1. Fikieme Pọl ukọ na ọ rọ ta nọ “Kristi họ ogaga Ọghẹnẹ”?

JIHOVA ọ rọ Jesu Kristi dhesẹ ogaga Riẹ via evaọ edhere igbunu sa-sa nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ. Ebe ene usiuwoma na e ta eware buobu nọ e rẹ bọ ẹrọwọ mai ga kpahe iruo igbunu jọ nọ Jesu Kristi o ru. Avro ọ riẹ hẹ, u ti wo iruo igbunu buobu efa nọ Jesu o ru u te no enana no. (Mat. 9:35; Luk 9:11) O rrọ vevẹ inọ ogaga Ọghẹnẹ u dhesẹ oma via evaọ oma Jesu. Agbẹta nọ Pọl ukọ na ọ rọ ta nọ: “Kristi họ ogaga Ọghẹnẹ” na. (1 Kọr. 1:24) Dede na, ẹvẹ iruo igbunu Jesu e sai ro kpomahọ uzuazọ mai?

2. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no iruo igbunu Jesu ze?

² Pita ukọ na ọ ta nọ Jesu o ru “eware igbunu.” (Iruẹru 2:22) Eware igbunu nọ Jesu o ru evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ na yọ ẹmẹvo eware iwoma buobu nọ o ti ru evaọ otọ esuo riẹ. E riẹ obọ kpohọ eware igbunu nọ Jesu o ti ru evaọ akpọ ọkpokpọ nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ na. Iruo igbunu nana i te je fiobọhọ kẹ omai riẹ eware buobu kpahe oghẹrẹ nọ Jesu avọ Ọsẹ riẹ a rrọ. Joma ta kpahe iruo igbunu Jesu jọ jẹ ruẹ epanọ e sai ro kpomahọ uzuazọ mai enẹna gbe evaọ obaro.

3. (a) Gbiku oware nọ o via nọ o wọ Jesu ru iruo igbunu ọsosuọ riẹ. (b) Ẹvẹ oware nọ Jesu o ru evaọ Kena na u ro dhesẹ nọ o wo uruemu ọghọ-oruo?

³ Ehaa orọo jọ nọ a ru evaọ Kena obọ Galili Jesu ọ jọ ru iruo igbunu ọsosuọ riẹ. Ẹsejọhọ ahwo nọ a ziọ ehaa orọo na a bu vi unu nọ a je rẹro rai. Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, udi nọ o jariẹ u te he. Meri, oni Jesu, ọ jọ usu ahwo nọ a jọ ehaa orọo na. Avro ọ riẹ hẹ, anwọ ikpe buobu ze na ọ be hai roro kpahe eruẹaruẹ sa-sa nọ i kiekpahe ọmọ riẹ, ọnọ ọ riẹ nọ a ti se “Ọmọ Ọnọ Ọ Mai Kpehru na.” (Luk 1:30-32; 2:52) Kọ o sae jọnọ ọmọ riẹ na o wo ogaga jọ nọ u ri ti dhesẹ oma via ha? Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, u muẹro nọ evaọ ehaa orọo obọ Kena na Meri avọ Jesu a wo ọdawẹ kẹ imava nọ e be rọo na yọ a gwọlọ whaha omovuọ nọ u re noi ze nọ a yo nọ udi u re no. Jesu ọ riẹ nọ ọghọ-oruo yọ owha-iruo ohwo kpobi. Fikiere ọ tẹ rọ edhere igbunu zihe egalọno ame nọ i bu te ẹgba ọvo (100) ruọ “emamọ udi.” (Se Jọn 2:3, 6-11.) Kọ o gba Jesu họ nọ o re ru oware igbunu nana? Ijo. Ọdawẹ nọ o wo kẹ ahwo gbe Ọsẹ obọ odhiwu riẹ nọ o re ru ọghọ gaga nọ ọ rehọ aro kele o wọ riẹ ru onana.

4, 5. (a) Eme iruo igbunu ọsosuọ nọ Jesu o ru u wuhrẹ omai? (b) Eme iruo igbunu nọ Jesu o ru evaọ Kena na u wuhrẹ omai kpahe obaro?

