1, 2. (a) E aera bwa e kakawaki aia kakaonimaki Kristian nakon te Atua, ao tera irekereken aei ma te tei i nuka? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.) (b) Tera ae a kakaonimaki iai angiina aomata, ao tera mwina?

KAKAONIMAKIA ao teia i nuka Kristian ni koaua, boni baika a kakaitaraaki iai ni katoabong n ikotaki naba ma taai ni buaka. Bukin tera? Ibukina bwa a tia ni katabui maiuia nakon Iehova ao ni berita bwa a na tangiria, a na kakaonimaki ao n ongeaba irouna. (1Ioa. 5:3) Ti tangiria ni kaboraoa maiura ma ana kaetieti aika raraoi te Atua, n ara tabo ni maeka ke ti nako man te tabo raa, abara ke kateira. E kakawaki riki kakaonimakira nakon Iehova ao ana Tautaeka n Uea nakoni bwaai ake iai iroura. (Mat. 6:33) A kainnanoa te aeka ni kakaonimaki anne Kristian, bwa a na teimatoa n aki irekereke ma itabarara ao kauntaeka ni kabane n te waaki aei.—Ita. 2:4; wareka Ioane 17:11, 15, 16.

² A kona n namakinna naake tiaki kaain ara onimaki bwa a rangi ni kakaonimaki ibukin abaia, aia baronga ke kateia ao aia  tiim n takaakaro mai abaia. A a tia aekani kakaonimaki akanne ni kariki kangaanga ae te kaiangatoa ao te bakantang, ike a kona n noraki kakaiakina n te katuturaraa ao tiringaia kaain te reeti teuana. Ti kona n rotaki ke kaain ara utu n noraia aomata ni kanakoraoi aeka ni kangaanga aikai, tao nakon ae tamaroa ke ae buakaka riki ibukina bwa ti mena i buakoia. Kioina ngkai e karaoa te aomata te Atua ma ana konabwai ni kaetitaeka n te riai, a tia babaire man te tautaeka, n ekaanako te bwai ae ti ataia bwa e eti ao e riai. (KBwaai 1:27; TuaKau. 32:4) Tera ara namakin iai? E na rangi ni bebete iroura te irekereke ma kangaanga n te waaki aei, ao ni kaririaki nakon te kauntaeka.

3, 4. (a) Bukin tera bwa a teimatoa n tei i nuka Kristian, mani baika a kauntaekaaki n te waaki aei? (b) Tera ae na kabwarabwaraaki n te kaongora aei?

³ A kona botaki ake a mena i aan te tautaeka, n riki bwa kataakia kaain te aba n aroia ni kairekerekeia ma aia kangaanga. A aki riai ni karaoa anne Kristian ni koaua. Ti aki irekereke ma baike a kauntaekaaki n te tautaeka n te waaki aei ke tao n ira te buaka. (Mat. 26:52) Ti na aki konaaki n taiani kabokorakora ake ti na irekereke iai, n iangoia bwa tera ana waaki Tatan ae tamaroa riki nakon are teuana. (2Kor. 2:11) Ti riai n aki irekereke ma kaiangatoa n te waaki aei, ngkana ti na aki arona aroia kaain te aonnaba.—Wareka Ioane 15:18, 19.

⁴ Ibukina bwa ti aki kororaoi, a iangoia tabeman i buakora bwa a kona ni kabokorakora ni kaaki iangoan aroarora nikawai ake a karekea te iraraure. (Ier. 17:9; IEbe. 4:22-24) Ngaia are, ti na buokaki n rinanoi kaetieti tabeua n te kaongora aei, ibukin tokanikaira i aon aroaro akanne. Ti na nenera naba arora ni kataneiaa ara iango ao mataniwin nanora, ibukini kakaonimakira ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua.

5, 6. Tera ana iango Iesu ibukin te kaokoroaki n te natannaomata are e maeka i buakoia, ao bukin tera?

