1. Finshi filanga ukuti abantu ba muli cino calo tabasanguluka?

MUNO nshiku, abantu abengi tabasanguluka. Mu fyalo ifingi, abantu bamona ukuti ukulaala no muntu uo mushaupana nankwe takwabipa, bamona no kuti ukulaalana kwa baume nelyo abanakashi beka beka kwaliba fye bwino. Ifi fine e fyo balangisha na mu mafilimu, na lintu balesabankanya amakwebo. (Amalu. 12:8) Imibele ya bantu yalibipisha muno nshiku ica kuti nalimo kuti twalayipusha atuti: ‘Bushe kwena kuti twaba abasanguluka muli cino calo?’ Fwe Bena Kristu ba cine kuti twatwalilila ukuba abasanguluka pantu Yehova alatwafwa.—Belengeni 1 Abena Tesalonika 4:3-5.

2, 3. (a) Busuma nshi bwaba mu kukanatwalilila ukutontonkanya pa fyabipa? (b) Finshi twalalandapo muli cino cipande?

² Nga tulefwaya ukuba abasanguluka, tatufwile ukuba no lunkumbwa. Nga filya fine isabi libelelekwa kuli lyambi ku ndobo, e fyo no Mwina Kristu engabelelekwa nga ca kuti atwalilila fye ukutontonkanya pa kucita ubulalelale. Ulunkumbwa nga lwalimba imishila muli ifwe, kuti twatendeka ukutemwa no kufwaisha ukucita ifyabipa, ne ci kuti calenga twabembuka.  Kanshi filya Baibolo yalanda ukuti “ulunkumbwa . . . lufyala ulubembu” cishinka.—Belengeni Yakobo 1:14, 15.

³ Nga twatwalilila ukutontonkanya pa fyabipa kuti twailetelela! Lelo nga twaleka ukutontonkanyapo ilyo tafilalimba imishila, te kuti tubembuke no kuiletelela iyo! (Gal. 5:16) Nomba natulande pa fintu fitatu ifingatwafwa ukucimfya ulunkumbwa ulwingalenga twacita ubulalelale. Ifi ifintu fitatu ni fi: bucibusa bwesu na Yehova, ukufunda kwa mu Baibolo, na baeluda mu cilonganino.

4. Mulandu nshi tufwile ukupalamina kuli Yehova?

⁴ Baibolo itila, abafwaya ‘ukupalama kuli Lesa’ bafwile ‘ukusangulula iminwe yabo, no kusangulula imitima yabo.’ (Yako. 4:8) Nga ca kuti twalicindika bucibusa bwesu na Yehova, tufwile ukulaesha na maka yesu yonse ukulacita no kulatontokanya pa fimulenga ukusekelela. Nga tuletontonkanya pa fyasanguluka, pa fisuma na pali fyonse ifya kutasha, tukaba ‘abasanguluka mu mutima.’ (Amalu. 24:3, 4; 51:6; Fil. 4:8) Icawama ca kuti, Yehova alishiba ukuti tatwapwililika, kabili alishiba ukuti kuti twaba no lunkumbwa. Lelo twalishiba ukuti Yehova alomfwa ubulanda nga twatwalilila ukutontonkanya pa fyabipa. (Ukute. 6:5, 6) Nga tuletontonkanya pa fyo Yehova omfwa, tukalafwaisha lyonse ukutontonkanya pa fyasanguluka.

5, 6. Bushe ipepo kuti lyatwafwa shani ukucimfya ulunkumbwa lwa kucita ubulalelale?

⁵ Nga ca kuti tulepepa kuli Yehova lyonse pa kuti atwafwe ukuleka ukutontonkanya pa fyabipa, ninshi tukalalanga ukuti twalimucetekela sana. Nga tulepepa lyonse kuli Yehova, tukapalama kuli ena e lyo na o akapalama kuli ifwe. Akatupeela umupashi wa kwe uwa mushilo uwingatwafwa ukukanalatontonkanya pa fyabipa ifingalenga twakaana ukuba abasanguluka. E ico natulepepa kuli Yehova ukuti aletwafwa ukulatontonkanya pa fyasanguluka ifingalenga alesekelela. (Amalu. 19:14) Bushe tulapepa kuli ena, ukumweba ukuti aletuceeceeta pa kuti twilaba na ‘mapange ayengatutwala mu nshila iibi’? (Amalu. 139:23, 24) Bushe tulapepa kuli Yehova ukuti aletwafwa ukutwalilila ukuba aba cishinka na lintu twatunkwa?—Mat. 6:13.

