Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

Maan e kle kɛ e ti Ɲanmiɛn liɛ titi

Maan e kle kɛ e ti Ɲanmiɛn liɛ titi

“Be ti-man mɛn nunfuɛ.”​—ZAN 17:16.

JUE: 63, 129

1, 2. (a) ?Ngue ti yɛ Zoova i sufuɛ’m be nanti sein titi ɔ? (b) ?Ngue yɛ be yoman wie ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) (c) ?Ngue yɛ ɔ ti sran sunman be cinnjin kpa ɔ? (d) ?Be ayeliɛ sɔ’n ti, wie liɛ’n, sa benin yɛ ɔ ju ɔ?

 ZOOVA i sufuɛ’m be nanti seiin titi. Nán alɛ blɛ’n nun ngunmin yɛ be nanti seiin ɔn. ?Ngue ti ɔ? Afin be klo Zoova. Yɛ be fali be wun mɛnnin i kɛ bé yó i liɛ, naan bé nánti i mmla’m be su titi sa’n kwlaa nun. (1 Zan 5:3) I sɔ’n ti, sɛ e fin sɛ e fin sɛ o, annzɛ e ti sɛ e ti sɛ o, e nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su. Ɲanmiɛn nin i Sielɛ’n be ndɛ ti e cinnjin tra like kwlakwla. (Mat. 6:33) Ɔ maan, kɛ sran’m bé kún be alɛ mun’n, e kunman wie. Asa ekun’n, ninnge nga be ti sran’m be cinnjin mɔ be ti yɛ be bubu be wun nun’n, be timan e cinnjin wie. I sɔ’n ti, e kwla se kɛ e timan mɛn nunfuɛ.​—Eza. 2:4; an kanngan Zan 17:11, 15, 16 nun.

2 Andɛ’n, sran sunman be like ng’ɔ ti be cinnjin kpa’n yɛle be nvle’n, annzɛ be finwlɛ’n, annzɛ be ninnge wie’m be yolɛ wafa m’ɔ fin be nannan mun’n. Kɛ be nvle’n nin nvle uflɛ bé bó balɔn’n, be jran be nvle liɛ’n i sin cinnjinnjin. I kwlaa sɔ’n ti’n, be kpɔ be wiengu, yɛ ndɛnngan tɔ be afiɛn. Wie liɛ bɔbɔ’n, be kun sran ng’ɔ nunman be sin’n. E liɛ’n, e yoman ninnge sɔ mun wie. Sanngɛ ɔ ju wie’n, e bɔbɔ annzɛ e osufuɛ’m be fɛ. Yɛle kɛ be bu e lufle. Wafa nga Ɲanmiɛn boli e’n ti’n, e klo kɛ sran’m be yo sa’n i nuan su. Ɔ maan, kɛ siefuɛ’m be yo e sa m’ɔ timan su’n, ɔ cɛman naan y’a jaso be wun. (Bob. 1:27; Mml. 32:4) ?Kɛ siefuɛ’m be yo sa m’ɔ timan su’n mɔ sran’m bé jáso be wun’n, ngue yɛ e yo ɔ? Sɛ y’a nianman e wun su’n, ɔ cɛman naan y’a fa e wun y’a wla be nun.

3, 4. (a) ?Kɛ sran’m bé kplí mɛn mɔ ndɛnngan tɔ’n, ngue ti yɛ e faman e nuan wlaman nun ɔn? (b) ?Ngue yɛ like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe su ɔ?

3 Kɛ ndɛnngan tɔ’n, wie liɛ’n, siefuɛ’m be wlawla sran mun kɛ be jran be sin. Naan i sɔ’n nun yɛ bé klé kɛ be ti nvlefuɛ kpa ɔ. Sanngɛ e liɛ’n, e ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. I sɔ’n ti, kɛ sran’m bé kplí mɛn’n, e kpliman wie. Yɛ e kunman be alɛ mun wie. (Mat. 26:52) E bumɛn i kɛ Satan i mɛn nga nun’n, lika kun ti kpa tra lika uflɛ. (2 Kor. 2:11) E timan mɛn nga nunfuɛ. Ɔ maan, kɛ sran’m bé kplí mɛn’n mɔ ndɛnngan tɔ’n, e faman e nuan wlaman nun.​—An kanngan Zan 15:18, 19 nun.

