1, 2. (a) Lón fansoun lóóm, ia néún Jiowa kewe chón angang ra kan fel ie? (b) Met meefien Jesus usun án Jiowa we imwenfel lón Jerusalem? (c) Met sipwe káé lón ei lesen?

 SENI lóóm tori lón ei fansoun, a kan wor ekkewe leeni néún Kot kewe chón angang ra fel ngeni i ie. Áwewe chék, lupwen Epel a eáni asor ngeni Jiowa, ese mwáál a ssenatá eú rongen asor. (Ken. 4:3, 4) Noa, Apraham, Isaak, Jakop, me Moses, iir meinisin ra ssenatá rongen asor. (Ken. 8:20; 12:7; 26:25; 35:1; Eks. 17:15) Jiowa a ereni ekkewe chón Israel ar repwe aúetá eú imwenfel mangaku. (Eks. 25:8) Mwirin, a ereniir ar repwe aúetá eú imwenfel. (1 King 8:27, 29) Mwirin án néún Kot kewe aramas liwiniti fénúer seni ar eoló lón Papilon, iir ra kan mwichfengen lón ekkewe sinakok. (Mark. 6:2; Joh. 18:20; Föf. 15:21) Me ekkewe popun Chón Kraist ra mwichfengen lón imwen aramas. (Föf. 12:12; 1 Kor. 16:19) Lón ei fansoun, néún Jiowa kewe aramas wóón unusen fénúfan ra mwichfengen lón ekkewe fitengeréú Leenien Mwich, ikewe ra káé usun Jiowa me fel ngeni i ie.

² A mmen alóllóól án Jesus súféliti án Jiowa we imwenfel lón Jerusalem. Án Jesus aúcheani ewe imwenfel a áchema ngeni  néún kewe chón káé alon ewe soumakken kélfel ei, a erá: “Ai ekipwichi imwom mi pin a küküri leüti usun ekkei.” (Kölf. 69:9; Joh. 2:17) Ikenái sise tongeni eita ngeni ach kewe Leenien Mwich ‘imwen Jiowa’ lón ewe itiitin ewe imwenfel lón Jerusalem a iteni. (2 Kron. 5:13; 33:4) Nge mi lamot sipwe fókkun súféliti ekkewe leeni sia áeá le fel ngeni Kot. Lón ei lesen, sipwe káé ekkóch kapasen emmwen lón Paipel mi áiti ngenikich epwe ifa féfférúch lón ach kewe Leenien Mwich, ifa usun sipwe túmúnúúr, me awora monien álillis fán iter. *

3-5. Ewe Leenien Mwich, eú leeni fán iten met, me itá epwe ifa meefiach usun ach kewe mwich?

³ Ewe Leenien Mwich, ina ewe leeni ikewe aramas ra mwichfengen ie pwe repwe fel ngeni Jiowa. Ekkewe mwich iir liffang seni Kot, me ra álisikich le apéchékkúla ach riri ngeni i. Lón ach kewe mwich, an we mwicheich a kan awora kapasen apéchékkúl me emmwen mi lamot ngenikich. A eú feiéch án Jiowa me Néún we etiwakich ach sipwe mwéngé wóón “än ach Samol chepel” iteiten wiik. (1 Kor. 10:21) Mi lamot sisap aúcheangawa ei etiwetiw mi fókkun kkóló aúchean.

⁴ Jiowa a affata ngenikich pwe a mochen ach sipwe fiti ekkewe mwich pwe sipwe fel ngeni me apéchékkúlafengenikich. (Álleani Ipru 10:24, 25.) Pokiten sia súféliti Jiowa, sisap etiwaaló ekkewe mwich, chilóón chék ika a wor och popun mi wesewesen lamot. Sia pwáraatá ach kilisou fán iten ekkewe mwich ren ach ammólnatá minne sipwe káé lón me uwawu meefiach.​—Kölf. 22:22.