⁶ Nalimo twalitemwa ifyo Yehova apata pa mulandu ne fyo twakula. Ifi nga e fyo twaba, Yehova kuti atwafwa ukuba abasanguluka pa kuti tutwalilile ukumubombela ukulingana ne fyo afwaya. Imfumu Davidi yalishibe ukuti Yehova kuti ayafwa. Ilyo yabembwike na Batisheba, yalombele Yehova ati: “Lengeni muli ine umutima uwasanguluka, . . . kabili bikeni muli ine umupashi uupya, uwashangila.” (Amalu. 51:10, 12) Pa mulandu wa kukanapwililika, kuti tulefwaisha ukucita ifyabipa, lelo Yehova kuti atupeela umupashi uwingalenga twalamumfwila. Nangu ca kuti umutima wesu ufwaya fye ukuti tulecita ifyabipa, Yehova kuti atwafwa ukulakonka amafunde yakwe. Kuti atucingilila ku fintu fyonse ifyabipa ifingatuteka ubusha.—Amalu. 119:133.

7. Bushe Icebo ca kwa Lesa kuti catucingilila shani ku kutontonkanya pa fyabipa?

⁷ Yehova kuti ayasuka amapepo yesu ukubomfya Icebo cakwe Baibolo. Amano ayaba mu Cebo ca kwa Lesa, “pa kubala yalenga umuntu ukuba uwasanguluka.”  (Yako. 3:17) Ukubelenga Baibolo cila bushiku no kulatontonkanya sana pa fyo twabelenga kuti kulelinda amatontonkanyo yesu pa kuti twilatontonkanya pa fyabipa. (Amalu. 19:7, 11; 119:9, 11) E lyo kabili muli Baibolo mwaliba amalyashi no kufunda ukwingatwafwa ukukanacita ifingatukowesha.

8, 9. (a) Cinshi calengele ukuti umulumendo acite ubulalelale no mwanakashi umucende? (b) Finshi fyabako muno nshiku ifyo twingapashanya ku fyalembwa mu Amapinda icipandwa 7?

⁸ Pa Amapinda 5:8 patila: “Taluka kuli ena [umwanakashi cilende], kabili wipalama ku mwinshi wa ng’anda yakwe.” Amapinda icipandwa 7 yalatwafwa ukwishiba ububi bwaba mu kukanaumfwila uku kufunda. Muli ici cipandwa balanda pa mulumendo uwaletandala mupepi ne ng’anda ya mwanakashi cilende mu nshita ya cungulo lilya paya palefiita. Uyu mwanakashi uwafwele ifya kufwala fya bucilende, akumenye umwaume pa koona ya musebo, kabili alimwikete no ku mutomona. Imilandile ya kwa cilende yalengele umwaume ukutampa ukutontonkaya pa fyabipa ica kuti alifililwe ukushipikisha asuka abembuka. Uyu mwaume nalimo taiminine pa kucita ubulalelale, lelo ukukanacenjela no kukanatonkanya sana pa fyali no kufuma  mu fyo alefwaya ukucita, e kwalengele ukuti abembuke. Lelo ifyo acitile fyalengele ukuti kampingu ilemucusha. Nga ca kuti taile ukwaleikalila uyu cilende nga tabembwike nakalya!—Amapi. 7:6-27.

