1, 2. (a) M̀mọ̀n̄ ye m̀mọ̀n̄ ke ikọt Abasi ẹkesika ẹketuak ibuot ẹnọ Jehovah ke eset? (b) Jesus akada didie temple Jehovah ke Jerusalem? (c) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

TOTO ke eset, mme asan̄autom Abasi ẹma ẹsinyene akpan itie emi mmọ ẹkesikade ẹketuak ibuot ẹnọ Abasi. Etie nte Abel ọkọfọp uwa ọnọ Abasi ke itieuwa emi enye ọkọbọpde. (Gen. 4:3, 4) Noah, Abraham, Isaac, Jacob, ye Moses ẹma ẹbọp itieuwa ẹnọ Abasi. (Gen. 8:20; 12:7; 26:25; 35:1; Ex. 17:15) Jehovah ama ọdọhọ nditọ Israel ẹbọp tent utuakibuot ẹnọ imọ. (Ex. 25:8) Nte ini akade, mmọ ẹma ẹbọp temple emi mmọ ẹkesikade ẹketuak ibuot ẹnọ Jehovah. (1 Ndi. 8:27, 29) Ke mme Jew ẹma ẹkenyọn̄ ntan̄mfep ke Babylon ẹdi, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndisisop idem kpukpru ini n̄kpono Abasi ke synagogue. (Mark 6:2; John 18:20; Utom 15:21) Mme Christian eyo mme apostle ẹkesisop idem ke ufọk nditọete. (Utom 12:12; 1 Cor. 16:19) Mfịn, Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ẹsisop idem ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹkpep ikọ Abasi ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah.

² Jesus ama ama temple Jehovah ke Jerusalem tutu mbet esie ẹti ke ẹma ẹwet ke Psalm ẹte ke ‘ifịk ufọk Abasi ayadia enye idem.’ (Ps. 69:9; John 2:17) Nnyịn ikemeke ndidọhọ ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ edi “ufọk Jehovah” nte temple ke Jerusalem  ekedide. (2 Chron. 5:13; 33:4) Edi ana ikpekpeme se inamde ke ini idude do. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme mme itie N̄wed Abasi emi ẹkpepde nnyịn nte ikpanamde n̄kpọ ke ini idude ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, nte ikpetịmde enye ikama, ye se ikpanamde man ẹbọp mbufa. *

3-5. Nso ke ẹsinam ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ndien didie ke ikpesinam n̄kpọ ke ini idụkde mbono esop do?

³ Ufọkmbono Obio Ubọn̄ edi ebiet emi mme owo ẹsikade ẹketuak ibuot ẹnọ ata Abasi. Se ẹnemede do kpukpru urua esin̄wam nnyịn inen̄ede ikpere Jehovah. Do ke esop Abasi ẹsida Bible ẹsọn̄ọ nnyịn idem ẹnyụn̄ ẹn̄wam nnyịn ifiọk nte ikpanamde n̄kpọ Abasi. Jehovah ye Eyen esie ẹsikot nnyịn ididụk mbono esop; edi n̄kpọ ukpono ndiyere ikot mmọ kpukpru urua. Inaha iyak mbono esop odorode nnyịn.—1 Cor. 10:21.

⁴ Jehovah ama anam apostle Paul ewet ke ikpanaha nnyịn isịn ndisop idem ọtọkiet ntuak ibuot nnọ imọ nnyụn̄ nsọn̄ọ kiet eken idem. (Kot Mme Hebrew 10:24, 25.) Sia ikponode-kpono Jehovah, nnyịn isifiakke mbono esop ibọhọke enyene akpan n̄kpọ emi etịbede. Imesitịm idem mbemiso ikade, imesinyụn̄ itiene isịn uyo ke se ẹnemede man iwụt adan̄a nte imade mme mbono esop nnyịn.—Ps. 22:22.

⁵ Akpana nte inamde n̄kpọ ke ini idụkde mbono esop, ye nte ikamade Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn owụt ke imokpono Jehovah. Nnyịn iyom se inamde ke adan̄aemi idude do anam mme owo ẹtoro enyịn̄ Jehovah—enyịn̄ emi ẹsiwetde ke idiọn̄ọ Ufọkmbono Obio Ubọn̄.—Men 1 Ndidem 8:17 domo.