⁴ Jesu ọ rọ edhere igbunu zihe ame buobu ruọ udi nọ u te ahwo buobu da. Eme iruo igbunu nana i wuhrẹ omai? Oware igbunu nana nọ Jesu ọ rọ iroro obọ riẹ ru na o kẹ omai imuẹro nọ, tei te Ọsẹ riẹ a wo ọdawẹ kẹ ahwo. Ọsẹ na hayo Ọmọ na a rẹ keke obọ họ. Avro ọ riẹ hẹ, evaọ akpọ ọkpokpọ na, Jihova ọ te rọ ogaga riẹ rehọ emamọ emu kuọ “ahwo riẹ” evaọ akpọ na soso.—Se Aizaya 25:6.

⁵ Roro kpahe onana. Oke o be tha nọ Ọghẹnẹ o ti ro ru ẹgwọlọ ohwo kpobi gba kẹe, te ọrọ emamọ emu gbe emamọ uwou. Jọ eva e hae were omai ẹsikpobi fiki irẹro obọdẹ eware nana nọ Jihova o ti ru kẹ omai evaọ Aparadase otọakpọ na.

6. Amono Jesu ọ rehọ ogaga igbunu riẹ fiobọhọ kẹ, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?

⁶ Rekọ muẹrohọ nọ okenọ Ẹdhọ ọ dawo Jesu inọ o zihe itho ruọ ebrẹdi, Jesu ọ rọwo rehọ ogaga riẹ ru iruo igbunu kẹ omobọ riẹ hẹ. (Mat. 4:2-4) Rekọ ọ rehọ ogaga riẹ na ru ẹgwọlọ amọfa kẹ ai. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jesu evaọ oghẹrẹ nọ o je ro ru ẹgwọlọ amọfa kẹ ae ababọ oriobọ? Jesu ọ tuduhọ idibo Ọghẹnẹ awọ inọ a “hae kẹ.” (Luk 6:38) Kọ ma sai dhesẹ uruemu ọghọ-oruo nana ẹkwoma amọfa nọ ma re zizie ziọ uwou mai te re emu je ru eware nọ i kiekpahe egagọ Ọghẹnẹ kugbe? Nọ ewuhrẹ ọ tẹ fa no, kọ ma sae rehọ oke mai fiobọhọ kẹ ohwo nọ ọ gwọlọ obufihọ, wọhọ oriruo, nọ oniọvo nọ o bi wuhrẹ ẹme nọ o ti ru ọ tẹ vuẹ omai nọ ma gaviezọ kẹ oghẹrẹ nọ o ti ru ei? Kọ oghẹrẹ vẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ a gwọlọ obufihọ evaọ usiuwoma ota na? Ma tẹ be hae rehọ eware  nọ ma wo fiobọhọ kẹ amọfa je ru ai kruga evaọ ukoko na u re gine dhesẹ nọ ma be rehọ aro kele Jesu.

7. Oghẹrẹ ahwo vẹ a te jariẹ ẹsikpobi nọ ma gbẹ rrọ akpọ ofruriọ nana?

⁷ Uvuhu o rrọ otọ kri no. Jihova ọ ta kẹ emọ Izrẹl oke anwae nọ, iyogbere e te siọ usu rai ba ẹjọ họ. (Izie. 15:11) Ikpe buobu nọ i lele i rie Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Iyogbere na a rrọ kugbe owhai ẹsikpobi.” (Mat. 26:11) Kọ Jesu ọ rehọ onana dhesẹ nọ oke kpobi iyogbere e te jọ otọakpọ na? Ijo. Oware nọ o wo họ iroro họ, iyogbere e te seba ẹjọ họ nọ ma gbẹ rrọ akpọ nana nọ ofruriọ ọ da fia na. Fikiere, o rrọ oware uduotahawọ gaga nọ ma rọ riẹ nọ iruo igbunu Jesu yọ odhesẹvia ọrọ emamọ eware nọ o ti ru evaọ esuo Uvie Ọghẹnẹ, nọ ohwo kpobi ọ te jọ re eva vọ.

8, 9. (a) Eme ọ lẹliẹ Jesu rọ edhere igbunu ko ahwo buobu? (b) Eme o si owhẹ urru kpahe idu ahwo nọ Jesu ọ rehọ edhere igbunu ko na?

