1. Keti bantu mingi kele ti bikalulu ya bunkete?

NA BILUMBU yai ya nsuka, bantu fioti mpamba kele ti bikalulu ya bunkete. Na bansi mingi, bantu ke monaka nde kuvukisa nitu na kati ya babakala ti babakala mpi bankento ti bankento to na kati ya bakala ti nkento yina me kwelanaka ve kele mbi ve. Nkutu, bima yina ke mwangaka bansangu mpi bansaka ya kulutisila ntangu ke siamisaka kibeni mambu yai ya mbi. (Nk. 12:9) Mansoni me kuma mingi na nsi-ntoto, yo yina yo ke pusa beto na kudiyula nde, ‘Keti muntu lenda landa kuvanda ti bikalulu ya bunkete?’ Ee, ti lusadisu ya Yehowa, Bakristu ya kieleka lenda vanda ntangu yonso ti bikalulu ya bunkete.—Tanga 1 Batesalonika 4:3-5.

2, 3. (a) Sambu na nki yo kele mfunu na kunwanisa banzala ya mbi? (b) Inki beto ta longuka na disolo yai?

² Diambu ya ntete ya beto fwete sala kele kukuna ve banzala ya mansoni na ntima na beto. Banzala ya mansoni kele bonso pambu yina ke bendaka mbisi na kukangama na ndobo, kana Mukristu me kuna bangindu mpi banzala ya mansoni na ntima na yandi, yandi fwete katula yo nswalu; kana ve yo ta kuma ngolo mpi ta pusa yandi na kusala disumu. Nitu na beto ya kukonda kukuka lenda kuma kusepela ti bangindu mpi banzala ya mansoni. Na nima ya bantangu, banzala yina lenda kuma ngolo mpi kupusa beto na kusala disumu. Ata nsadi  ya Yehowa mpi lenda sala mansoni kana yandi me yedisa banzala ya mutindu yai na ntima na yandi, mpi kana yandi me zwa dibaku ya kulungisa yo. Ya kieleka, “nzala . . . ke butaka disumu.”—Tanga Yakobo 1:14, 15.

³ Yo me fwana kibeni na kuyindula mutindu nzala yina muntu me kuna na ntima na yandi lenda yela nswalu mpi kupusa yandi na kusala disumu. Kansi, beto kele na kiese ya kuzaba nde kana beto ke bika ve banzala ya mansoni kuyela na bantima na beto, beto ta bwa ve na mansoni mpi ta mona ve mpasi yina yo ke natilaka bantu! (Bag. 5:16) Bika beto tadila mambu tatu yina ta sadisa beto na kunwanisa banzala ya mbi: bangwisana na beto ti Yehowa, bandongisila yina kele na Ndinga na yandi, mpi lusadisu ya bampangi na beto Bakristu.

4. Sambu na nki yo me fwana na kukwenda pene-pene na Yehowa?

⁴ Biblia ke zabisa bantu yina ke zola ‘kukwenda pene-pene na Nzambi’ nde: “Beno sukula maboko na beno, . . . mpi beno yobisa bantima na beno.” (Yak. 4:8) Kana beto ke baka kinduku na beto ti Yehowa na mbalu, beto ta sosa kupesa yandi kiese na mambu yonso yina beto ke sala mpi na mutindu na beto ya kuyindula. Kana beto ke tula mabanza na beto kaka na mambu yina kele ya bunkete, ya lukumu, mpi ya mbote, beto ta kuma ti “ntima-mpembe.” (Nk. 24:3, 4; 51:6; Bafil. 4:8) Ya kieleka, Yehowa ke bakisaka nde, kimuntu na beto ya kukonda kukuka ke pusaka beto na kuvanda ti bangindu ya mbi. Kansi, yandi ke sepelaka ve kumona nsadi na yandi ke landa na kuyedisa bangindu ya mbi na ntima na yandi na kisika ya kusala bikesa sambu na kukatula yo. (Kuy. 6:5, 6) Kuyindulula na mambu yai ta sadisa beto na kubaka lukanu ya kuvanda ti bangindu ya bunkete.