4 Fɔ’n m’ɔ o e nun ti’n, e klun akunndan’n ti tɛ. Ɔ maan atrɛkpa’n, e nun wie mun e te bu sran nga be timan kɛ e sa’n be wun akunndan tɛ. (Zer. 17:9; Efɛ. 4:22-24) Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla wla akunndan tɛ sɔ’n i ase’n, like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe i Ɲanmiɛn i mmla wie’m be su. Kpɛkun, é wún wafa nga e kwla kle kɛ e ti Ɲanmiɛn liɛ naan e bu akunndan kunngba nga Ɲanmiɛn nin Zezi be bu’n i wie’n.

LIKE NGA TI YƐ E JRANMAN MƐN NUNFUƐ WIE FI SIN’N

5, 6. (a) ?Kannzɛ Zezi blɛ su sran’m be nuan sɛman’n, sanngɛ ngue yɛ w’a yoman ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ w’a yoman sɔ ɔ?

5 Wie liɛ’n, kɛ ɔ yo naan e kle kɛ e jranman mɛn nunfuɛ wie fi sin’n, ɔ timan pɔpɔ. Sɛ ɔ ti sɔ’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Sɛ ɔ ti Zezi’n, ngue yɛ ɔ́ yó ɔ?’ Zezi blɛ su’n, sran’m be trannin akpasuaakpasua. Ɔ le Zide akpasua, Galile akpasua, Samali akpasua nin akpasua wie mun ekun. Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle kɛ ndɛnngan tɔli akpasua sɔ’m be afiɛn blɛ sunman. I wie yɛle kɛ, Zuifu’m be nin Samalifuɛ’m be diman. (Zan 4:9) Farizifuɛ’m be nin Sadisefuɛ’m be nuan sɛman. (Yol. 23:6-9) Zuifu’m be kpɔ be wiengu nga be ti gua bo sika defuɛ’n. (Mat. 9:11) Zuifu nga be dili suklu’n, be buman be nga b’a diman wie’n be sran. (Zan 7:49) I blɛ sɔ’n nun’n, nn Rɔmufuɛ mun yɛ be sie Izraɛlifuɛ mun ɔn. Yɛ be kle nvlefuɛ’m be yalɛ. Zezi si kɛ sran’m be ti ɲanlɛ’n fín Zuifu mun. Sanngɛ, Zezi w’a klemɛn i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be ti kpa tra be wiengu mun. (Zan 4:22) I kpa bɔbɔ’n, ɔ seli be kɛ maan be klo sran kwlaa.​—Lik 10:27.

6 ?Ngue ti yɛ Zezi w’a jranman mɛn nunfuɛ wie fi sin ɔn? Afin i Si Ɲanmiɛn kpaman sran nun. Kɛ Ɲanmiɛn yili yasua nin bla’n, ɔ kunndɛli kɛ be wu ba naan be yi asiɛ’n. (Bob. 1:27, 28) Ɔ maan, nvlenvle nin aniɛn kwlaa nga be o asiɛ’n su’n, Ɲanmiɛn nin Zezi be buman wie kpa traman wie. (Yol. 10:34, 35; Ngl. 7:9, 13, 14) Maan e mian e ɲin e nian Ɲanmiɛn nin Zezi be ayeliɛ’n su.​—Mat. 5:43-48.

7, 8. (a) ?Wan yɛ e fa e wun e mɛn i kɛ ɔ sie e ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ e yo sɔ ɔ? (c) ?Ngue yɛ maan sa kwlaa ng’ɔ o sran’m be su’n wíe ɔ?