⁹ Na ifwe bene nga tatucenjele kuti tulecita ifintu ngo yu wine mwaume balandapo mu Baibolo. Kuti nalimo tulecita ifingalenga twatendeka ukulakumbwa ukucita ifyabipa. Natulangilile, limo nga cafika ubushiku sana, pa TV balatambishapo amafilimu ayabipa. Bushe kuti cawama ukutamba amafilimu ya musango yu? E lyo limo kuti twatendeka ukutamba amavidio, ne fikope fye shiku pa intaneti nelyo ukutemwa ukulembeshanya na bantu amameseji ya fye shiku pa intaneti, nelyo ukucita ifyapalako. Bushe ifya musango yu te kuti fitulenge ukuba no lunkumbwa lwa fintu ifyabipa?

10. Bubi nshi bwaba mu kusengasenga?

¹⁰ Baibolo na kabili ilatufunda ifyo tufwile ukulamona abanakashi nelyo abaume abashili abena mwesu. (Belengeni 1 Timote 5:2.) Uku kufunda kulatwafwa no kukanalasengasenga uushili mwina mwesu. Bamo bamona kwati tacabipa ukusengasenga umuntu ukubomfya fye amenso, nelyo umubili, cikulu fye taumwiketemo. Ukusengasenga, nelyo ukuleka umuntu ukulatusengasenga kuti kwalenga twacita ubulalelale. Ifi twalandapo filacitika, kabili na ifwe bene kuti fyatucitikila nga tatucenjele.

11. Finshi twingasambilila ku fyo Yosefe acitile?

¹¹ Yosefe alicenjele ilyo balemusengasenga. Ilyo umukashi wakwa Potifa alemusembeleka, Yosefe lyonse fye alekaana. Umukashi wa kwa Potifa talekele ukumusengasenga. Cila bushiku aleeba Yosefe ukuti aleba nankwe. (Ukute. 39:7, 8, 10) Uwasambilila sana ifyalembwa mu Baibolo alandile ukuti filya muka Potifa alecita, cali kwati aleeba Yosefe ukuti: “‘Leka tubeko babili panono fye,’ ico alecitila ifi kufwaya ukuti Yosefe na o atendeke ukumukumbwa.” Lelo Yosefe tabelelekwe nangu fye panono kuli fyonse ifyo uyu mwanakashi alecita. Ici calengele ukuti Yosefe eba no lunkumbwa. Ilyo muka Potifa amupatikiishe ukulaala nankwe, Yosefe alikeene kabili “ashile ica kufwala cakwe mu minwe yakwe.”—Ukute. 39:12.

12. Twaishiba shani ukuti fimo ifyo tumona kuti fyalenga twabembuka?

¹² Baibolo ilatusoka no kuti tatulingile ukulalolesha pa fingalenga twalatontonkanya pa fyabipa. Ukulolekesha ifishiweme kuti kwalenga twaba no lunkumbwa nelyo ukulenga ulunkumbwa lwakulilako. Yesu atusokele ati: “Onse uwatwalilila ukulolekesha umwanakashi no kumukumbwa, ninshi nacita kale ubucende nankwe mu mutima wakwe.” (Mat. 5:28) Ibukisheni icacitikile Imfumu Davidi. “Ilyo ali [pa mutenge], amwene umwanakashi alesamba.” (2 Sam. 11:2) Davidi atwalilile fye ukulolekesha no kutontonkanya pali ulya mwanakashi. Ici calengele ukuti atendeke ukukumbwa umukashi wa mwine asuka acita nankwe ubucende.

13. Mulandu nshi uo tulingile ‘ukupanganina icipangano na menso yesu,’ kabili kuti twacita shani ifyo?

¹³ Nga tulefwaya ukuti twilaelenganya ifyabipa, tufwile ‘ukupingana icipangano na menso yesu,’ nga filya Yobo acitile. (Yobo 31:1, 7, 9) Tufwile ukulalama amenso yesu pa kuti twilalolekesha abantu ica kuti twalabakumbwa no kubakumbwa. Ici cilolele na mu kuti tatufwile ukulalolesha na pa fikope fye shiku, nampo nga fili pa kompyuta, muli magazini, pa fipampa, nelyo  pa fintu fimbi.