5, 6. Inki mutindu kisambu lenda sadisa beto na kunwanisa banzala ya mansoni?

⁵ Mutindu mosi ya mbote ya kumonisa nde beto me kudipesaka na Yehowa kele kuzabisa yandi na kisambu mpusa na beto ya kunwanisa bangindu ya mbi. Kana beto ke kwenda pene-pene na Yehowa na nzila ya kisambu, yandi mpi ta kwisa pene-pene na beto. Yandi ke pesaka beto mpeve santu na yandi sambu yo pesa beto kikesa ya kununga bangindu ya mansoni mpi kubikala bunkete. Yo yina, bika beto zabisa Yehowa na bisambu mpusa na beto ya kusepedisa yandi mpi ya kuvanda ti bangindu ya bunkete. (Nk. 19:15) Keti na kudikulumusa yonso beto ke lombaka Nzambi na kutala bantima na beto sambu na kumona kana beto kele ti “mambu ya mbi,” disongidila banzala to bangindu ya mbi, yina lenda nata beto na kusala disumu? (Nk. 139:23, 24) Keti beto ke lombaka yandi mbala na mbala na kusadisa beto na kutanina kwikama na beto ntangu beto ke kutanaka ti bampukumuna?—Mat. 6:13.

⁶ Mbala ya nkaka, na ntwala ya kukuma Mbangi ya Yehowa beto vandaka kusala mambu ya nkaka yina vandaka kusepedisa ve Yehowa, mpi bantangu ya nkaka banzala yina ya ntama lenda kwisila beto diaka. Ata mpidina, Yehowa lenda sadisa beto na kusala bansoba yina me fwana sambu na kulanda kusadila yandi na mutindu yina yandi ke ndimaka. Ntotila Davidi bakisaka diambu yai. Na nima ya kusala bizumba ti Batsheba, yandi bondilaka Yehowa nde: “Yingisa mono ntima ya mpembe, yidika yo, yo kuma ya mpa ti ya kikesa.” (Nk. 51:12, 14) Nzala ya kusala disumu lenda sepedisa nitu na beto ya kukonda kukuka, kansi Yehowa lenda pesa beto ngolo ya kulemfukila yandi mpi ya kusala mambu ya mbote. Bampusa ya mbi lenda yela na ntima na beto, mpi kupusa beto na kukuma ti mabanza ya mbi; kansi, Yehowa lenda sadisa beto na kulemfuka na bantuma na yandi mpi kuzinga na kuwakana ti bantuma yai. Yandi lenda tanina beto na mambu ya mbi yina ke sosa kubebisa kimpeve na beto.—Nk. 119:133.

7. Inki mutindu Ndinga ya Nzambi lenda sadisa beto na kunwanisa banzala ya mansoni?

⁷ Yehowa lenda sadila Ndinga na yandi sambu na kupesa mvutu na bisambu yina beto  ke salaka sambu na kulomba yandi lusadisu. Mayele yina kele na Ndinga na yandi ke vandaka “ntete-ntete bunkete.” (Yak. 3:17) Kutanga Biblia konso kilumbu mpi kuyindulula na mambu yina beto ke tanga ta sadisa beto na kunwanisa banzala ya mansoni. (Nk. 19:8, 12; 119:9, 11) Diaka, bambandu mpi bandongisila ya Biblia lenda sadisa beto na kuditanina na banzala ya mbi.

8, 9. (a) Inki nataka toko mosi ya bakala na kukutana ti nkento mosi yina vandaka ti bikalulu ya mansoni? (b) Bubu yai, inki mambu lenda fwanana ti mambu yina kele na kapu 7 ya Bingana?