7 ?Ngue ti yɛ e jranman mɛn siefuɛ wie fi sin ɔ? Afin e ti Zoova liɛ. I yɛ ɔ ti e Siefuɛ ɔ. Edɛni fie’n nun lɔ’n, Satan tɔnnin Zoova i suɛn kɛ ɔ siman sran’m be sie. Satan yoli sɔ naan sran’m be bu i kɛ ɔ si sran’m be sie tra Ɲanmiɛn. Ɲanmiɛn kusu mianman e. Sran kun kwla fa ajalɛ ng’ɔ klo kɛ ɔ́ fá’n. ?Wan yɛ ɔ sie e ɔ? ?E lafi su kɛ Ɲanmiɛn i atin’n ti kpa tra e liɛ’n, ɔ maan e ɲin yi i? ?E wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n i kunngba cɛ yɛ ɔ kwla yo naan sran’m b’a wunman ɲrɛnnɛn kun ɔn? ?Annzɛ kusu’n, e bu i kɛ sran’m be kwla sie be bɔbɔ be wun?​—Bob. 3:4, 5.

8 Sran wie’m be yo politiki, annzɛ be taka anuannzɛ wie mun. Be yo sɔ naan ninnge’m be yolɛ’n, ɔ kaci naan sran’m be liɛ yo ye. ?Sɛ sran kun se e kɛ e kan sran sɔ’m be wun akunndan nga e bu’n, wafa sɛ yɛ é tɛ́ su ɔ? Kɛ sran’m be kunndɛ kpa kɛ bé yó naan be wiengu’m be liɛ yo ye’n, i sɔ’n timan tɛ. Sanngɛ e mɔ e ti Klistfuɛ’n, e si kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n i kunngba cɛ, yɛ ɔ kwla yo naan sa kwlaa ng’ɔ o sran’m be su’n w’a wie ɔ. Yɛ sran fi su bumɛn i wiengu i lufle kun. Ɔ maan, ɔ fata kɛ e fa sa’n kwlaa e wla Zoova sa nun. Like nga Zoova kle e asɔnun’n nun’n, i su yɛ e kwlakwla e nanti ɔ. Sran fi kunndɛman kɛ ɔ́ yó i like liɛ ng’ɔ klo’n. I sɔ’n ti yɛ e bo’n ti kun ɔn.

9. (a) ?Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, ndɛ benin yɛ ɔ tɔli Korɛnti lɔ asɔnun’n nun ɔn? (b) ?Afɔtuɛ benin yɛ Pɔlu mannin be ɔ?

9 Klistfuɛ klikli’m be blɛ su Korɛnti lɔ asɔnun’n nun’n, be nuan sɛman. Be nun wie’m be se kɛ: “N liɛ’n, Pɔl liɛ yɛlɛ min!” Wie waan: “Apolɔs liɛ yɛlɛ min!” Wie kusu waan: “Sefas liɛ yɛlɛ min!” Yɛ wie waan: “N liɛ’n, Krist liɛ yɛlɛ min!” Kɛ Pɔlu tili i sɔ ndɛ’n, w’a yomɛn i fɛ mlɔnmlɔn. Ɔ maan, ɔ usali be kɛ: “?Be kpɛkpɛli Krist nun?” I sin’n, ɔ mannin be afɔtuɛ kun. Ɔ seli kɛ: “Aniaan mun, e Min Jésus-Krist ti ń srɛ́ amun, maan amun nuan sɛ, nán an bubu amun wun nun, sanngɛ maan amun akunndan’n nin amun nɛn’n ɔ yo kun.” Afɔtuɛ sɔ’n ti e liɛ wie andɛ. Ɔ fataman kɛ e bubu e wun nun asɔnun’n nun.​—1 Kor. 1:10-13; an kanngan Rɔmfuɛ Mun 16:17, 18 nun.

10. (a) ?Ngue yɛ Pɔlu kpɛnnin Klistfuɛ’m be wla ɔ? (b) ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e ɔ?