⁵ Ngkana arona bwa iai nanokokorakim ni kaineti ma aei, ko wanawana ngkana ko titirakiniko ni kangai: ‘Tera ae na bae ni karaoia Iesu?’ E maeka Iesu i buakoia aomata aika kakaokoro abaia bwa kaain Iutaia, Kariraia, Tamaria ao tabeua riki. A kaotaki n te Baibara bwa a riki kaiangatoa i marenaia kaain aono aikai. (Ioa. 4:9) A kaiangatoa naba i marenaia Baritaio ao Tarukaio (Mwa. 23:6-9), i marenaia aomata ao taan riko taekiti (Mat. 9:11), ao i marenaia naake a reireiaki irouia Rabi ao naake a aki. (Ioa. 7:49) N te moan tienture, e tautaekanaki te aba ae Iteraera irouia kaain Rom are a rangi n ribaaki irouia kaain te aba. E ngae ngke e tei Iesu ibukin te koaua ao e kakoauaa bwa e moan roko te kamaiuaki rinanoia I-Iutaia, ma e aki kaungaia taan rimwina bwa a na kauekei kaiangatoa. (Ioa. 4:22) Ma, e kaungaia bwa a na tangiriia aomata ni kabane bwa kaanga raoia.—Ruka 10:27.

⁶ Bukin tera bwa e aki tangira Iesu aroaroia Iutaia ae ribaakia reeti tabeua? Ibukina bwa ngaia ma Tamana, a aki irekereke ni baika kauntaekaaki n te waaki aei. Ngke e karika te mwaane ao te aine Iehova rinanon Natina, e boni iangoia bwa a na kaona te aonnaba. (KBwaai 1:27, 28) E karikiia aomata te Atua n te aro are a na kona ni karikia reeti aika kakaokoro. E aki iangoia Iehova ao Iesu ae e raoiroi riki te reeti, te aba ke te taetae teuana nakon are teuana. (Mwa. 10:34, 35; TeKao. 7:9, 13, 14) Ti riai n tou mwin aia katoto aika kororaoi.—Mat. 5:43-48.

7, 8. (a) Antai ae a riai Kristian n tei ibukina? (b) Tera ae a riai n ataia Kristian ibukini kanakoraoan aia kangaanga botannaomata ao te tautaeka?

⁷ Ma iai ae ti riai n tei ibukina, ae boni  boutokaan riain Iehova n tautaeka n te iuniweeti. E ueke te moani kauntaeka ibukin aei i Eten, ngke e kataaki riain Iehova n tautaeka iroun Tatan. A riai aomata ni kabane n iangoia bwa antai ae a na kakoauaa, bwa a nakoraoi riki bwaai i aan ana kairiri te Atua ke Tatan. Ni koauana, ko tei n ana itera Iehova n arom n ongeaba n ana tua ao ana kaetieti, ke ko boni karaoa nanom? Ko iangoa ana Tautaeka n Uea bwa tii ngaia ae na katoki rawawataia botannaomata? Ke ko kakoaua bwa e kona te aomata ni bon tautaekanna i bon irouna?—KBwaai 3:4, 5. 

⁸ Ni kaekaan titiraki aikai iroum, ko a kona ni buokiia aomata ake a kan ongora am iango i aoni baika kauntaekaaki. A a tia naake a irekereke ma te tautaeka, taani kairiri ao taani karekea te rau, ni kabokorakora ni kakaaei aanga ake a na katoka iai te iraraure. E kona aia kakorakora n taraa n onimakinaki ao n ibuobuoki nakoia aomata. Ma a ataia Kristian ae bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua, ae kona ni katoki aia kangaanga botannaomata ao e anga te kaetitaeka ae riai man onimakinaki. Ti riai n angan Iehova bairean te kangaanga. Ngkana a bane Kristian ni butimwaea ana kawai ae te kabanea n tamaroa, a kona ni waekoa ni bwenaua ara ekaretia?

9. Tera te kangaanga ae riki n te moan tienture n te ekaretia i Korinto, ma tera kanakoraoana are e tua te abotoro Bauro?

⁹ Nora aroia Kristian tabeman n te moan tienture, n te bwai ae a un iai kaain te ekaretia, are e a karika te iraraure. A taku kaaini Korinto: “‘Ngai raoni Bauro,’ ‘Ma ngai raon Aboro,’ ‘Ma ngai raoni Keba,’ ‘Ma ngai raoni Kristo.’” E maraki iai Bauro ngke e a kunea te kangaanga aei, bwa e ataia ae na iai mwina. E taku: “E a tibwauaaki te Kristo?” Tera te anga ibukini kanakoraoan te iango ae aki raoiroi aei? E tua Bauro nakoia Kristian ni kangai: “Mangaia ae I kaungaingkami taari n aran ara Uea ae Iesu Kristo, bwa kam riai ni bane ni boraoi n ami taeka, ao e riai n akea te iraraure i marenami, ma kam na katiteuanaaki raoi n te iango ma te kantaninga ae tii te arona.” E riai n aki noraki te iraraure n aekana nako, n te ekaretia ni Kristian n ara bong aikai.—1 1Kor. 1:10-13; wareka I-Rom 16:17, 18.