⁸ Ọso-ilezi na ọ ta kpahe Jihova nọ: “Who rovie abọ ra, who te bi ru ẹgwọlọ eware nọ i wo uzuazọ kpobi rọ kẹ ae.” (Ol. 145:16) Ẹsibuobu ‘Kristi nọ ọ rrọ ogaga Ọghẹnẹ’ na o rovie abọ riẹ je ru ẹgwọlọ ilele riẹ kẹ ae. Orọnikọ ogaga ọ jẹ rehọ onana dhesẹ hẹ. Ọdawẹ ọ wọ riẹ je ru eware kẹ amọfa. Joma roro kpahe iku nọ e rrọ Matiu 14:14-21. (Sei.) Ilele Jesu a nya bru ei ze re a ta kpahe oware nọ ahwo a te re. Orọnikọ ẹsejọhọ fikinọ ohọo u kpe ilele na no ọvo a rọ nya bru Jesu hu, rekọ fiki ọdawẹ nọ a wo kẹ ogbotu na nọ oma o lọhọ no na, enọ e nya owotọ no ewho sa-sa bru Jesu ze. (Mat. 14:13) Kọ eme Jesu o ru?

⁹ Jesu ọ rehọ ebrẹdi isoi gbe imiyei ivẹ rọ ko ezae nọ i bu te oware wọhọ idu isoi (5,000), te eyae gbe emaha na. Kọ oghẹrẹ nọ Jesu ọ rọ rehọ ogaga igbunu riẹ rẹrote iviuwou sa-sa nọ makọ emaha e jọ, u gbe si omai urru? Ogbotu na a “re eva vọ.” Onana u dhesẹ nọ emu na ọ jọ buobu. Orọnikọ ẹmẹwẹ ebrẹdi nọ o re te re he Jesu ọ kẹ ahwo na ha, rekọ emu nọ ọ vọ rae eva te epanọ a sae rọ ruẹ ẹgba nya ugbo nọ a no ze na zihe kpo. (Luk 9:10-17) Yọ enọ a re kiọkọ e vọ ikete 12.

10. Eme ọ te via kẹ uvuhu kẹle na?

¹⁰ Nẹnẹ, esuo ọriẹwẹ ahwo-akpọ u ru nọ a gbẹ be sai ro ru ẹgwọlọ ima ahwo buobu kẹ ae he. Dede nọ inievo mai jọ a be sae ruẹ emu okpẹdoke, orọnikọ a be nwane “re eva vọ” họ. Rekọ oke o be tha nọ ahwo kpobi nọ a roma kpotọ kẹ Ọghẹnẹ a te rọ reawere akpọ nọ uvuhu gbe ofruriọ ọ te jọ họ. Otẹrọnọ who wo ẹgba nọ whọ sai ro ru ẹgwọlọ ahwo-akpọ kẹ ai, kọ who gbe ti ru ie? Ọghẹnẹ Erumeru na o wo ogaga na, o tẹ jẹ rrọ isiuru riẹ re o ru ere yọ o ti ru ere kẹle na. Avro ọ riẹ hẹ, ma ti no oja nana kẹle.—Se Olezi 72:16.

11. Ẹvẹ u ro mu owhẹ ẹro nọ kẹle na Jesu ọ te rehọ ogaga riẹ fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ kpobi, kọ eme onana o te wọ owhẹ ru enẹna?

¹¹ Evaọ okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ rehọ ikpe esa gbe ubro ta usiuwoma evaọ umutho ekwotọ jọ ọvo. (Mat. 15:24) Nọ ọ rrọ Ovie nọ a kẹ oruaro no na, ẹkwotọ esuo riẹ ọ te kẹre te oka avọ oka akpọ na. (Ol. 72:8) Iruo igbunu Jesu e kẹ omai imuẹro nọ o wo ogaga nọ ọ sae rọ rehọ esuo riẹ ru ewoma kẹ ahwo kpobi yọ u no rie eva ze nọ o re ru ere. Dede nọ ma sai ru eware igbunu hu, ma rẹ sae rọ ọwhọ si iroro ahwo kpohọ Ẹme Ọghẹnẹ. Eruẹaruẹ Ebaibol e kẹ omai imuẹro nọ eware iwoma e rrọ obaro tha. Mai idibo Jihova nọ e riẹ nọ eware iwoma nana e rrọ obaro tha na, kọ u gbe mu omai ẹro nọ ma wo owha-iruo nọ ma rẹ rọ vuẹ amọfa? (Rom 1:14, 15) Ajọ onana nọ ma re roro kpahe o  wọ omai rọ ajọwha vuẹ amọfa emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ.—Ol. 45:1; 49:3.

