1-3. Fikieme u ro mu oniọvo-ọmọtẹ jọ ẹro nọ Jihova ọ riẹ oware nọ ma gwọlọ?

OWARE nọ o via ẹdẹjọ evaọ obọ Germany evaọ ukpe 2012 o sae thọrọ Lana ẹro vievie he. U mu rie ẹro nọ Ọghẹnẹ ọ kuyo ugogo elẹ ivẹ riẹ jọ. Okenọ ọ jọ itreni je kpohọ oria nọ ọ te jọ ruọ arupre ọ rọ lẹ olẹ ọsosuọ. Ọ jọ olẹ yena yare Jihova nọ o rovie uvẹ kẹe nọ ọ rẹ rọ ta usiuwoma. Kẹsena, nọ o te oria nọ ọ te jọ ruọ arupre na no, a jẹ vuẹe nọ arupre na ọ te gbẹ dhẹ ze ẹdẹ yena ha rekọ okiokiọ riẹ, ọ tẹ lẹ olẹ avivẹ. Lana ọ jọ olẹ avivẹ na ta kẹ Jihova nọ o fiobọhọ kẹe keme o gbe wo oghẹrẹ ugho nọ a rẹ rọ dẹ oware evaọ unuakpọ yena ha, yọ o wo oria nọ ọ te wezẹ hẹ.

² Nọ Lana ọ nwani ku olẹ avivẹ riẹ na họ no, o te yo uvou ọmọzae jọ nọ o se rie inọ “Lana, eme whọ rrọ etenẹ ru?” Ọmọzae nọ o se rie na yọ ohwo nọ a gbẹ jọ isukulu. Oni riẹ gbe oni-ologbo riẹ a su rie ze te ruọ arupre nọ o bi kpobọ South Africa. Nọ Elke, oni ọmọzae na o yo oware nọ o via kẹ Lana, ọ tẹ ta kẹe nọ o lele ai kpobọ uwou. Elke avọ oni riẹ a rẹrote Lana ziezi, yọ a nọ riẹ enọ buobu kpahe iwuhrẹ Isẹri Jihova gbe iruo usiuwoma ota oke-kpobi nọ ọ jọ na.

 ³ Okiokiọ riẹ, nọ a rọ evawere re emu kugbe no, Lana ọ tẹ rọ Ebaibol kẹ iyo enọ efa nọ a nọ riẹ, o te mi ai inọmba ifonu gbe ọrọ uwou rai re ọ sai gbe lele ai ta ẹme kpahe Ebaibol. Lana o te zihe kpo jẹ ruabọhọ iruo ọkobaro oke-kpobi nọ ọ jọ na. Ọ ta nọ “ọnọ o re yo elẹ” na ọye o ru nọ eware na e rọ nya ere.—Ol. 65:2.

4. Eware vẹ ma te ta kpahe na?

⁴ Nọ ẹbẹbẹ o te te omai idudhe, ma rẹ lẹ se Jihova kẹ obufihọ ababọ okioraha, yọ Jihova ọ rẹ rọ evawere kiyo elẹ ayare itieye nọ idibo riẹ a be lẹ sei. (Ol. 34:15; Itẹ 15:8) Rekọ, ma te roro didi kpahe olẹ oriruo na ma sae ruẹ nọ u wo eware efa jọ nọ i wuzou gaga nọ ma rẹ sai rri vo nọ ma tẹ be lẹ. Wọhọ oriruo, roro kpahe epanọ eware esa urere nọ Jesu ọ fodẹ evaọ olẹ oriruo na i ro kiekpahe usu mai kugbe Ọghẹnẹ. Kọ idhere efa jọ e riẹ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma bi yeri uzuazọ mai rọwokugbe ayare avọ ene orọ emu okpẹdoke na?—Se Matiu 6:11-13.

5, 6. Fikieme u ro wuzou re ma lẹ kẹ emu okpẹdoke mai o tẹ make rọnọ ma be ruẹ re kiọkọ?

