1-3. E aera bwa e kakoauaa raoi te tari te aine temanna ae e bon atai baika ti kainnanoi Iehova?

E AKI kona Nei Lana ni mwaninga te bwai ae riki n te tai teuana i Tiaman n tain te kabuebue n 2012. E namakinna neiei ae a kaekaaki ana tataro ni bubutii aika uoua. E taekina ana moani bubutii, ni mwanangana ae abwabwaki n te turein nakon te marae ni wanikiba. E butiia Iehova bwa e na karekea te anga ae e na uarongorongo iai. E a manga taekina ana kauoua ni bubutii ngke e roko n te marae, ngke e ataia ae e taonaki kibana nakon te bong are imwina. E bon tataroakina te baere e riki nakoina bwa e a tia ni kabongana angiin ana mwane ae mwanen Eurobe ao a akea te tabo ae na tiku iai.

² E aki rangi ni maan imwin ana tataro are te kauoua ngke e a ongo naba ae kangai: “Mauri Lana, tera ae ko karaoia ikai?” Bon te rorobuaka ae raona ngkoa n reirei. E kabwakaaki teuaei iroun tinana ma tibuna bwa e na kiba nako Aberika Maiaki. Ngke e taekina ana kangaanga Lana nakoia, e kukurei tinan teuaei ae Elke ni kairia bwa e na tiku i rarikia. E rangi n akoi Elke ma tinana nakoina ao a bati aia titiraki ibukin ana onimaki ao ana beku ae te  tia tataekina te rongorongo ae raoiroi are e kabwanina ana tai iai.

³ N te ingabong are a tia ni kaingabong, e a manga kaekai Lana aia titiraki aika bati man te Baibara ao ni karekea aia atureti bwa a aonga ni manga kawaraki. E okira mwengana ma te kukurei ao ni waakina ana urekura bwaiania. E namakinna bwa e irekereke te ‘Tia Ongoraei tataro’ ma aroni kanakoraoani bwaai.—TaiAre. 65:2, BG.

4. Baikara kainnanora ake ti na maroroakin?

⁴ Ngkana ti karina n aitara ma te kangaanga, e bebete iroura bwa ti na ukera te ibuobuoki n te tataro ao e kukurei Iehova n ongoraei aia bubutii ana aomata aika kakaonimaki. (TaiAre. 34:15; TaeRab. 15:8) Ma ngkana ti kananoa ara iango n ana tataro ni katoto Iesu, ti kona n atai riki baika kainnanoaki ake ti kona n tarariaoi. Te katoto, iangoi kainnanora n te onimaki ake a kaotaki ni bubutii aika tenua, ni kabanean te tataro ni katoto aei. Ao iai riki ae ti kona ni maiuakina ae boraoi ma te kaaua ni bubutii ibukini kanara ni katoabong?—Wareka Mataio 6:11-13.

5, 6. Bukin tera bwa e kakawaki ara bubutii ibukini kanara n te bong aei, e ngae ngkana a mwaiti ara bwai?

⁵ Ti kauringaki bwa e aki riai temanna ni bubutii tii ibukini ‘kanana’ ma ibukin naba “kanara” ae ti a tau iai n te bong aei. E kabwarabwaraa te mataniwi ae mwamwananga i Aberika ae Victor ni kangai: “I aki toki ni karabwaa Iehova bwa ti aki raraoma ngai ma buu ibukini kanara n te bong are imwina bwa e na roko mairoun antai, ke n raraomaeakinna bwa antai ae na kabwakaa boon ara auti. A rangi n tabeakinira ni katoabong tarira n te onimaki. Ma I bon tataro bwa a na buokaki naake a buokira bwa e na kanakoraoaki aroia ni kaaitarai kangaanga ibukin te mwane.”

⁶ Ti kona n iangoia tarira ake a maiu ni kainnano ke a rotaki ni kabuanibwai ngkana e mwaiti kanara i bukini boong aika bati. Ti na aki tii tataro ibukia ma ti riai ni mwakuria ara tataro. N te katoto, ti kona n anga are iai iroura nakoia tarira n te onimaki tabeman ake a kainnano. Ti kona ni katoatai n anga bwaintangira ni boutokaa te mwakuri ni katobibia te aonnaba, bwa ti ataia ae a kabonganaaki n te aro ae riai mwaane akanne.—1 Ioa. 3:17.