⁸ Bingana 5:8 ke tuba nde: “Tina nkento ya [ndumba]! Kwenda penepene na nzo na yandi ve!” Kapu 7 ya mukanda ya Bingana ke tubila mambu ya mpasi yina lenda kumina bantu yina ke buya kulemfukila ndongisila yai. Kapu yai ke tubila toko mosi ya bakala yina kwendaka kuluta na mpimpa pene-pene ya nkento mosi yina vandaka ti bikalulu ya mansoni. Nkento yango vandaka na lweka ya nzila, me lwata bilele ya bandumba, mpi yandi kwendaka pene-pene ya toko yina. Yandi yambaka toko yina mpi pesaka yandi beze. Bangogo ya sukadi ya nkento yina tedimisaka na nitu ya toko yina banzala yina yandi kukaka ve kuyala. Bo vukisaka nitu. Yo ke monana nde, toko yina vandaka ve kibeni ti ngindu ya kuvukisa nitu. Kansi, yandi vandaka ve mayele mpi kondaka luswasukusu. Ata mpidina, mambu yina yandi salaka natilaka yandi bampasi na luzingu. Kana yandi kwendaka ve na nzila ya nkento yina, mambu yai zolaka ve kukumina yandi!—Bing. 7:6-27.

⁹ Beto lenda konda mpi luswasukusu kana  beto ke kudikotisa na mambu yina kele kigonsa, yina lenda tedimisa na nitu na beto bampusa ya kuvukisa nitu. Mu mbandu, na mpimpa, bo lenda songa mambu ya nkaka ya mbi na televizio, inki lenda kumina nge kana nge ke tala mambu ya mutindu yina? Diaka, beto lenda kota na basite ya Internet yina kele mbi ve. Kansi, yo lenda songa beto baprograme ya nkaka yina kele ti pornografi mpi mambu ya nkaka ya mansoni. Kana beto me tala yo, keti yo ta tedimisa ve na nitu na beto bampusa ya kuvukisa nitu mpi kubebisa bikalulu na beto ya bunkete?

10. Sambu na nki kusala bangwisana ya zola ti muntu yina kele ve nkwelani na beto kele kigonsa? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

¹⁰ Bandongisila ya Biblia ke sadisaka beto mpi, mu mbandu ntangu yo ke monisaka beto mutindu babakala fwete tadila bankento mpi mutindu bankento fwete tadila babakala. (Tanga 1 Timoteo 5:2.) Ndongisila ya mutindu yai ke sadisa beto na kusala ve bangwisana ya zola ti muntu yina kele ve nkwelani na beto. Bantu ya nkaka ke yindulaka nde kusala mambu yina ke monisa bangwisana ya zola mu mbandu, kuladisila muntu meso to kusadila yandi kidimbu mosi buna kele kibeni mbi ve sambu bo ke simbana ve na nitu. Kansi, kusala mutindu yina lenda tedimisa na nitu na beto banzala ya kuvukisa nitu yina lenda pusa beto na kusala mansoni. Mambu ya mutindu yai me pusaka bantu mingi na kusala mansoni, yo lenda bwisa nge mpi.