10 Klistfuɛ mɔ Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n, Pɔlu kpɛnnin be wla kɛ be ti ɲanmiɛn su lɔ ba mun. Ɔ maan, ɔ fataman kɛ mɛn’n nun ninnge’n yɛ ɔ lo be ɔ. (Fil. 3:17-20) a Asa ekun, Pɔlu kpɛnnin be wla kɛ be ti Klist i ja nun jranfuɛ. Kɛ ndɛ tɔ nvle kun nun’n, nvle’m be ja nun jranfuɛ nga be o lɔ’n, be faman be nuan wlaman ndɛ sɔ’n nun. (2 Kor. 5:20) Klistfuɛ nga be lafi su kɛ bé trán asiɛ’n su’n, be kusu Ɲanmiɛn yɛ ɔ sie be ɔ. Ɔ maan, kɛ sran’m bé kplí mɛn’n mɔ ndɛnngan tɔ’n, be jranman sran fi sin.

MAAN E KLE KƐ E TI ZOOVA LIƐ TITI SA’N KWLAA NUN

11, 12. (a) ?Sɛ e waan é klé kɛ e ti Ɲanmiɛn liɛ titi’n, akunndan bulɛ wafa benin yɛ ɔ fata kɛ e wlɛ i ase ɔ? (b) ?Akunndan tɛ benin yɛ aniaan bla kun buli i laa ɔ? (c) ?Ngue yɛ maan ɔ kwla wlali akunndan tɛ sɔ’n i ase ɔ?

11 Titi’n, sran nga be finwlɛ’n ti kun’n, annzɛ be kan aniɛn kunngba’n, be fa be wun mantan be wiengu. Wie liɛ bɔbɔ’n, be fa be finwlɛ’n be di be nuan. Ɔ fataman kɛ Klistfuɛ’m be yo sɔ. Sanngɛ, ɔ fata kɛ be mian be ɲin be kaci be akunndan’n naan be kle kɛ be ti Ɲanmiɛn liɛ titi. Maan e fa sa wie mun e nian.

12 Be flɛ aniaan bla kun kɛ Mirieta. b Ɔ fin abloki lɔ nvle nga laa be flɛ i kɛ Yugɔslavi’n. I bakan nun’n, be kleli i titi kɛ ɔ fataman kɛ ɔ nin be nga nvle sɔ’n su lɔ be kan Sɛrbi’n, be di. I sɔ yɛ ɔ fa ɲinnin ɔn. Kɛ ɔ sili Zoova’n, ɔ wunnin i wlɛ kɛ Zoova kpaman sran nun naan Satan yɛ ɔ kunndɛ kɛ sran’m be kpɔ be wiengu ɔ. Ɔ maan, ɔ miɛnnin i ɲin kacili i akunndan bulɛ wafa’n. Blɛ wie nun’n, alɛ wa tɔli be nvle’n nun lɔ aniɛn wafawafa’m be afiɛn. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Mirieta wa sɛli i sin buli be nga be kan Sɛrbi’n be wun akunndan tɛ ekun. Ɔ maan, w’a kunndɛman kɛ ɔ́ wún be naan ɔ́ bó jasin fɛ’n klé be. Ɔ si kɛ i ayeliɛ sɔ’n timan kpa. I sɔ’n ti, ɔ srɛli Zoova kɛ ɔ ukɛ i naan ɔ wla akunndan tɛ’n i ase. Asa ekun’n, ɔ srɛli i kɛ ɔ mɛn i wunmiɛn naan ɔ yo atin bofuɛ. Siɛn’n, Mirieta seli kɛ: “N wunnin kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n i kanlɛ’n, ɔ yoli min ye dan. Kɛ ḿ bó jasin’n, m mian min ɲin n nian Zoova i sran klolɛ’n su. Ɔ maan, n wunnin kɛ m’an buman sran fi i wun akunndan tɛ kun.”

13. (a) ?Sa benin yɛ ɔ juli Zoila su ɔ? (b) ?Ngue yɛ ɔ yoli ɔ? (c) ?Ngue yɛ sa ng’ɔ juli Zoila su’n kle e ɔ?

