1. Na cava na rai ni vuravura me baleta na bula savasava?

SA RAICI vakamamada na bula savasava. E dina qori ena noda gauna qo. Sa kena ivakarau ena levu na vanua na veimoceri vakatagane se vakayalewa kei na veiyacovi ena taudaku ni vakamau. E tokoni tale ga na ivakarau ni bula qo ena itukutuku ni veivoli kei na ka ni veivakamarautaki. (Same 12:8) Ni sa takalevu tu na itovo vakasisila o na rairai vaqaqa, ‘Vakacava ena rawa nida bula savasava?’ Eda rawa ni tukuna ena nuidei, Io, ena veivuke i Jiova, e rawa vei keda na lotu vaKarisito meda bula savasava tiko ga.—Wilika 1 Cesalonaika 4:3-5.

2, 3. (a) Na cava e bibi kina meda vorata na gagadre dukadukali? (b) Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

² Na imatai ni ka meda kila meda bula savasava kina oya meda cata na gagadre ni itovo vakasisila. Me vaka ga ni vakayarayarataki na ika ena baca ni batinisiwa, na vakasamataki ni itovo kei na gagadre vakasisila ena rawa ni dreta qai temaki kina na lotu vaKarisito, ke sega ni cavuraki laivi vakatotolo. E rawa ni temaki kina na yagoda ivalavala ca qai tuiraki keda ena cakacaka ni itovo vakasisila. Yaco na gauna, sa na kaukaua na  veibacani ni ivalavala ca lai matua sara kina na noda gagadre. Ni basika na ituvaki ena gauna qori, e rawa sara mada ga vua na lotu vaKarisito me cakava na gagadre ni lomana. Io, ‘na gagadre ca ena qai vakasucuma na ivalavala ca.’—Wilika Jemesa 1:14, 15.

³ E bibi meda vakasamataka na kena rawa ni lai tini ena ivalavala ca bibi na marautaki vakalekaleka ni noda gagadre. E veiuqeti meda kila ke da tarova na gagadre dukadukali me vakawakana, eda na sega ni vakayacora na ivalavala vakasisila da qai vakila kina na kena mosimosi! (Kala. 5:16) Meda raica mada e tolu na sala eda rawa ni vorata kina na gagadre dukadukali: noda veiwekani kei Jiova, na ivakasala ena nona Vosa, kei na nodra veivuke na tacida lotu vaKarisito matua.

4. Na cava e bibi kina meda toro voleka vei Jiova?

⁴ E dusimaki ira na vinakata mera “toro voleka vua na Kalou” na iVolatabu: “Savata na ligamuni, . . . vakasavasavataka na lomamuni.” (Jeme. 4:8) Nida vakamareqeta noda veitokani kei Jiova, eda na saga meda vakamarautaki koya ena noda bula taucoko wili kina na noda vakasama. Eda na vinakata me ‘savasava na lomada’ nida vakasamataka na veika savasava, kilikili qai vakacaucautaki. (Same 24:3, 4; 51:6; Fpai. 4:8) Ia e solia vei keda na tamata ivalavala ca o Jiova na galala ni vakatulewa. E kila o koya ni dau matau vei keda na gagadre ca. Eda kila ga ni vakararawataki koya nida dau vakasamataka tiko ga na ka ca da qai sega ni saga meda biuta laivi. (Vkte. 6:5, 6) Noda cakava qori eda na vakadeitaka kina me savasava tiko ga na noda vakasama.

5, 6. E vukei keda vakacava na masu meda valuta kina na gagadre ni itovo vakasisila?

⁵ Dua na sala bibi eda vakaraitaka kina noda nuitaki Jiova vakatabakidua oya noda masulaka meda valuta na vakasamataki ni veika dukadukali. Nida toro voleka vei Jiova ena masu, ena volekati keda o koya. E dau lomasavu ni solia vei keda na nona yalo tabu, meda vakadeitaka kina noda cata na vakasamataki ni itovo vakasisila da qai savasava tiko ga. Me noda gagadre mada ga meda vakatakila vua na Kalou nida vakamarautaki koya ena vakanananu ni lomada. (Same 19:14) Vakacava eda dau kerea vua ena yalomalumalumu me dikevi keda ke tiko na “gagadre ca,” e rawa nida lai valavala ca kina? (Same 139:23, 24) Nida temaki, eda dau masu wasoma vua me vukei keda meda yalodina tiko ga?—Maciu 6:13.