⁵ Féfférúch lón ach kewe mwich, me úkúkún ach túmúnú ach kewe Leenien Mwich ra pwáraatá ifa úkúkún ach súféliti Jiowa. Sia mochen pwe féfférúch epwe elingaaló iten Jiowa we, ewe it mi kan pachetá wóón ewe esissillen Leenien Mwich.​—Apépé ngeni Kölfel 96:8.

6. Met meefien ekkóch aramas usun ach kewe Leenien Mwich me chókkewe mi fiti ekkewe mwich? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

⁶ Aramas ra kúna ach pwáraatá súfél ngeni ach kewe Leenien Mwich. Áwewe chék, emén mwán seni ewe fénú itan Turkey a erá: “Ua ingeló ren limeliméchún me kókkótéchún minne ua kúna me lón ewe Leenien Mwich. Ekkewe aramas ra úféúféch, ra wópwapwa, me ra fókkun kapong ngeniei. Ua fókkun ingeló ren ei mettóch.” Ena mwán a poputá le fiti meinisin ekkewe mwich me ekiseló mwirin a papatais. Lón pwal eú telinimw lón Indonesia, pwiich kewe ra etiwa chón órur kewe, ewe mayor, me pwal ekkóch néúwisin mwú pwe repwe katol ar we mineféén Leenien Mwich. Ewe mayor a mwaar ren échún ewe imw, napanapan, me lingen iráán lúkún. Iei alon: “Limeliméchún ei leeni a pwáraatá enletin ámi lúkú.”

7, 8. Ifa usun sia pwáraatá súfél ngeni Jiowa lupwen sia nónnóm lón ach Leenien Mwich?

⁷ Jiowa, i ewe a etiwakich ngeni ekkewe mwich, me a áfánni féfférúch me napanapen inisich me foutach me ikena ie. Ina popun sia kan túmúnú pwe sisap kon ssenúk ren ach kon tichiki féfférúch mi pwúng atun ach kewe mwich are fen kon túmúnúngaw lón féfférúch. Pwúngún pwe Jiowa a mochen pwe kich me chókkewe sia etiwer ngeni ach Leenien Mwich ousipwe meefi  kinamwe. Nge sise mochen asúfélúngawa ekkewe mwich. Ina popun sise kan úféúf úf mi torotorongaw are úf ese fich ngeni mwich me sia túmúnú pwe sisap text, fós, are mwéngé me ún atun mwich. Me ekkewe sam me in repwe áiti ngeni néúr kewe semirit ar resap ssáfetál are urumwot lón ewe Leenien Mwich.​—SalAf. 3:1.

⁸ Lupwen Jesus a kúna ekkewe aramas ra amémé mettóch lón án Kot we imwenfel, a fókkun song me a atorowu. (Joh. 2:13-17) Lón ach kewe Leenien Mwich, sia fel ngeni Jiowa me káé usun i. Ina popun ese pwúng ach sipwe féri angangen business lón.​—Apépé ngeni Nehemia 13:7, 8.

9, 10. (a) Ifa usun néún Jiowa kewe aramas ra aúetá ekkewe Leenien Mwich, iwe met mwirilóón? (b) Ifa usun án Jiowa we mwicheich a álisi ekkewe mwichefel ese wor néúr moni le pwisin féri ar Leenien Mwich?

⁹ Néún Jiowa kewe aramas wóón unusen fénúfan ra angang weires le aúetá ekkewe Leenien Mwich. Ekkewe chón álillis rese peiof, iir ra wisen anapanaper, aúetáár, me férsefáliir. Iwe pokiten ena angang, lón ekkewe 15 ier ra ló, sia fen aúetá lap seni 28,000 Leenien Mwich mi lingéch wóón unusen fénúfan, weween órun nimu Leenien Mwich a kaútá iteiten rán.

¹⁰ Án Jiowa we mwicheich a kan awora ekkewe chón angang me néúnéú ekkewe monien álillis fán iten kaútáán ekkewe Leenien Mwich ikewe ia mi wor osupwangan ie. Sia fiti ewe kapasen emmwen lón Paipel pwe chókkewe mi tufich repwe tongeni álisi chókkewe mi osupwang. (Álleani 2 Korint 8:13-15.) Met mwirilóón? Chómmóng Leenien Mwich mi ling ra kaútá fán iten ekkewe mwichefel ese wor néúr moni ar repwe tongeni pwisin féri.