13 Be flɛ aniaan bla kun kɛ Zoila. Ɔ fin nvle nga be flɛ i kɛ Mɛksiki’n. Sanngɛ, ɔ ko trannin Abloki. Ɔ nin aniaan wie mɔ be nvle’n mɛntɛn i liɛ’n, be o asɔnun kunngba’n nun. Zoila waan aniaan sɔ’m be nun wie’m be kɛn i nvle nunfuɛ’m be nzuɛn’n, ɔ nin balo nga be si’n be ndɛ tɛtɛ. Kɛ ɔ ti ndɛ sɔ mun’n, ɔ yo i ya sa fiaan. Sanngɛ, ɔ srɛli Zoova kɛ ɔ ukɛ i naan w’a faman be wun ndɛ w’a siemɛn i klun. ?Sɛ ɔ ti e bɔbɔ’n, ngue yɛ é yó ɔ? Kɛ sran’m be kan e finwlɛ’n i wun ndɛ tɛtɛ’n, e si kɛ e nun wie mun e tra e awlɛn naan y’a tɛman su. E kunndɛman kɛ aniaan’m be bubu be wun nun. I sɔ’n ti, e kunndɛman kɛ é kán ndɛ wie, annzɛ é yó sa wie m’ɔ́ klé kɛ e bu sran wie’m be kpa tra wie mun ɔn.​—Rɔm. 14:19; 2 Kor. 6:3.

14. ?Ngue yɛ e kwla yo naan sran’m be wun akunndan nga Zoova bu’n, y’a bu wie ɔ?

14 E si kɛ Zoova i sufuɛ’m be kwlakwla be bo ti kun. Yɛ e bumɛn i kɛ sran kun i nvle’n ti kpa tra sran uflɛ i nvle liɛ’n. Sanngɛ wie liɛ’n, e osufuɛ mun annzɛ e mantanfuɛ’m be kle e kɛ e finwlɛ’n ti kpa tra sran uflɛ liɛ’n. Ɔ maan cɛn kunngun’n, e kwla bu be nga be nvle’n, annzɛ be aniɛn’n, annzɛ be nzuɛn’n nin e liɛ’n be timan kun’n be wun akunndan tɛ. ?I lɛ’n nun’n, ngue yɛ é yó naan y’a wla akunndan tɛ sɔ’n i ase ɔ? Sran nga be fa be nvle’n di be nuan’n, annzɛ be bu i kɛ be bɔbɔ be ti kpa tra sran uflɛ’n, maan e bu wafa nga Zoova bu i sɔfuɛ mun’n i akunndan. Kɛ é súan Biblu’n nun like’n, annzɛ é sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, maan e kunndɛ i sɔ ndɛ’n e fluwa’m be nun. Kpɛkun, maan e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e naan sran’m be wun akunndan ng’ɔ bu’n, e bu wie.​—An kanngan Rɔmfuɛ Mun 12:2 nun.

15, 16. (a) ?Kɛ mɔ ninnge nga e wiengu’m be yo’n e yoman wie’n ti’n, wafa sɛ yɛ be yo e ɔ? (b) ?Ngue yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla yo naan be mma’m b’a kle kɛ be ti Zoova liɛ titi ɔ?

15 E kunndɛman kɛ e klun akunndan’n bu e fɔ. I sɔ’n ti, wie liɛ’n, e yoman ninnge nga e wiengu suklu ba mun, annzɛ junman difuɛ mun, annzɛ e mantanfuɛ mun, annzɛ e osufuɛ’m be yo’n wie. (1 Piɛ. 2:19) Zezi kɛnnin i weiin kɛ e ayeliɛ sɔ’n ti’n, sran’m bé kpɔ́ e. Sanngɛ, maan e wun i wlɛ kɛ e kpɔfuɛ’m be nun sunman be siman Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ’n. Ɔ maan, like nga ti yɛ e jranman mɛn siefuɛ wie fi sin, mɔ Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ yɛ ɔ ti e cinnjin kpa’n, be wunmɛn i wlɛ.