⁶ Na noda isususu kei na ka eda cakava ena veigauna sa oti e rairai uqeti keda meda taleitaka na ivalavala e cata o Jiova. Na gauna mada ga va qori e rawa ni vukei keda kina o koya meda cakava eso na veisau da qai qaravi koya tiko ga ena sala e vakadonuya. E kila qo o Tevita. Ni rau veibutakoci oti kei Pacisepa, e masuti Jiova o Tevita: “Ni bulia na lomaqu me savasava, . . . qai biuta e lomaqu e dua na yalo vou, na kena e tudei.” (Same 51:10, 12) Rawa ni kaukaua na temaki ni yagoda ivalavala ca ena itovo dukadukali, ia e rawa ni uqeta na lomada o Jiova meda talairawarawa vua. Ke sa vakawakana mada ga na gagadre cala qai via vakaruguta na vakasama savasava, se rawa ga ni dusimaki keda o Jiova meda talairawarawa ena nona ivakaro da qai muria sara. E rawa ni veitaqomaki me kua ni lewai keda e dua na ka e rawa ni veivakaleqai.—Same 119:133.

7. E taqomaki keda vakacava na Vosa ni Kalou mai na vakasama dukadukali?

⁷ O Jiova e rawa ni rogoca na noda  masu ni kere veivuke ni vakayagataka nona Vosa na iVolatabu. Na vuku e tiko ena Vosa ni Kalou e “savasava mada.” (Jeme. 3:17) Na wiliki ni iVolatabu e veisiga kei na kena vakananumi vakatitobu ena taqomaka noda vakasama meda kua kina ni vakasamataka na ka vakasisila. (Same 19:7, 11; 119:9, 11) Kena ikuri, e tu ena iVolatabu na ivakaraitaki kei na ivakasala tau vakadodonu ena vukei keda meda kua kina ni sikalutu ena gagadre dukadukali.

8, 9. (a) E lai coko tu vakacava e dua na cauravou kei na dua na yalewa itovo vakasisila? (b) Eda na vakayagataka vakacava ena gauna qo na ivakaraitaki e cavuti ena Vosa Vakaibalebale wase 7?

⁸ Eda wilika ena Vosa Vakaibalebale 5:8: “Mo yawaki koya [na yalewa ivalavala dukadukali], mo kua ni torova na katuba ni nona vale.” Na Vosa Vakaibalebale wase 7 e dusia na vakarerevaki ni kena sega ni muri na ivakasala qo, e tukuni kina e dua na cauravou e tavali ena yasa ni nona vale na yalewa ivalavala dukadukali. Sa karobo tiko na vanua. Ena tutu ni sala e torovi koya yani kina na yalewa qo, e rairai mamare tu nona isulu. E dreti cauravou qai reguci koya. E vakabula na nona gagadre na nona vosa veivagarogaroi qai sega ni rawa ni sabaya. Erau lai veiyacovi vakasisila sara. De dua a sega ni nakita na cauravou ya me lai cakava na itovo vakasisila. E yalowai qai sega ni vakatulewa rawa. Se mani cava na  vuna, sa na vakila tu o koya na rarawa ni ka e cakava. Ke a yawaka ga na yalewa ya!—Vkai. 7:6-27.

⁹ Vakacava eda dau vakatulewa cala ena so na gauna, de dua noda lai sikalutu ena ituvaki rerevaki e rawa ni vakabula mai na gagadre cala? Me kena ivakaraitaki ena bogi, e sega ni yalani na porokaramu e vakaraitaki ena tivi. Vakacava eda dau veiveisautaka na porokaramu? De dua eda vakaogai keda ena Internet se sala ni veivosaki ena kompiuta eda sureti kina meda raica na iyaloyalo vakasisila se na ka ni veiyacovi. Vakacava na ituvaki va qo, eda na rairai raica kina eso na ka ena vakabulabulataka na gagadre cala qai vakadredretaka meda savasava tiko ga?