⁵ Wọhọ epanọ eme olẹ na i dhesẹ, orọnikọ ohwo nọ ọ be lẹ na ọ rẹ yare Ọghẹnẹ nọ, kẹ omẹ emu okpẹdoke “mẹ” hẹ rekọ emu okpẹdoke “mai.” Victor, nọ ọ rrọ ọsẹro okogho evaọ Africa ọ ta nọ: “Ẹsikpobi me re yere Jihova inọ mẹ avọ aye mẹ ma be ruawa ha kpahe epanọ ma te rọ ruẹ emu ọfa re hayo epanọ ma te rọ hwosa uwou mai. Ibe Ileleikristi mai a be kẹ omai eware nọ ma gwọlọ kẹdẹ kẹdẹ. Rekọ mẹ rẹ lẹ nọ Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ inievo nana nọ e be rẹrote omai na re a sae ruẹ ugho ru umutho eware nọ ae omarai a gwọlọ.”

⁶ Otẹrọnọ ma be ruẹ re kiọkọ, ma sai roro kpahe ibe Ileleikristi mai nọ uvuhu o rrọ oma, hayo enọ okpẹtu idudhe ọ raha eware rai. Orọnikọ ma rẹ lẹ roro ai ọvo ho, rekọ ma re ru oware jọ rọwokugbe olẹ mai na. Wọhọ oriruo, ma rẹ rehọ eware nọ ma wo fiobọhọ kẹ ae. Ma rẹ sai je ru unevaze kẹse kẹse rọkẹ iruo akpọ-soso na keme ma riẹ nọ a be rehọ igho yena ru iruo iwoma.—1 Jọn 3:17.

7. Oriruo vẹ Jesu o ro dhesẹ nọ u fo re ma “ruawa odẹnotha vievie he”?

⁷ O wọhọ nọ emu okpẹdẹ nọ Jesu ọ fodẹ na u kugbe eware efa nọ e roja kẹ omai kẹdẹ kẹdẹ. Oye o soriẹ nọ ọ rọ ta kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be rẹ gọ idodo nọ e rrọ obọ ẹwọ ẹgọ je fibae nọ: “Kọ ọ gbẹ sae gọ owhai ẹgọ viere, whai enọ i wo ẹrọwọ ọkakao? Fikiere, wha ruawa ha inọ, . . . ‘Eme ma ti kuhọ?’” Kẹsena ọ tẹ wariẹ ohrẹ nana nọ u wuzou na inọ: “Wha ruawa odẹnotha vievie he.” (Mat. 6:30-34) Onana u dhesẹ nọ ukpenọ ma dhogbo eware buobu, ajọ umutho eware nọ ma wo nọ ma bi ro yere uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ mai e da omai ẹro. Usu eware itieye na jọ họ, emamọ uwou, iruo nọ ma sae rọ rẹrote uviuwou mai, gbe areghẹ nọ ma sae rọ rẹrote omamai nọ ẹyao ọ tẹ ze. Rekọ, u ti kiehọ họ otẹrọnọ eware nọ ma rẹ rọ rẹrote ugboma mai ọvo ma rẹ lẹ kẹ. Eware nọ i re ru usu mai kugbe Ọghẹnẹ ga e mai wuzou.

8. Eme u fo nọ emu okpẹdoke nọ Jesu ọ fodẹ na o rẹ kareghẹhọ omai? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁸ Ẹme nọ Jesu ọ ta kpahe emu okpẹdoke mai na o rẹ jẹ kareghẹhọ omai nọ ma gwọlọ emu iwuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ. Olori mai na ọ ta nọ: “Orọnikọ ẹkwoma ebrẹdi ọvo ohwo ọ rẹ rọ jọ uzuazọ họ, rekọ ẹkwoma ẹme kpobi nọ o bi no unu Jihova ze.” (Mat. 4:4) Fikiere, u fo re ma hae lẹ nọ Jihova ọ gbẹ hae rehọ emu ọnana kẹ omai evaọ ẹruoke.

9. Ẹvẹ izieraha mai e rọ rrọ ‘esa’ nọ ma re?

⁹ Jesu ọ ta nọ: “Rehọ izieraha mai [osoriọ, oruvẹ-obotọ] rọvrẹ omai.” (Mat. 6:12; Luk 11:4) Bu vi ikpe 60 nọ i kpemu, Uwou-Eroro na o ta nọ: “O rẹ wọhọ ẹsenọ ma riosa Ọghẹnẹ nọ ma tẹ raha uzi riẹ. . . . Keme onana o rẹ sai ru nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ rehọ uzuazọ mai. . . . Ọ sai mi omai udhedhẹ nọ ọ kẹ omai, onọ u re ru nọ ma gbẹ rọ jọ dhedhẹ kugbei hi. . . . Ma riosa riẹ uyoyou, onọ ma rẹ hwa nọ ma te bi yoẹme kẹe; rekọ oke kpobi nọ ma tẹ raha uzi, kiyọ ma be hwosa uyoyou na kẹe he keme u re dhesẹ nọ ma you Ọghẹnẹ hẹ.”—1 Jọn 5:3.

