo . . . N’dopẹna we Jehovah!” Homẹ mítọn nọ hùn dọ mí yin apadewhe pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn de he nọ yí ahundopo do penukundo nuhudo ode awetọ tọn go. Nuhe nọ hẹn mí jaya hugan wẹ yindọ Jehovah po Jesu Klisti po nọ penukundo omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ go nugbonugbo.
18. Etẹwẹ jẹna ayidego gando nuhe whàn Jesu nado wà azọ́njiawu lẹ go?
18 To lizọnyizọn Jesu tọn whenu, ewọ dohia dọ emi wẹ “huhlọn Jiwheyẹwhe tọn.” Ṣigba, etẹwẹ whàn Jesu nado wà azọ́njiawu lẹ? Mí ma sè pọ́n dọ ewọ yí huhlọn etọn zan nado hẹn awuji gbẹtọ lẹ kavi nado hẹn ale wá na edetiti. Na nugbo tọn, azọ́njiawu he Jesu wà lẹ dohia dọ ewọ yiwanna gbẹtọvi lẹ. Mí na plọnnu do ehe ji to hosọ he bọdego mẹ.
^ huk. 4 Isaia 25:6 (NW) dọmọ: “To osó ehe ji, Jehovah awhànpa lẹ tọn na wleawuna hùnwhẹ he gọ́ na núdùdù dojó lẹ na gbẹtọ lẹpo, yèdọ hùnwhẹ he gọ́ na vẹnhàn dagbe, ehe núdùdù dojó etọn lẹ gọ́ na ojó ohú mẹ tọn, po vẹnhàn dagbedagbe he yè whí po.”