12. Fikieme o sai ro mu omai ẹro nọ Jesu ọ riẹ uyero nọ o rrọ udevie emama sa-sa lafi?

¹² Jihova avọ Ọmọ riẹ nọ ọ jọ abotọ riẹ wọhọ “osu iruo” a ma otọakpọ na gbe eware nọ e rrọ eva riẹ kpobi. (Itẹ 8:22, 30, 31; Kọl. 1:15-17) Fikiere Jesu ọ riẹ uyero nọ o rrọ udevie emama sa-sa lafi. Ọ riẹ epanọ a rẹ rẹrote eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma kẹ ahwo-akpọ inọ a ro yeri uzuazọ, ọ tẹ jẹ riẹ epanọ a rẹ rehọ ai ruiruo jẹ ghale ae te ohwo kpobi ẹrẹrẹe.

13, 14. Kẹ oriruo nọ u dhesẹ nọ Jesu ọ rẹ sae kpọ ogaga nọ o rrọ emama Ọghẹnẹ.

¹³ Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, o dhesẹ nọ ọye họ “ogaga Ọghẹnẹ” evaọ oghẹrẹ nọ ọ rọ kpọ ogaga nọ o rrọ emama Ọghẹnẹ. Roro kpahe oware nọ o ru ofou ọgaga nọ o fi uzuazọ ilele riẹ họ ọza. (Se Mak 4:37-39.) Ọgba-eriariẹ Ebaibol jọ ọ ta nọ: “Ẹme Griki nọ a fa [“ofou ọgaga” evaọ obe Mak 4:37] na, yọ ẹme nọ a re ro dhesẹ okpofou hayo ofou-ọwhibo. Orọnikọ ọnana yọ omofou nọ o re fou ze ẹsiẹvo o ve serihọ họ . . . rekọ ofou ọgaga nọ o re fou no ehru nọ o muebi ze idudhe avọ egbrara gbe okposo nọ o re lele iei, yọ o bi fou eware kpenẹ avọ enẹ.”

¹⁴ Jọ iroro ra ruẹ oware nọ o be via na: Oma o lọhọ Jesu no fiki usiuwoma nọ a be ta anwẹsiẹ. Ẹkporo na ọ be tehe okọ na, yọ ame ẹkporo na o bi kporo ruọ okọ na. Ghele ẹkporo na nọ o bi fi okọ na kpenẹ avọ enẹ gbe edo na, Jesu ọ rrọ owezẹ evaọ okọ na. Oma o ginẹ whọlọ iẹe no. Ilele riẹ nọ ozọ u mu no na a tẹ rọwo iẹe je bo nọ: “Ewhu ma rrọ na!” (Mat. 8:25) Nọ Jesu ọ kpama, ọ tẹ whọku ofou na gbe abade na inọ: “Seba! Fọ!” Okpofou na o te gine serihọ. (Mak 4:39) Jesu ọ rọ enẹ ta kẹ ofou gbe abade na nọ a fọ, re a jọ ere. Eme u no onana ze? “Oria kpobi o tẹ fọ rirẹ.” A rẹ ruẹ obọ ogaga nọ Jesu o dhesẹ via na ha.

15. Ẹvẹ Ọghẹnẹ Erumeru na o ro dhesẹ no inọ ọ rẹ sae kpọ ogaga nọ o rrọ emama riẹ?

¹⁵ Jihova omariẹ họ ehri ogaga nọ Jesu o wo na, fikiere ma wo ẹjiroro nọ ma rẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ Erumeru na ọ rẹ sae kpọ ogaga nọ o rrọ emama riẹ. Roro kpahe iriruo jọ. Taure Owhe Ologbo oke Noa na o te ti ku, Jihova ọ ta nọ: “Eva edẹ ihrẹ nọ e be tha na, me re ti vi oso tha otọ akpọ na udhẹdẹ-uvẹ gbe udheaso-uvẹ.” (Emu. 7:4) Epọvo na re, obe Ọnyano 14:21 o ta nọ: “ỌNOWO na ọ tẹ rehọ ofou ovatha-ọre ọgaga go abade na họ emu.” Yọ ma jọ obe Jona 1:4 se nọ: “ỌNOWO na o te vi ofou ologbo ze evaọ abade na, ẹkporo ologbo o te je fi evaọ abade na, fikiere okọ na u te je muegbe ẹbẹre.” O be kẹ omai evawere gaga nọ ma rọ riẹ nọ Jihova ọ rẹ sae kpọ emama riẹ. U re vevẹ inọ akpọ mai na o ti gine woma gaga evaọ obaro keme ọ te jọ obọ Ọnọ ọ rẹ sae rẹrotei ziezi.