10. Ugogo oware vẹ Jihova ọ rẹ rọ fiki riẹ rehọ izieraha mai vrẹ omai, kọ ẹvẹ u fo nọ ma re rri onana?

¹⁰ Fikinọ ma gwọlọ erọvrẹ kẹdẹ kẹdẹ, u bi ru omai kareghẹhọ ugogo oware nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ fiki riẹ rehọ izieraha mai vrẹ omai, oyehọ idhe ẹtanigbo Jesu. Dede nọ a hwosa ẹtanigbo na enwene ikpe idu ivẹ (2,000) nọ i kpemu, u fo nọ ma re rri rie ghaghae wọhọ okẹ nọ a kẹ omai nẹnẹ. Osa “ẹta uzuazọ” mai na “o rẹ ghaghae,” u wo oware ovuọvo nọ ohwo-akpọ nọ ọ gba ha ọ rẹ sai ru hu nọ ọ jẹ hwosa na kẹ omai. (Se Olezi 49:7-9; 1 Pita 1:18, 19.) Ajọ ma hai yere Jihova ẹsikpobi rọkẹ obọdẹ okẹ ẹtanigbo na. U te no ere no, u fo nọ ẹme na “izieraha mai” orọnikọ “izieraha mẹ” hẹ o rẹ kareghẹhọ omai nọ, mai kpobi nọ ma rrọ uviuwou ovo evaọ egagọ Ọghẹnẹ na ma gwọlọ ọruẹrẹfihotọ erọvrẹ nana. O rrọ vevẹ, Jihova ọ gwọlọ nọ ma roro kpahe ẹgwọlọ amọfa re evaọ egagọ riẹ orọnikọ ẹgwọlọ mai ọvo ho, makọ te ẹgwọlọ ahwo nọ a ru omai thọ. Ẹsibuobu eware nọ ahwo nana a ru omai thọ na i re tulo ho, yọ onana o rẹ kẹ omai uvẹ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma gine you ibe ileleikristi mai yọ ma gwọlọ rọvrẹ ae wọhọ epanọ Ọghẹnẹ ọ be rọvrẹ omai na.—Kọl. 3:13.

11. Fikieme u ro wuzou re ma hae rọvrẹ amọfa?

¹¹ U yoma kẹhẹ, fikinọ ma gba ha ma re fi ẹgo heva ẹsejọ kpahe omọfa. (Izerẹ 19:18) Ma tẹ be vuẹ amọfa ẹme na, a rẹ sae jọ abọ mai je ru nọ ohẹriẹ o rẹ rọ jọ ukoko na. Ma gbẹ daoma si ẹgo no eva ha, u re dhesẹ nọ ma wo edẹro kẹ ohrọ-oriọ Ọghẹnẹ gbe ọruẹrẹfihotọ ẹtanigbo na ha.  Ma gbẹ be rọvrẹ amọfa ha, ma te sai wo erere no ọruẹrẹfihotọ erọvrẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai na ze he, onọ idhe ẹtanigbo Ọmọ riẹ u ru lọhọ na. (Mat. 18:35) Jesu ọ ta kpahe onana nọ ọ nwani ku ẹme riẹ họ kpahe olẹ oriruo na no. (Se Matiu 6:14, 15.) U te no ere no, re ma sai wo erere no erọvrẹ Ọghẹnẹ ze o gwọlọ nọ ma rẹ daoma whaha izieraha ilogbo. Fikinọ o rrọ isiuru mai re ma whaha uzioraha, u ru nọ o rọ gwọlọ nọ ma rẹ lẹ kpahe oware ofa jọ nọ o kẹle onana.—1 Jọn 3:4, 6.

12, 13. (a) Eme ọ via kẹ Jesu nọ ọ nwane họ-ame no? (b) Nọ ma tẹ raha uzi, fikieme ma sae rọ ta nọ mai ma wha riẹ ze? (c) Eme Jesu o dhesẹ via nọ o kru ẹgbakiete riẹ te oke uwhu?