11. Inki mbandu ya mbote Yozefi me bikilaka beto?

¹¹ Yozefi monisaka mayele na mambu ya mutindu yai. Ntangu nkento ya mfumu na yandi Potifare sosaka kutedimisa na nitu na yandi bampusa ya kuvukisa nitu, Yozefi kudipesaka ve na kulanda mambu yina. Kansi, nkento yina yambulaka ve. Konso kilumbu, yandi vandaka kubinga Yozefi na kulala ti yandi. (Kuy. 39:7, 8, 10) Muntu mosi ya mayele yina ke longukaka Biblia ke tuba nde, na kutuba ya mbote, nkento ya Potifare vandaka kutuba nde: “‘Kwisa beto lutisa mwa ntangu kumosi,’ ti kivuvu nde Yozefi yandi mosi kuwa nzala ya kuvukisa nitu ti yandi.” Kansi, Yozefi bakaka lukanu ya kubuya kibeni bangindu na yandi yina ya mbi. Yandi buyaka kutula dikebi na mambu yina nkento ya Potifare vandaka kusala sambu na kutedimisa bampusa na yandi ya kuvukisa nitu, yandi buyaka mpi kusala mambu yina ke monisa nde yandi ke sepelaka ti nkento yina; yo yina, ata ngindu mosi ve ya mbi vandaka kukwisila yandi na mabanza. Ntangu nkento yina sosaka kupusa yandi na kuvukisa nitu ti yandi na kingolo-ngolo, Yozefi buyaka na ntima ya mvimba. “Yandi basikaka na nzo, yandi tinaka na nganda. Kazaka na yandi yo bikalaka na maboko ya nkento yina.”—Kuy. 39:12.

12. Inki ke monisa nde mambu yina beto ke talaka ke vandaka ti bupusi na ntima na beto?

¹² Biblia ke kebisa beto mpi na kubika ve nde meso na beto kubebisa bantima na beto. Kana beto ke tala bantu na mutindu ya mbi, meso na beto lenda tedimisa na nitu na beto banzala ya kuvukisa nitu. Yezu tubaka nde “konso muntu yina ke landa na kutala nkento mosi ti nzala ya kuvukisa nitu ti yandi me sala dezia bizumba ti nkento yango na ntima na yandi.” (Mat. 5:28) Yibuka mambu yina kuminaka Ntotila Davidi. Tuka ‘na ludi ya zulu ya nzo na yandi, Davidi monaka nkento mosi ke yobila.’ (2 Sam. 11:2) Yandi katulaka ve meso na yandi mpi sosaka ve kuyindula mambu ya nkaka. Yo yina, yandi yedisaka zola sambu na nkento ya muntu ya nkaka mpi yo nataka yandi na kusala bizumba.

13. Sambu na nki beto fwete ‘sala kuwakana ti meso na beto,’ mpi nki kele mutindu ya nkaka ya kutanina meso na beto?

¹³ Sambu na kunwanisa banzala na beto ya mansoni, beto fwete ‘sala kuwakana ti meso na beto,’ mutindu Yobi salaka. (Yobi 31:1, 7, 9) Beto fwete sala bikesa ya kubika ve nde meso na beto kulanda na kutala muntu ya nkaka ti ngindu ya kuvukisa nitu ti yandi. Beto fwete baka mpi lukanu ya kubuya kutala bifwanisu ya ke monisa bantu kinkonga, yo vanda na ordinatere, na bazulunalu mpi na bima ya nkaka yina ke monisaka bizuzi ya mansoni.

14. Inki mambote beto ta baka kana beto ke lemfuka na ndongisila ya kuvanda ntangu yonso ti bikalulu ya bunkete?

 ¹⁴ Na mambu yai ya beto me tubila, kana nge me bakisa nde nge fwete sala nsoba na diambu mosi sambu nge bwa ve na mansoni, sala yo nswala. Lemfuka na luzolo yonso na bandongisila ya Biblia, yo ta sadisa nge na kutina mambu ya mbi mpi kuvanda ntangu yonso ti bikalulu ya bunkete.—Tanga Yakobo 1:21-25.

15. Sambu na nki yo kele mfunu na kusosa lusadisu ntangu beto ke nwana ti banzala ya mansoni?

¹⁵ Kana beto ke nwana ti banzala ya kuvukisa nitu, beto lenda zabisa mpi bampangi-Bakristu diambu yango sambu bo sadisa beto. Ya kieleka, kusolula mambu ya mutindu yai ti bantu ya nkaka kele pete ve. Kansi, kana beto ke solula yo ti Bakristu yina kele ya kuyela na kimpeve, bo ta sadisa beto na kukatula konso ngindu ya mbi yina ke sosa kuyela na ntima na beto. (Bing. 18:1; Baeb. 3:12, 13) Kana beto ke solula ti mpangi mosi yina kele ya kuyela na kimpeve mambu yina ke sosa kubebisa kimpeve na beto, yandi lenda yibusa beto bigonsa to malanda yina lenda kumina beto kana beto ke yala ve banzala na beto ya nitu. Kusala mpidina ta sadisa beto na kusala bansoba sambu na kubikala na zola ya Yehowa.