16 Sɛ e waan é klé kɛ e ti Zoova liɛ titi’n, maan sran’m be yo e sɛ o, annzɛ be kan sɛ o, ɔ fataman kɛ e yo srongble. (Dan. 3:16-18) I kpɛnngbɛn mun o, i gbanflɛn nin talua mun o, ɔ cɛman naan y’a yo srongble. Sanngɛ, gbanflɛn nin talua mun yɛ be yo sɔ ndɛndɛ kpa ɔ. Ninnge nga be wiengu’m be yo’n, ɔ cɛman naan b’a su be su b’a yo wie. Suklu lɔ’n, be kwla se ba’m be kɛ be to jue be manman flanga’n, annzɛ be yo sa uflɛ wie mun. Siɛ nin niɛn mun, amun kle amun mma’m be like naan sɛ i sɔ sa ju’n, b’a kwla yo yakpafuɛ. Kɛ amun nin bé sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, amun kwla suan wafa nga Zoova bu i sɔ ninnge mun’n be su like. Wafa nga be kwla kan ndɛ weinwein aɲinyiɛ su’n be kle sran kun’n, amun kle be. (Rɔm. 1:16) Sɛ ɔ nin i fata’n, amun ko wun be like klefuɛ’m be wun. Yɛ amun nin be koko Ɲanmiɛn Ndɛ’n mɔ amun mma’m be lafi su’n i su yalɛ.

MAAN E KLO ƝANMIƐN I SA NUAN NINNGE’N KWLAA

17. (a) ?Akunndan benin yɛ ɔ fataman kɛ e bu wie ɔ? (b) ?Ngue ti ɔ?

17 Titi’n, lika nga sran kun ɲin lɛ’n, ɔ klo lɔfuɛ’m be nzuɛn’n nin be aniɛn’n, ɔ nin be aliɛ mun. Sanngɛ e liɛ’n, nán e bu i kɛ e like liɛ nga e klo i’n, ɔ ti kpa tra sran uflɛ liɛ’n. Zoova yili ninnge mun fanunfanun naan e di be su aklunjuɛ. (Jue. 104:24; Ngl. 4:11) ?Sɛ ɔ yoli sɔ’n, ngue ti yɛ é kán é jrán su cinnjin kɛ ninnge’m be yolɛ wafa kun ti kpa tra uflɛ ɔ?

18. ?Sɛ e bu sran’m be wun akunndan kunngba nga Zoova bu’n i wie’n, ngue ti yɛ i sɔ’n ti kpa ɔ?

18 Zoova kunndɛ kɛ sran kwlakwla si i, yɛ ɔ su i naan ɔ ɲan anannganman nguan. (Zan 3:16; 1 Tim. 2:3, 4) Ɔ maan kannzɛ e ninnge’m be yolɛ’n, ɔ nin e niaan Klistfuɛ wie’m be liɛ’n timan kun’n, sanngɛ maan e nin be e koko yalɛ. I liɛ’n, é fá like nga be si i’n é úka e liɛ’n su. Kpɛkun, e nin be e bo yó kun titi asɔnun’n nun. E ti Zoova nin Famiɛn Zezi be liɛ titi. Ɔ maan, kɛ sran’m bé kplí mɛn’n mɔ ndɛnngan tɔ’n, e jranman sran wie fi sin. Satan i mɛn nga nun’n, sran’m be tu be wun, be bubu be wun nun, yɛ be si like kwlaa i su akplowa. Sanngɛ e liɛ’n, Zoova kle e kɛ e klo sran kwlakwla, yɛ e yo wun ase kanfuɛ. I sɔ mɔ Zoova kle e’n, ɔ yo e fɛ dan. Ɔ maan, ndɛ nga famiɛn Davidi kannin’n, e kwla kan wie. Ɔ seli kɛ: “Nanwlɛ, kɛ aniaan’m be tran likawlɛ’n i sɔ’n ti kpa, ɔ yo nyɛnmɛn.”​—Jue. 133:1.

a Rɔmu yɛ ɔ sie Filip klɔ’n niɔn. Ɔ maan lɔ asɔnun’n nun’n, Klistfuɛ wie’m be ti Rɔmufuɛ. I sɔ’n ti’n, mmlusuɛ nga be ɲɛn i’n, be niaan Klistfuɛ onga’m be ɲanman wie.

b Be kacili dunman wie mun.