10. Na cava e rerevaki kina na veicavilaki? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

¹⁰ Dua tale na sala e vukei keda kina na iVolatabu oya noda vakasalataki me baleta noda veimaliwai na tagane kei na yalewa. (Wilika 1 Timoci 5:2.) Matata na ivakasala qo ni sega ni uqeta na veicavilaki. Ena nodra rai eso, na soli ivukivuki se na rai ni wede e sega ni veivakaleqai ni sega kina na veitaratara. Na veicavilaki, se na nomu vakaraitaka ni o taleitaka, ena rawa ni uqeta na vakasama dukadukali me lai tini sara me ivalavala ca bibi ni veiyacovi. Sa yaco oti na leqa qo, e rawa ni yaco tale.

11. E ivakaraitaki vinaka vakacava o Josefa?

¹¹ E yalomatuataka na tikina qo o Josefa. Ni saga na wati nona turaga o Potifa me bacani koya, a cata sara ga o Josefa. A sega ni soro o wati Potifa. Dau sureti Josefa me rau tiko taurua ga. (Vkte. 39:7, 8, 10) E tukuna e dua na dauvakadidike ni iVolatabu, e vaka ga me kaya tiko o wati Potifa: “‘Me daru tiko vata mada ga vakalailai,’ ni nuitaka ni na cakava o [Josefa] na imatai ni ikalawa.” E vakadeitaka ga o Josefa me kua ni uqeta, se vosota voli nona vosa ni veivagarogaroi. E cata nona veicavilaki, e sega tale ga ni cakava lesu qori o Josefa, lai taqomaki koya kina me kua ni kadre e lomana na gagadre cala. Ni saga o wati Potifa me rau veiyacovi, a totolo ga nona vakatulewa o Josefa. “E laiva tu yani e ligana na nona isulu qai gutuwa i tuba.”—Vkte. 39:12.

12. Eda kila vakacava ni rawa ni uqeta na lomada na ka eda raica?

¹² E vakaroti keda tale ga na iVolatabu na rerevaki ni noda laiva na matada me tuiraka na lomada me ciri yawa. Na veisoroyaki ni mata e rawa ni vakabula se kaukaua kina na gagadre ni veiyacovi tawadodonu. E veivakasalataki kina o Jisu ni “o koya e vakaraica tiko ga na yalewa ena nona garosa, e sa veibutakoci oti kei na yalewa ya e lomana.” (Maciu 5:28) Vakasamataka tale mada na ka e yaco vei Tui Tevita. “E raica sara mai delanivale [o Tevita] e dua na marama ni sili tiko.” (2 Sam. 11:2) A sega ni rai tani me vakamua laivi na nona vakasama. Na ka e cakava qori e lai vinakata sara kina e dua na yalewa e sega ni watina qai cavuikalawa me rau veibutakoci.

13. Na cava meda ‘veiyalayalati kina kei na matada,’ na cava soti e okati kina?

¹³ Meda vorata na tatadrataki ni itovo vakasisila, e vinaka meda ‘veiyalayalati kei na matada,’ me vaka na turaga yalodina o Jope. (Jope 31:1, 7, 9) Meda dau vakatulewataka meda tarova na matada meda kua ni vakaraica e dua ena noda garosa. Qo eso na ka e okati kina: meda kua ni vakaraica na itaba veivagarogaroi ni veiyacovi, oya na noda raica ena kompiuta se papa ni itukutuku e toka ena batinisala, ena waqa ni mekesini se so tale na vanua.

14. Ena yaga vakacava vei keda na ivakasala meda savasava tiko ga?

¹⁴ Ke so na ka sa cavuti oti mai e vakaraitaka  eso na vanua mo vakavinakataka ni o saga tiko mo vorata na gagadre cala, mo vuki totolo sara. Nomu yalorawarawa ni muria na ivakasala ena Vosa ni Kalou ena vukei iko mo kua kina ni cakacala, o qai savasava tiko ga.—Wilika Jemesa 1:21-25.