16. Fikieme o rọ rrọ oware uduotahawọ kẹ omai nọ ma riẹ nọ Ọnọma na avọ Ọmọ otuyẹ riẹ a rẹ sae kpọ ogaga nọ o rrọ emama?

¹⁶ O rẹ ginẹ kẹ omai uduotahawọ gaga nọ ma te roro kpahe ogaga ulogbo nọ Ọnọma na avọ “osu iruo” riẹ a wo. Nọ a te rẹriẹ ovao dhe epanọ a ti ro ru otọakpọ na woma evaọ ikpe odu ọvo (1,000), ahwo kpobi a ti wo omofọwẹ. Ọraha nọ o re no eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma ze o te jọ iku anwae. Ma te gbẹ dhozọ họ inọ eware wọhọ ifou-ọwhibo, etọ nọ i re nuhu, hayo igbehru nọ e rẹ sa zue e te wha ọraha ze evaọ akpọ ọkpokpọ na. O be kẹ omai evawere gaga nọ ma te roro kpahe etoke nọ ogaga ovuovo nọ o rrọ emama Ọghẹnẹ i gbe ti kpe ahwo hayo nwa ahwo oma ha, keme “uwou Ọghẹnẹ o te jọ udevie ahwo-akpọ.”  (Evia. 21:3, 4) O rẹ sai mu omai ẹro nọ ogaga Ọghẹnẹ nọ Jesu ọ be rọ kpọ emama Ọghẹnẹ u ti fiobọhọ kẹe kpọ emama nana evaọ etoke esuo odu ikpe riẹ.

17. Edhere vẹ ma sae rọ rehọ aro kele Ọghẹnẹ avọ Kristi enẹna?

¹⁷ Ginọ uzẹme, wo ohẹriẹ no Jihova gbe Jesu, ma wo ẹgba nọ ma sae rọ whaha okpẹtu nọ o re no ogaga nọ o rrọ emama ze he. Rekọ ma wo umutho ogaga jọ. Ẹvẹ u fo nọ ma rẹ rọ ogaga nọ ma wo ru iruo? Edhere jọ họ, ẹme nọ ọ rrọ obe Itẹ 3:27 nọ ma re fihọ iruo. (Sei.) Nọ okpẹtu o te te inievo mai, ma rẹ sae tuduhọ ae awọ, rọ eware nọ ma wo thae uke, je ru epanọ a sae rọ wariẹ kruga evaọ egagọ Jihova. (Itẹ 17:17) Wọhọ oriruo, ma sai fiobọhọ kẹ ae wariẹ mu akpọ họ nọ okpẹtu nọ a robọ so ho ọ tẹ romavia. Nọ aye-uku jọ o je yere ukoko na kẹ obufihọ nọ a kẹ riẹ okenọ ofou-ọwhibo ọ raha uwou riẹ, ọ ta nọ: “Eva e be were omẹ gaga inọ mẹ rrọ ukoko Jihova, orọnikọ fiki ogbo obufihọ nọ a dhẹ bru omẹ ze ọvo ho rekọ te oghẹrẹ nọ a ro fiobọhọ kẹ omẹ wariẹ kruga ziezi evaọ ukoko na.” Oniọvo-ọmọtẹ ọfa jọ nọ ọ re te rọo ho o je roro nọ akpọ o re kẹe no okenọ ofou-ọwhibo ọ raha uwou riẹ. Nọ ukoko na o dhogbo obufihọ bru ei ọ ta nọ: “A rẹ ruẹ obọ oware nọ a ru hu, mẹ be sae ruẹ unu ta epanọ o rrọ omẹ oma ha . . . Jihova whẹ kobiruo!” Eva e be were omai gaga nọ ma rọ rrọ usu inievo akpọ soso nọ i wo ọdawẹ je bi fiobọhọ kẹ amọfa. Rekọ oware nọ o be mae kẹ omai evawere họ, ọdawẹ nọ Jihova avọ Jesu Kristi a wo kẹ idibo Ọghẹnẹ.

18. Eme o si owhẹ urru kpahe ẹjiroro nọ Jesu o je ro ru iruo igbunu?

¹⁸ Nọ Jesu ọ jọ iruo odibọgba riẹ evaọ otọakpọ, o dhesẹ via nọ ọye họ “ogaga Ọghẹnẹ.” Rekọ ẹjiroro vẹ o je ro ru onana? Ọ jọ oria ovo rehọ ogaga riẹ ru iruo ro dhesẹ oma hayo ru ẹgwọlọ obọriẹ hẹ. O rrọ vevẹ inọ uyoyou nọ Jesu o wo kẹ ahwo-akpọ o jẹ wọe ru iruo igbunu. Ma te ruẹ onana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.