¹² Ma te roro kpahe oware nọ o via kẹ Jesu nọ ọ nwane họ-ame no o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ o rọ gwọlọ nọ ma hae lẹ se Jihova nọ: “Who su omai ruọ odawọ họ.” Ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ Jesu kpobọ idhude. Fikieme? Re “Ẹdhọ ọ jọ [obei] dawo iẹe.” (Mat. 4:1; 6:13) Kọ oyena u re gbomai unu? U re gbomai unu hu nọ ma tẹ riẹ oware nọ Ọghẹnẹ o ro vi Ọmọ riẹ ziọ otọakpọ. O vi Ọmọ riẹ ze re o ku ẹme avro nọ ọ romavia họ evaọ okenọ Adamu avọ Ivi a veghe uzou kẹ udu esuo Ọghẹnẹ evaọ ọgbọ Idẹn. Enọ e romavia nọ o gwọlọ nọ oke o rẹ ruemu taure iyo rai i te dhesẹ oma via. Wọhọ oriruo, kọ oware jọ o thọ kugbe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ma ohwo-akpọ? Kọ o lọhọ re ohwo-akpọ ọgbagba ọ dadamu abọ esuo Ọghẹnẹ ghelọ edawọ nọ i re no “obọ omuomu na” ze? Kọ o te mai woma kẹ ohwo-akpọ nọ ọ gbẹ rrọ otọ esuo Ọghẹnẹ hẹ wọhọ epanọ ẹme Setan o dhesẹ na? (Emu. 3:4, 5) Re a sae ruẹ iyo rọkẹ enọ nana oke o rẹ ruemu tao, rekọ u ti ru ahwo-akpọ gbe ikọ-odhiwu kpobi riẹ inọ Jihova o bi su evaọ oghẹrẹ nọ esuo riẹ ọ rẹ rọ wha erere se ahwo kpobi.

¹³ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ ọrẹri, fikiere ọ rẹ sae rọ eware imuomu dawo ohwo ọvo vievie he. Ukpoye, Ẹdhọ họ “Ọdawo-Ahwo na.” (Mat. 4:3) Ẹdhọ ọ sae rọ idhere sa-sa dawo ohwo. Ghele na obọ ohwo na o rrọ sọ o re kie kẹ odawọ na hayo o re kie kẹe he. (Se Jemis 1:13-15.) Jesu ọ siọ odawọ kpobi nọ Ẹdhọ o ro tei ẹsiẹsiẹe ẹkwoma oria Ebaibol nọ u kiekpahe odawọ na nọ ọ jẹ wariẹ kẹe. Enẹ Jesu ọ rọ dadamu abọ esuo Ọghẹnẹ. Rekọ Setan o no etẹe serihọ họ. Ọ hẹrẹ “bẹsenọ uvẹ ofa u re rovie fihọ.” (Luk 4:13) Noke toke Jesu o fi Setan kparobọ evaọ omodawọ kpobi nọ ọ gwọlọ ro ru ei no abọ esuo Ọghẹnẹ. Kristi ọ dadamu abọ esuo okiẹrẹe Jihova, jẹ rọ ere dhesẹ nọ ohwo-akpọ ọgbagba ọ sai kru ẹgbakiete riẹ nọ edawọ ilogbo e tẹ maki tei. Rekọ Setan ọ be gwọlọ gele ilele Jesu kie, te owhẹ omara na re.

14. Re ma siọ odawọ ba ekiero, eme o gwọlọ nọ ma re ru?

¹⁴ Fikinọ ẹme avro kpahe udu esuo Ọghẹnẹ na ọ gbẹ rrọ otọ, Jihova ọ gbẹ be kuvẹ re Ọdawo-Ahwo na ọ rọ akpọ nana dawo omai. Ọghẹnẹ o bi su omai ruọ odawọ họ. Ukpoye, o fievahọ omai jẹ gwọlọ nọ o re fiobọhọ kẹ omai. Rekọ fikinọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma rehọ okẹ iroro-ejẹ nọ ọ kẹ omai ruiruo, ọ rẹ da omai ji hi nọ ma tẹ gwọlọ kie ruọ odawọ. U wo eware ivẹ nọ ma re ru, ma rẹ jaja aro vi evaọ egagọ Ọghẹnẹ jẹ ruabọhọ olẹ. Oghẹrẹ vẹ Jihova ọ rẹ rọ kiyo elẹ mai?

15, 16. (a) Edawọ jọ vẹ o gwọlọ nọ ma rẹ whaha? (b) Ono ohwo ọ rẹ fo nọ o te kie kẹ odawọ?