11. Met meefien ekkóch pwiich kewe usun ar mineféén Leenien Mwich, me met meefiom usun?

¹¹ Pwiich kewe lón eú mwichefel lón Costa Rica ra makkeei: “Lupwen aua nennengeni ewe Leenien Mwich, usun itá aua chék ttan! Ám ause tongeni lúkú. Ám Leenien Mwich mi ling a unusen wesiló lón chék úkúkún walu rán! Mi chék tufich ena ren án Jiowa efeiéchú, ren ekkewe kókkót an we mwicheich a féri, me álillisin pwiich kewe mi áchengicheng. Enlet, ei leenien fel, a eú liffang mi aúchea me ren Jiowa. Ám aua fókkun pwapwa.” Sia enletin pwapwa ach rongorong án pwiich kana apasa ar kilisou ngeni Jiowa ren met i a féri fán iter. Me sia pwal pwapwa pwe epwe  tongeni wor án pwiich kewe wóón unusen fénúfan pwisin Leenien Mwich. A ffat pwe Jiowa a ekkefeiéchú ei angangen kaú Leenien Mwich, pún lupwen ra kerán chék kaútá, chómmóng chómmóng aramas ra poputá le fiti ekkewe mwich pwe repwe káé usun Jiowa.​—Kölf. 127:1.

12. Ifa usun ka tongeni awora álillis fán iten kaútáán ekkewe Leenien Mwich?

¹² Ifa usun ka tongeni awora álillis fán iten kaútáán ekkewe Leenien Mwich? Neman ka tongeni fiti ena angang. Me kich meinisin sia tongeni awora monien álillis fán iten méén kaútáán ekkena leeni. Lupwen sia achocho úkúkún ach tufich le álisatá ei angang, sia meefi ewe pwapwaan liffang, nge lap seni ena, sia mwareiti Jiowa. Sia áppirú án néún Kot kewe aramas lóóm leenien áppirú ren ar mwasangasang le awora álillis fán iten kaútáán ar kewe leenien fel.​—Eks. 25:2; 2 Kor. 9:7.

13, 14. Met sia káé seni Paipel mi áiti ngenikich lamoten ach sipwe túmúnú liméchún me torotoréchún ach Leenien Mwich?

¹³ Jiowa i emén Kot mi limeliméch me pin. I emén Kot mi kókkótéch. Ina ewe popun mi lamot sipwe túmúnú liméchún me torotoréchún ach Leenien Mwich. (Álleani 1 Korint 14:33, 40.) Ren ach sipwe limeliméch me pin usun chék Jiowa, sise chék túmúnú liméchún ach ekiek, féffér me napanapen ach fel, nge sia pwal túmúnú liméchún inisich.​—Pwär. 19:8.

¹⁴ Lupwen sia túmúnú liméchún me torotoréchún ach Leenien Mwich, sia pwapwa le etiwa aramas ngeni ach kewe mwich. Me aramas repwe kúna pwe sia wesewesen apwénúetá met sia eáni afalafal usun eú fénúfan mi limeliméch. Repwe kúna pwe sia fel ngeni emén Kot mi pin me limeliméch,  ewe epwe ewilaaló ei fénúfan ngeni eú paratis mi ling.​—Ais. 6:1-3; Pwär. 11:18.

15, 16. (a) Pwata epwe tongeni weires ach sipwe túmúnú liméchún ewe Leenien Mwich, nge pwata a lamot an epwe limeliméch iteitan? (b) Ifa usun ewe angangen elimelim lón óm Leenien Mwich a kkótóló, me ifa ewe wis mi aúchea a nóm ren emén me emén leich?