10. E kangaa Bauro ni kaikonaka tein te Kristian i nuka ma kaiangatoa n te waaki aei?

¹⁰ E tua Bauro nakoia Kristian aika kabiraki bwa a na kaatuua iangoan rikiia ae taan ababa i karawa, ao tiaki i aon te aba. (IBir. 3:17-20) * A na riki bwa taan tei ibukini Kristo. A na aki irekereke taan tei man aaba aika kakaokoro ma aia waaki natannaomata, ni mwiokoaia are a katabeaki iai. A bane ni kakaonimaki ni mwiokoaia. (2Kor. 5:20) A mena naba i aan Ana Tautaeka n Uea te Atua Kristian ake a kantaningaa te maiu i aon te aba, ngaia are a aki riai n irekereke ma kaiangatoa n te waaki aei.

11, 12. (a) Te aeka n aroaro raa ae e kona ni kataaki iai kakaonimakin te Kristian ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua? (b) Tera te bwai ae e kaitaraaki iai te Kristian temanna, ao e kangaa n tokanikai iai?

¹¹ N iteran nako te aonnaba, a rangi n itoman botaki nako. A katiteuanaaki ibukin rongorongoia rimoa, aia katei ma aia taetae are a rangi ni kakatonga iai kaain te aba. Ni kaineti ma aeka ni waaki akanne, a a tia Kristian ni kataneiaa aia iango ao mataniwin nanoia ni baike a irekereke ma te tei i nuka. A na kangaa ni karaoa aei?

¹² Iangoa ana katoto Mirjeta * ae kaain te aono ae e aranaki ngkoa bwa Yugoslavia. E  kaikawaaki neiei bwa e nea ribaia kaain Serbia. E kakorakoraa ni kaaki te nano n aba are i nanona, ngke e a ataia ae e aki inanonano Iehova ao bon Tatan ae kauekei kangaanga ibukin te reeti. Ma ngke e riki te tiritiri n ana aono ibukini kakaokoron te reeti, e a manga oki te nano n riribai irouna n te aro are e a kangaanga bwa e na uarongorongo nakoia kaain Serbia. E a ataia imwina bwa e aki riai n aoaoria ao ni kantaningai namakin ake a aki raraoi akekei bwa a na toki i bon irouia. E onnonia Iehova bwa e na tokanikai iai ao e na kateimatoaaki ana beku bwa e aonga n tau ibukin te bwaiania. E taku: “I kunea bwa kaatuuan au iango n te mwakuri ni minita bon te ibuobuoki ae rangi n tamaroa. I kataia ni maiuakina anuan Iehova ae te tangira n au mwakuri ni minita, ao I noria bwa a tabe ni bua iango aika aki raraoi ake i nanou.”

13. (a) Tera te bwai ae karika mamaaran temanna te tia Kakoaua, ao tera ana namakin iai? (b) Tera reireiara mairoun Zoila?

¹³ Iangoa naba ana katoto Zoila. Boni kaaini Mexico neiei ao e a irira ngkai te ekaretia teuana i Eurobe. E noria bwa n te ekaretia anne, iai taari tabeman ake a roko man aonon Latin America tabeua ake a taekin taeka aika a kamatauninga ao a kamangora abana, kateina ao kuuna iai. Tera am namakin iai? Ni koauana, a riki taeka akanne bwa kamamaraan Zoila. Ma ti kaungaaki n ana kakorakoraa neiei, ngke e ukera ana ibuobuoki Iehova ibukini kakeaan iango aika aki raraoi ake a ueke i nanona. Ti bon riai ni kakoauaa ae iai tabeman i buakora, ake a teimatoa ni kabokorakora n tokanikai i aon aeka ni kangaanga akanne. Ti aki riai n taekina ke ni karaoa te bwai ae e na karika te iraraure, ke ni kauekea aki kakaonimakia tarira n te onimaki ke tabeman riki.—IRom 14:19; 2Kor. 6:3.