¹⁵ Jihova ọ be kẹ omai ẹzi ọfuafo riẹ, onọ o rẹ sae kẹ omai ẹgba je fiobọhọ kẹ omai whaha odawọ. Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ be rọ Ẹme riẹ Ebaibol na gbe ukoko na vẹvẹ omai unu kpahe eware nọ u fo nọ ma rẹ whaha, wọhọ igho, ẹgba, gbe oke mai nọ ma rẹ raha fihọ eware akpọ na vrẹta.  Espen avọ Janne a be ria orẹwho Europe jọ nọ ugho o rrọ ziezi. Evaọ ikpe buobu, aimava na a je ru iruo ọkobaro oke-kpobi evaọ ofẹ orẹwho rai na jọ nọ a jọ mae gwọlọ etausiuwoma. Nọ a yẹ ọmọ ọsosuọ rai no a tẹ siọ iruo ọkobaro oke-kpobi na ba, yọ obọnana a yẹ ọmọ avivẹ no. Espen ọ ta nọ: “Ma rẹ lẹ se Jihova ẹsikpobi re ma siọ odawọ ba ekiero, nọ orọnọ enẹna ma gbẹ be sae raha oke fihọ iruo uvie na te epaọ ọsosuọ họ na. Ma rẹ yare Jihova re o fiobọhọ kẹ omai yọrọ usu mai kugbei gbe ọwhọ nọ ma wo kẹ iruo usiuwoma ota na.”

¹⁶ Odawọ ofa jọ nọ Setan o bi ro ruiruo gaga enẹna họ, ifoto ẹbẹba iriwo. Ma te kie kẹ odawọ utiona, ma sae fo Setan he. Fikieme? Fikinọ Setan avọ akpọ riẹ a rẹ sae gba omai họ họ re ma ru oware nọ ma gwọlọ ru hu. Ahwo jọ a kie kẹ odawọ nana no, keme a be hai roro kpahe eware nọ i fo ho ẹsikpobi. Rekọ ma sae whaha onana, wọhọ epanọ ibe Ileleikristi mai buobu a ru no na.—1 Kọr. 10:12, 13.

17. (a) Ẹvẹ ma sai ro yeri uzuazọ mai rọwokugbe ayare na inọ Ọghẹnẹ ọ thọ omai no obọ oyoma na? (b) Eme ọ te via kẹ Setan avọ akpọ omuomu riẹ kẹle na?

¹⁷ Re ma sai yeri uzuazọ mai rọwokugbe ayare na inọ Ọghẹnẹ o “siwi omai no obọ omuomu na,” o gwọlọ nọ ma re “wo obọ kugbe akpọ [Setan] na ha.” Yọ o gwọlọ nọ ma re “you akpọ [Setan] na hayo eware nọ e rrọ evaọ akpọ na” gbe he. (Jọn 15:19; 1 Jọn 2:15-17) Re onana o sae lọhọ, o gwọlọ omodawọ mi omai noke toke. A te ruẹ obọ ufuoma riẹ hẹ nọ Jihova ọ tẹ raha Setan avọ akpọ omuomu riẹ jẹ rọ ere kuyo olẹ mai na no. Dede na, ma rẹ kareghẹhọ nọ okenọ a le Setan no obọ odhiwu ze, ọ riẹ nọ oke nọ u kiọkọ kẹe u tulo ho. Avọ ofu nọ o bi dhei, ọ be dao ẹgba riẹ kpobi re ọ ruẹ nọ o ru omai siobọno ẹgbakiete mai. Fikiere o gwọlọ nọ ma hae lẹ nọ Jihova ọ thọ omai no obọ riẹ.—Evia. 12:12, 17.

18. Re ma sae zọ evaọ okenọ a te raha akpọ omuomu Setan, eme o gwọlọ nọ ma re ru ẹsikpobi?

¹⁸ Kọ whọ ginẹ gwọlọ nọ a raha Setan avọ akpọ omuomu riẹ? O tẹ rrọ ere, gbẹ hae lẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ o ze ti ru odẹ Ọghẹnẹ fo, je ru re a jọ otọakpọ na ru oreva Ọghẹnẹ. Rẹroso Jihova inọ o ti fiobọhọ kẹ owhẹ wo emamọ usu kugbei jẹ rẹrote owhẹ evaọ kabọ kabọ uzuazọ. Jọ o jọ ọtamuo ra inọ who re yeri uzuazọ ra rọwokugbe olẹ Olori na.