¹⁵ A sókkofesen án aramas ekiek usun met mi liméch me rer. Pwata? Eli pokiten met ra fen eérenaaló me lekúkkúnúr. Nge ren pwal ekkóch ra nóm lón ekkewe leeni mi dust are ekkewe leeni alen lón mi pwakak me limengaw. Ekkóch ra osupwangen konik are pisekin elimelim. Iwe nge, ese lifilifil ia sia nóm ie me met meefien aramas usun liméch, nge mi lamot sipwe túmúnú pwe ach Leenien Mwich epwe eú leenien áppirú ren liméchún me torotoréchún. Ina ewe leeni sia kan fel ngeni Jiowa ie.​—Tut. 23:14.

¹⁶ Ika sia mochen pwe ach Leenien Mwich epwe limeliméch ren ewe úkúkún mi tongeni, mi lamot kókkótéch. Ekkewe mwán mi ásimaw ra féri schedule fán iten ewe mwichefel me túmúnú pwe epwe chék wor ekkewe pisekin elimelim. Ra pwal akkóta ekkewe sókkun angang mi lamot epwe katawe. Ekkóch ekkena angang mi lamot repwe féri iteiten sárin mwich, nge ekkóch resap kon féri iteitan. Kich meinisin a nóm rech ei wis mi aúchea ach sipwe álisatá liméchún ach Leenien Mwich.

17, 18. (a) Met sia tongeni káé seni án néún Jiowa kewe aramas lóóm túmúnú ewe imwenfel? (b) Pwata a lamot sipwe túmúnú ach Leenien Mwich?

¹⁷ Sia pwal túmúnú napanapéchún me múrinnéén ach Leenien Mwich ren ach férsefáli mettóch mi ta me wóón. Ina met néún Jiowa kewe chón angang lóóm ra pwal féri. Áwewe chék, atun án King Joas nemenem lón Juta, aramas ra awora monien álillis fán iten ewe imwenfel. Ena king a allúkú pwe ekkewe souasor repwe néúnéú ena moni le férsefáli minne a ta me wóón ewe imwenfel. (2 King 12:4, 5) Lap seni 200 ier mwirin, King Josia a pwal néúnéú ewe monien asor fán iten ewe imwenfel le férsefáli minne a ta me wóón.​—Álleani 2 Kronika 34:9-11.

¹⁸ Ekkóch Kúmiin Chón Túmúnú Keangen Ofesilap ra kúna pwe aramasen ekkewe fénú mi nóm fán túmúnúer rese eéreni le túmúnú napanapéchún me múrinnéén ekkewe imw me pisek. Popun pún neman a chék chókúkkún ekkewe aramas lón ekkena fénú ra sile ekkena sókkun angang. Are eli ese naf néúr moni fán iten férsefállin mettóch mi ta. Nge ika sise féri ena lón ach Leenien Mwich lupwen a lamot, iwe epwe poputá le torotorongawóló me aramas repwe kúna. Esap ina eú minen pwáraatá mi múrinné ngeniir. Nge, lupwen sia féri úkúkún ach tufich le túmúnú ach Leenien Mwich, sia mwareiti Jiowa me sise asolapaaló ewe moni pwiich kewe ra fen fangóló.

19. Met kopwe féri pwe kopwe pwáraatá óm súféliti ewe leeni ka kan fel ngeni Jiowa ie?

¹⁹ Ewe Leenien Mwich, ina eú leeni sia fen unusen fangóló ngeni Jiowa. Esap án emén are án ewe mwichefel. Usun met sia fen káé lón ei lesen, ekkewe kapasen emmwen lón Paipel repwe álisikich le eáni ekiek pwúng usun ewe leeni sia kan áeá le fel ngeni Kot. Pokiten sia súféliti Jiowa, sia pwáraatá súfél ngeni ach kewe mwich pwal ewe Leenien Mwich. Sia pwapwa le awora monien álillis fán iten kaútáán ekkewe Leenien Mwich, me sia angang weires le túmúnú napanapéchúr, múrinnéér me limeliméchúúr. Sia áppirú Jesus ren ach ekipwichi me súféliti ewe leeni ia sia fel ngeni Jiowa ie.​—Joh. 2:17.