7. E kangaa Iesu n taekina ana reirei ni kairiri are ti riai n ‘aki raraoma ibukin ningabong’?

⁷ Ngke e taekina kanara ae ti tau iai n te bong aei Iesu, e bae n nanoni baike ti kainnanoi ngkekei naba. Ma e a manga taekina aron te Atua n tabeakin arokan te tawaana ao imwina e taku: “Tiaki e na kukurei ni kunnikaingkami riki, ngkami aika e karako ami onimaki? Mangaia ae tai raraoma ma ni kangai, . . . ‘Tera karabaara?’” E motikia ni kaokioka te taeka n reirei ae kakawaki aei: “Tai iango n raraoma ngkanne ibukin ningabong.” (Mat. 6:30-34) E kaotaki n aei bwa n oneani mwin ae ti na kabatiai ara bwai, ti riai n nanoraoi ni baike iroura ni katoabong. E kona n nanonaki naba mwengara aika bon tau, te mwakuri ni kareketianti ibukin te utu ao te wanawana ni kaaitarai tabeaiangara n te aoraki. Ngkana ti tataro tii ibukini bwaai n rabwata, e a kaotaki iai bwa e aki baeranti maiura. E kakawaki naba iaiangoan riki bwaai n taamnei.

8. Tera te bwai ae kakawaki ngke e kauringira Iesu ibukini kanara n te bong aei? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁸ N taekinani kanara n te bong aei iroun Iesu, e a kauringira iai kainnanora ibukin te amwarake n taamnei. E taku ara Toka: “E aki riai ni maiu te aomata n tii te amwarake, ma e na maiu naba n taeka nako aika otinako  mai win Iehova.” (Mat. 4:4) Ti riai n tatataro bwa e na kateimatoaira Iehova ni kaamwarakeira n amwarake n taamnei n te tai ae riai.

9. N te aro raa ae titeboo iai ara bure ma te “taarau”?

⁹ E aera ngke e kabongana Iesu te taeka ae” taarau” ao n te bong are imwina e a manga taekina te “bure”? (Mat. 6:12, nora te kabwarabwara mai nano; Ruka 11:4) E taekina aei ibukina bwa titeboo ara bure ma te taarau. E taekinaki n te aro ae mataata n Te Taua-n-Tantani ae bwain 1951 bwa ngkana ti bure, titeboo iai ma ti taarau iroun Iehova. Ti taarau n ara tangira ao n ongeabara irouna. Ngaia are ngkana ti bure nakon te Atua, ti a aki anganna te baere ti taarau iai irouna. Ma e kona Iehova ni katoka ana iraorao ma ngaira, ngkana e kani karaoia. E reitaki riki aei n te kaongora anne: “Te bure bon te mwakuri n aki tangira nakon te Atua.”—1 Ioa. 5:3.

10. E aera bwa e kona Iehova ni kabwarai ara bure, ao tera ara namakin iai?

¹⁰ E kateretereaki kainnanoan te kabwarabure ni katoabong bwa e kona ni kabwarai ara bure te Atua, rinanon ana angakarea ni kaboomwi Iesu. E ngae ngke e kabwakaaki te kaboomwi aei e kaania 2,000 te ririki n nako, ma e riai ni kakawaki iroura kaanga aron te bwaintangira ae ti anganaki ngkai. Bwa e “kakawaki” ibukini ‘kabooani kamaiuara,’ are akea temanna ae kona ni kabwakaa boona. (Wareka Taian Areru 49:7-9, BG; 1 Betero 1:18, 19.) Ni koauana, ti riai n aki toki ni kakaitau nakon Iehova ibukin te bwaintangira ae kakawaki aei. Ao e kauringira te taeka ae “ara bure” ao tiaki “au bure,” bwa a bane tarira ao mwaanera n te onimaki ni kainnanoa te bwaintituaraoi ae tatangira aei. E teretere raoi bwa e tangirira Iehova bwa ti na aki tii tabeakin ara onimaki ma ti na iangoia naba ake tabeman, n ikotaki naba ma naake a tia ni karaoa ae bure nakoira. N tabetai, a uarereke buure akanne ao e reke ara tai ni kaota raoi tangiraia tarira ao n tauraoi ni kabwarabure, n aron te Atua ae tatangira are e kabwarai ara bure.—IKoro. 3:13.