14. A na kangaa Kristian ni kataneiaa aia iango ao mataniwin nanoia ni kaineti ma titiraki ibukin te kakaonimaki?

¹⁴ Ko a tia ni kairaraangaki n aroni kaikawaam ke te tabo ae ko maeka iai, bwa ko na tei ibukin abam ke ni kakaonimaki ni baike n am aono? A teimatoa n titiku i nanom aeka n namakin aikai? A aki riai Kristian ni kariaia te nano n aba bwa a na rotaki iai tariia n te onimaki. Ma tera arom ngkana ko ataia bwa iai iroum iango aika aki raraoi ibukia aomata aika kakaokoro abaia, kateia, aia taetae ke aia reeti? Ko riai ni kananoa am iango n te baere e iangoia Iehova ibukin te nano n aba ao ribaakia reeti tabeua. E kona n uaana am ukeuke n reirei i bon iroum ke am taromauri n utu man am kakaaei i aon aei ao reirei naba ake a irekereke iai. Imwina, tataroa ana ibuobuoki Iehova bwa ko aonga n ataa ana iango ni baikanne.—Wareka IRom 12:2.

15, 16. (a) Tera ae ti na kantaningaia irouia tabeman ibukin teimatoara ni kakaonimaki nakon te Atua? (b) A na kangaa kaaro ni buokiia natiia ni kaitaraa te bwai ae e na kataaki iai kakaonimakia ni Kristian?

¹⁵ N te tai ae waekoa ke imwina riki, a na bane ana toro Iehova n rinanoni baike a na kataaki iai mataniwin nanoia, ibukin teia i nuka ae a kaokoro iai ma naake i rarikia, aika tao raoia ni mwakuri, n reirei, kaain rarikia, aia koraki ke tabeman riki. (1Bet. 2:19) Ngaia are, ti riai n tei i nuka! Ti aki riai ni mimi ngkana ti ribaaki irouia kaain te aonnaba ibukin teira i nuka, bwa e a kaman kauringira Iesu. Angiina taani kakaaitaraira, a aki ataa kakawakini baike a irekereke iai ma tein te Kristian i nuka. Ma, a rangi ni kakawaki baikai iroura.

¹⁶ E kainnanoaki te kakaonimaki nakon Iehova, bwa ti aonga n tei n nene ni kaaitarai kataaki. (Tan. 3:16-18) E kona maakakin te aomata n rotiia aomata aika kakaokoro aia ririki, ma a kunea rooro n rikirake bwa  e kangaanga riki ae a na kaaitaraia te koraki. Waekoa ni buokiia natim ngkana a kaaitara ma kataaki n aron te tiaruuti nakon te buraeki ke bukamaru ibukin te aba. Kabongana te Taromauri n Utu ni buokiia natim bwa a na ota ni baika a riki akanne mani kona ni kaaitarai ma te ninikoria. Buokiia bwa a na kona n taekin raoi baike i nanoia ma te aki maaku ao te karinerine. (IRom 1:16) Ngkana ti na katauraoiia natira, ti riai ni moantaai n taetae nakoia aia tia reirei ibukini kangaanga aikai, n noran riaina.

17. Tera te aroaro ae ti riai n rarawa nako iai, ao bukin tera?

¹⁷ E mataata raoi bwa ti na bae n namakina tangiran abara, ara katei, ara taetae ao kanara n te aba are ti kaikawaaki iai. Ma ti riai n rarawa nakon te namakin ae “e raoiroi riki ae irou.” E kariki bwaai ni kabane aika kakaokoro Iehova bwa ti aonga ni kukurei iai. (TaiAre. 104:24; TeKao. 4:11) Ngaia are, e aera bwa ko iaiangoia ae e raoiroi riki ae ko karaoia nakon are e karaoia temanna?

18. Baikara kakabwaia mani butimwaean ana iango Iehova?

¹⁸ E tangiriia aomata nako te Atua bwa a na karekea ataakin te koaua ae eti ao te maiu ae kukurei i aon te aba. (Ioa. 3:16; 1 Tim. 2:3, 4) E kamanoaki katiteuanaakira ni Kristian, man arora n tauraoi ni butimwaei aia iango aomata nako. Ngkai ti kateimatoa kakaonimakira nakon Iehova, ti riai n rarawa ni kairekerekeira ma baika kauntaekaaki n te waaki aei. E na aki noraki i buakora ae kairekerekea ma te nano n aba. Ai kakaitaura ngaira nakon Iehova ibukini kainaomataara man te kakaokoroaki, te kainikatonga ao waaki ni kaiangatoa aika kakaraoaki n ana waaki Tatan! Ti bia motinnanoa bwainan te aroaro ae rau, are e namakinna naba te tia areru ae kangai: “Noria, ai raoiroi ra ao ai rerei ra Maekaia taari n te tabo ae ti teuana ni kabo nanoia!”—TaiAre. 133:1, BG.