14. Bushe ifyo Baibolo itufunda pa kuba abasanguluka kuti fyatwafwa shani?

¹⁴ Nga ca kuti pali ifi twalandapo pali ifingamwafwa ukukanaba no lunkumbwa, mwiikata na ku cani, tendekeni ukufibomfya. Mulekonka ukufunda ukwaba mu Cebo ca kwa Lesa, ukwingamwafwa ukukanacita ifyabipa, ne ci cikalenga ukuti mukatwalilile ukuba abasanguluka.—Belengeni Yakobo 1:21-25.

15. Nga ca kuti calitukosela ukucimfya ulunkumbwa, cinshi cingawamina ukwebako baeluda?

¹⁵ Nga ca kuti calitukosela ukucimfya ulunkumbwa lwa kucita ubulalelale, Abena Kristu banensu kuti batwafwa. Kwena calyafya ukwebako abanensu ukuti twaliba no lunkumbwa. Lelo nga twaicefya no kwebako baeluda, kuti batwafwa ukwishiba umo tushicita bwino, e lyo ne fyo twingacita pa kuti tucimfye ulunkumbwa lwa kucita ubulalelale. (Amapi. 18:1; Heb. 3:12, 13) Ukucita ifi kukatwafwa ukwaluka pa kuti twingatwalilila ukuba mu kutemwa kwa Yehova.

16, 17. (a) Bushe baeluda kuti bayafwa shani abakwata ulunkumbwa? Landeni pa ca kumwenako. (b) Mulandu nshi abatamba ifye shiku balingile ukwangufyanishisha ukwebako baeluda?

¹⁶ Baeluda balishiba ifintu ifingi, kanshi kuti batwafwa. (Belengeni Yakobo 5:13-15.) Umulumendo umo ku Brazil uo cakoseele ukucimfya ulunkumbwa lwa kucita ubulalelale pa myaka iingi, atile: “Nalishibe ukuti ifyo naletontonkanyapo fyalefulwisha Yehova, lelo naleumfwa insoni sha kwebako bambi ubwafya nakwete.” Icaweme ca kuti eluda alilandile no yu mulumendo, kabili amwebele ukuti baeluda bali no kumwafwa. Uyu mulumendo atile: “Nshaleenekela ukuti baeluda kuti balanda na ine no kungafwa cikuuku cikuuku, balekutikisha ilyo nalelondolola ubwafya nakwete, kabili balimfundile bwino ukucila ne fyo naleenekela. Ici calengele ukuti ng’umfwe ifyo baeluda bamfundile ukubomfya Baibolo.” Ilyo papitile imyaka iingi, ninshi uyu mulumendo alilunduluka mu fya kwa Lesa, atile: “Nomba nalishiba ifyo cacindama ukwebako abengakwafwa ukucila ukusenda fye icisendo weka.”

¹⁷ Nga ca kuti icilengele ukuti tube no lunkumbwa mulandu wa kutamba ifye shiku, calicindama sana ukwebako abengatwafwa. Nga ca kuti tatubebele bwangu, ulunkumbwa kuti lwakulilako ica kuti ‘lwaimita, lwafyala no lubembu.’ Ici kuti caleta umuseebanya pe shina lya kwa Yehova no kulenga bambi ukuba no bulanda. Ukufwaisha ukusekesha Yehova no kutemwa ukutwalilila ukuba mu cilonganino ca kwa Lesa kwalilenga abengi ukupokelela ukufunda.—Yako. 1:15; Amalu. 141:5; Heb. 12:5, 6.

18. Cinshi ico mufwile ukulafwaisha ukucita?

¹⁸ Imibele ya bantu mu calo iya ilebipilako fye, kanshi Yehova alatemwa sana nga amona ababomfi bakwe baleesha na maka ukulatontonkanya pa fya sanguluka e lyo no kulakonka ifyo abasambilisha pa mibele iisuma! Kanshi bonse natutwalilile ukupalama kuli Yehova no kulakonka ifyo atusambilisha mu Baibolo na mu cilonganino cakwe. Nga twatwalilila ukuba abasanguluka, tukaba ne nsansa kabili tukaba na kampingu yasanguluka. (Amalu. 119:5, 6) Kabili ku ntanshi, ilyo Satana bakamufumyapo, tukekala umuyayaya mwi sonde umushakabe ifyabipa.