11. E aera bwa e kakawaki te nano ni kabwarabure?

¹¹ E kananokawaki bwa ngkai ti aki kororaoi, ti kona n taai tabetai ni kaikoa unra iroun temanna. (NakIbo. 19:18) Ngkana ti  maroroakina te kangaanga, a kona tabeman n tei n ara itera ike e a karika iai te iraraure n te ekaretia. Ngkana ti kariaia te aekaki anne bwa e na waakinako, e oti iai bwa ti kabwaka ni butimwaea ana nanoanga te Atua ao te kaboomwi. Ngkana ti kaotiota te nano n aki kabwarabure, e kona Tamara ni kakeaa kakawakin ana angakarea Natina ao ni kakeai kakabwaiaara. (Mat. 18:35) E kamataata Iesu aei ngkekei naba imwin taekinan te tataro ni katoto. (Wareka Mataio 6:14, 15.) N tokina, ngkana ti na kakabwaiaaki man ana kabwarabure te Atua, ti riai ni kakorakoraira n rawa ni karaoa te bure ae kakaiaki. E na kairira arora n rawa ni karaoa te bure nakon te bubutii are imwina.—1 Ioa. 3:4, 6. 

12, 13. (a) Tera ae riki iroun Iesu tabeua te tai imwini bwabetitoana? (b) E aera ngkai ti riai ni bukinaki ngkana ti mwane n te kariri? (c) Tera ae kakororaoia Iesu n teimatoana ni kakaonimaki ni karokoa matena?

¹² Iangoa te bwai ae riki nakon Iesu tabeua te tai imwini bwabetitoana, are e kona ni buokira bwa ti na ataa kainnanoan te bubutii aei: “Tai kariaia bwakara n te kariri.” E kairaki Iesu n taamnein te Atua bwa e na nako n te rereua. Bukin tera? Bwa ‘e na kaririaki iroun te Riaboro.’ (Mat. 4:1; 6:13) Ti riai ni mimi iai? Ti aki ngkana ti ataa raoi bukini kanakoan Iesu nako aon te aba iroun te Atua. E oti n anne bwa e na kanakoraoa te kangaanga are a karitei Atam ao Ewa nakon riain te Atua n tautaeka. E kainnanoaki te tai ae maan ibukini kaekaan titiraki aikai. Te katoto, iai te bwai ae aki nakoraoi ni karikan te moan aomata iroun te Atua? E kona te aomata ae kororaoi ni boutokaa riain te Atua n tautaeka, n aki ongei kariri mairoun “teuare buakaka”? Ao a kona te botannaomata n inaomata mairoun te Atua n aron are e iangoia Tatan? (KBwaai. 3:4, 5) E kainnanoaki te tai ae maan ibukini kaekaan aeka n titiraki akanne ao e oti nakoia aomata ao anera, bwa e boni kaotiota riaina Iehova n tautaeka ae te kabanea n tamaroa.

¹³ E tabu Iehova ngaia are tai kariria temanna ni karaoan te buakaka. Bwa bon te Riaboro “te tia Kariri.” (Mat. 4:3) E kona ni karirira n aanga aika bati. Ma e bon nakoira n tatabemanira nako bwa ti na kariaia kaririara ke ti na aki. (Wareka Iakobo 1:13-15.) Ngke e kaririaki Iesu, e waekoa n totokoi kaririana n arona ni mwanewea te kibu man Ana Taeka te Atua. E ngae n anne, e boni boutokaa riain te Atua n tautaeka. Ma e aki bwara nanon Tatan. E tataningaa “reken te tai ae angaraoi.” (Ruka 4:13) E teimatoa Iesu n rawa nakon ana kakorakora ni kabane Tatan, are e na urua kakaonimakina n te aro ae eti. E boutokaaki riain Iehova n tautaeka iroun te Kristo ao e kakoauaa bwa e kona te aomata ae kororaoi ni kakaonimaki n aki ongea te kataaki ae te kabanea ni korakora. Ma e kataia Tatan ni kamwaneia taan rimwin Iesu n ikotaki naba ma ngkoe.

14. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti na aki bwaka n te kariri?