15. Na cava meda qara kina na veivuke ke da sasaga tiko meda vorata na gagadre cala?

¹⁵ Ke da sasaga tiko meda vorata na gagadre cala ni veiyacovi, eda rawa ni kere veivuke vei ira na tacida lotu vaKarisito. E sega ni rawarawa meda veitalanoataka kei ira eso tale na noda leqa va qo. Ia noda yaloqaqa ni vakarogoci ira na tacida matua lotu vaKarisito, eda na sega kina ni raica vakamamada na gagadre cala e dau basika mai. (Vkai. 18:1; Iper. 3:12, 13) Noda dau veitalanoataka noda malumalumu kei na dua na lotu vaKarisito matua vakayalo ena rawa kina meda kila na vanua meda cakacaka kina. Qo ena uqeti keda meda cakava eso na veisau me lomani keda tiko ga kina o Jiova.

16, 17. (a) Rawa vakacava vei ira na qase ni ivavakoso mera vukei ira na sasaga tiko mera vorata na gagadre cala? Vakamacalataka. (b) Na cava mera kua kina ni lokuyara ni qara veivuke o ira na sarava na iyaloyalo ca?

¹⁶ E ganiti ira dina na qase ni ivavakoso mera vukei keda. (Wilika Jemesa 5:13-15.) Dua na ka nona sasaga e dua na cauravou mai Brazil me vorata na gagadre cala ena vica vata na yabaki. E kaya: “Au kila ni vakacudrui Jiova na ka au dau vakasamataka, ia au madua ni tukuna vei ira tale eso na noqu leqa.” Kalougata ga ni a uqeti koya nona kauai e dua na qase ena nona ivavakoso me lai vaqara veivuke. Mani tukuna na cauravou qo: “Au kurabuitaka nodra lomani au na qase ni ivavakoso, e vuabale dina na nodra loloma. Era vakatudaliga ena noqu leqa. Era vakayagataka na iVolatabu mera vakadeitaka na nona lomani au o Jiova, keimami masu vata tale ga. Qori e vakarawarawataka dina vei au meu ciqoma na nodra ivakasala vakaivolatabu.” Ni oti tale e vica na yabaki ni sa toso vinaka vakayalo, e kaya: “Au qai kila qo na kena bibi meda qara veivuke, meda kua ni colata galugalu tu ga na ka e tarabi vei keda.”

¹⁷ E bibi noda kere veivuke ke vu ni gagadre cala ni itovo vakasisila na kena dau saravi na iyaloyalo ca. Ke da lokuyara na kere veivuke, na kena rawarawa ni kadre na gagadre cala me lai tini ‘matua qai vakasucuma sara na ivalavala ca,’ ena vakararawataki ira eso tale qai beci kina na yaca i Jiova. Levu na dauveiqaravi ni Kalou ena gauna qo era vinakata mera vakamarautaki Jiova, era tiko ga ena ivavakoso vaKarisito nira ciqoma na veivuke e tau vakayalololoma vei ira.—Jeme. 1:15; Same 141:5; Iper. 12:5, 6.

18. Na cava mo vakadeitaka?

¹⁸ Ni sa naulu sobu tiko ga na itovo dukadukali ni vuravura i Setani, sa wacava nona sakitaka o Jiova ni raici ira na nona dauveiqaravi ena nodra sasaga me savasava tiko ga nodra vakasama kei na nodra tokona tiko ga na nona ivakatagedegede savasava! Meda vakadeitaka mada ga meda volekati Jiova tiko ga da qai ciqoma nona veidusimaki ena nona Vosa kei na ivavakoso vaKarisito. Eda na vakila ena gauna qo na vakacegu ni vakasama ke da savasava tiko ga. (Same 119:5, 6) Ni sa na kau laivi o Setani ena dua na gauna mai qo, ena ka dokai vei keda meda bula ena vuravura savasava sa sega kina na nona veivakamuai dukadukali.