16, 17. (a) Inki mutindu bankuluntu lenda sadisa bampangi yina ke nwana ti banzala ya mansoni? Pesa mbandu. (b) Sambu na nki bampangi yina ke talaka pornografi fwete sosa lusadisu nswalu?

¹⁶ Bankuluntu kele bantu yina me fwana kibeni na kupesa beto lusadisu ya mbote. (Tanga Yakobo 5:13-15.) Toko mosi ya bakala na Brésil yina nwanaka ti banzala ya mansoni bamvula mingi ke tuba nde: “Mono zabaka nde mambu yina mono vandaka kuyindula vandaka ve kupesa Yehowa kiese, kansi mono vandaka kuwa nsoni na kusolula yo ti bantu ya nkaka.” Kansi, nkuluntu mosi ya dibundu na yandi siamisaka yandi na kusosa lusadisu. Toko yango ke tuba nde: “Mono yitukaka mingi na kumona mutindu bankuluntu monisilaka mono ntima ya mbote mpi bakisaka mono kuluta mutindu mono vandaka kuyindula. Bo widikilaka mono mpi tulaka dikebi ya mingi na mambu yina mono vandaka kutuba. Bo sadilaka Biblia sambu na kusadisa mono na kuvutukila bangwisana na mono ti Yehowa mpi na nsuka, bo salaka kisambu. Mambu yai sadisaka mono na kundima kukonda mpasi bandongisila ya Biblia yina bo pesaka mono.” Bamvula fioti na nima, toko yina yelaka mbote na kimpeve, yandi ke tuba nde: “Bubu yai, mono me bakisaka nde kusosa lusadisu kele mfunu mingi na kisika ya kusosa kuyidika mambu beto mosi.”

¹⁷ Ya kieleka, kusosa lusadisu kele mfunu, mingi-mingi kana banzala ya mansoni me kuma kupusa beto na kutala pornografi. Kana beto ke sosa ve lusadisu nswala, banzala yina ta ‘baka divumu mpi ta buta disumu’ yina ta pesa bampangi ya nkaka mpasi mpi ta fingisa zina ya Yehowa. Mpusa ya bansadi ya Nzambi ya kusepedisa Yehowa mpi ya kubikala na dibundu ya Bukristu ke pusaka bo na kundima lusadisu ya zola yina bo ke bakaka.—Yak. 1:15; Nk. 141:5; Baeb. 12:5, 6.

18. Inki lukanu nge me baka?

¹⁸ Mansoni ke kuma kaka mingi na nsi-ntoto yai ya Satana ke yala, Yehowa kele na kiese mingi na kumona bansadi na yandi ke sala bikesa sambu na kuvanda ti mabanza ya bunkete mpi ke zitisa minsiku na yandi ya kuzanguka! Yo yina, bika nde beto yonso kubaka lukanu ya kubikala ya kukangama na Yehowa mpi kundima lutwadisu yina yandi ke pesaka beto na nzila ya Ndinga na yandi mpi ya dibundu ya Bukristu. Kuvanda ntangu yonso ti bikalulu ya bunkete ta sadisa beto na kuvanda ti mabanza ya mbote mpi kuzinga na ngemba bubu yai. (Nk. 119:5, 6) Na bilumbu ke kwisa, ntangu Nzambi ta fwa Satana, beto ta zinga mvula na mvula na ntoto mosi ya bunkete, ya kukonda bupusi ya Satana.