¹⁴ Ngkai e tabe ni waakinako taekan te kangaanga aei ibukin riain te Atua n tautaeka, e kariaia Iehova Tatan bwa e na kabongana ana waaki aei ni karirira iai. E aki kairira te Atua nakon te kaririaki. Ni koauana, e onimakinira ao e tangiria ni buokira. E aki kairoroira Iehova ma e karinea inaomatara n rinea ae ti na karaoia, ao e aki naba tuka bwakara n akea ara kakorakora nakon te kaririaki. Ti riai ni karaoi baika uoua, ae te teimatoa n tantani ni bwaai n taamnei ao te kakorakora n tataro. E kangaa Iehova ni kaekai ara tataro?

15, 16. (a) Baikara kariri tabeua ake ti riai n totokoi? (b) Antai ae na bukinaki ngkana e mwane temanna n te kariri?

¹⁵ E anganira Iehova taamneina ae raoiroi,  are e kona ni kakorakoraira ao ni buokira n totokoa te kariri. E a kamani kauringira te Atua rinanon ana Taeka ao te ekaretia ibukini kangaanga ake ti riai n rawa nako iai, n aroni kabanean te tai, te mwane ao te korakora ni baika aki kakawaki. A maeka Espen ao Janne n te aba ae rangi ni kaubwai i Eurobe. A bon urekura bwaiania naakai i nanon ririki aika bati, n iteran abaia are e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki. A katoka moa aia bwaiania ngke e riki natiia ao ngkai e a manga reke riki temanna. E taku Espen: “Ti aki toki n tataro nakon Iehova bwa ti na aki bwaka n te kariri, ngkai ti a aki kona ni kabanea te tai ae bati n ara mwakuri ibukina n aron are ti kakaraoia ngkoa. Ti butiia Iehova bwa e na kateimatoa ara onimaki ao ingaingara n te mwakuri ni minita.”

¹⁶ Te bwai ni kariri riki teuana ae e noraki n ara bong aikai boni matakuakinan te bwaitingako. Ngkana ti mwane n te aeka ni kariri anne, ti aki riai ni bukina Tatan. Bukin tera? Ibukina bwa e aki kona Tatan ao ana aonnaba aei ni kairoroira bwa ti na karaoa ae e aki tangiria nanora. A a tia tabeman ni bwaka n te kariri aei bwa a kariaia iaiangoan te bwai ae bubuaka. Ma ti kona n totokoi, n aroia naba tarira n te onimaki aika nga ma nga mwaitiia.—1 Kor. 10:12, 13.

17. (a) Ti na kangaa ni maiuakina ae boraoi ma ara bubutii ibukini kamaiuara mairoun teuare buakaka? (b) Tera te karaunano ae e a kaan norana?

¹⁷ Ngkana ti maiuakina ae boraoi ma te bubutii ibukini ‘kamaiuara mairoun teuare buakaka,’ ti riai ni kakorakoraira n “aki arona aroia kaain te aonnaba [ae ana waaki Tatan].” Ti na “tai tangira aia waaki kaain te aonnaba [ae ana waaki Tatan] ke waakina nako.” (Ioa. 15:19; 1 Ioa. 2:15-17) E na aki toki am kabokorakora ngkana ko karaoa aei. Ai karaunanora ngkana e a kaekaa Iehova te bubutii aei, ni kamauna Tatan ma ana waaki ae buakaka aei! Ma ti riai n uringnga bwa e ataia Tatan ae e a kimototo ana tai imwini karenakoana mai karawa. E korakora unna ao e kabanea ana konaa n urua kakaonimakira n te aro ae eti. Ngaia are, ti riai n teimatoa n tataroa kamaiuara mairoun teuanne.—TeKao. 12:12, 17.

18. Tera ae ti riai n teimatoa ni karaoia ngkana ti kani kamaiuaki n tokin ana waaki Tatan?

¹⁸ Ko ingainga ni kan nora mwina ae kakukurei? Teimatoa n tataroa Ana Tautaeka n Uea te Atua ibukini katabuan arana ao karaoan nanona i aon te aba. Butiia Iehova bwa e na karekei baike ko kainnanoi ni bwaai n taamnei ao n rabwata. Eng, motinnanoa maiuakinan ae boraoi ma ana tataro ni katoto Iesu.