6. Nso ke ndusụk owo ẹtịn̄ ẹban̄a Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn ye nte isinamde n̄kpọ ke ini idude do? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

⁶ Mbon emi mîdịghe Mme Ntiense ẹsikụt nte ikamade Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn ye nte inamde n̄kpọ ke ini idude do. Ke uwụtn̄kpọ, ete kiet ke Turkey ọdọhọ ete: “Esiye mi ndikụt nte Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mbufo asanade ye nte ẹnamde n̄kpọ ke nde ke nde. Kpukpru owo ẹsịne ọfọn̄ ediye ediye, ẹkama iso imam imam, ẹdara owo. Esiye mi tutu.” Ete oro ama ọtọn̄ọ ndisidụk mbono esop kpukpru ini, ndien ikebịghike, enye ana baptism. Ke obio kiet ke Indonesia, nditọete ẹma ẹkot mbon ukara ye mme mbọhọidụn̄ mmọ ẹdisan̄a ẹse obufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mmọ mbemiso ẹkeyakde ẹnọ Abasi. Ata akwaowo ukara kiet ama etiene edi. Idem ama akpa enye ndikụt nti n̄kpọ emi ẹkekamade ẹbọp ufọk oro, nte ẹkebọpde enye ediye ediye, ye ndiye flawa ye mbiet emi ẹketọde. Enye ọkọdọhọ ete: “Nte ufọk emi eyede owụt mi adan̄a nte ẹmade Abasi mbufo.”

7, 8. Didie ke ikpowụt ke imokpono Jehovah ke ini idude ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄?

⁷ Nte inamde n̄kpọ, nte ikamade idem, ye se isịnede owụt ke imenen̄ede ikpono Abasi emi ọdọhọde nnyịn isidụk mbono esop. Nnyịn isinamke n̄kpọ ibe ubọk. Nnyịn isikọn̄ke iyịre ke ana kpukpru owo ẹsịne ọfọn̄ m̀mê ẹkama idem nte nnyịn iyomde, nnyịn isinyụn̄ inamke nte idu ke ufọk nnyịn. Jehovah oyom mbono esop enenem ikọt esie ye isenowo emi ẹdide. Edi oro iwọrọke ke ana isịne se imama ika, inam se imama ke ini mbono esop akade iso, utọ nte ndifịk fon, ndidọn̄ odu, ndita nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ n̄kpọ, m̀mê ndinam n̄kpọ en̄wen emi mîdotke. Mme ete ye eka ẹkpenyene ndikpep nditọ mmọ ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ idịghe itie mbre.—Eccl. 3:1.

 ⁸ Jesus ama ayat esịt ebịn mme anyamurua osion̄o ke temple. (John 2:13-17) Nnyịn n̄ko isisop idem ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ man ikpono Jehovah inyụn̄ ikpep Ikọ esie. Mmọdo, ifọnke imen mbubehe nnyịn idinam ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄.—Men Nehemiah 13:7, 8 domo.

9, 10. (a) Nso ke ẹsinam man inyene mbufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ndien didie ke ofụri emi enyene ufọn? (b) Nso ke ẹnam man ẹn̄wam mme esop emi mîkpenyeneke okụk ibọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke idemmọ?

⁹ Esop Jehovah ẹsinam ofụri se ẹkekeme man nnyịn inyene ndiye Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Nditọete ẹsiwet mbuwet Ufọkmbono Obio Ubọn̄, mmọ ẹsibọp, mmọ ẹsinyụn̄ ẹdiọn̄ enye; owo isikpehe mmọ ndomokiet okụk. Didie ke emi enyene ufọn? Ọtọn̄ọde ke November 1, 1999, ẹbọp mbufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ 28,000 ẹnọ mme esop. Oro ọwọrọ ke isua 15 emi ẹbede, ke idụhe usen emi owo mîbọpke ke nsụhọde n̄kaha Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ition ke ofụri ererimbot.

¹⁰ Esop Jehovah ẹsidọn̄ nditọete ẹsan̄a ẹbọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke ebiet ekededi emi ẹyomde. Ẹsida okụk emi isitịpde ẹbọp. Inam se Bible ọdọhọde ete ẹda nyọhọ-nsụhọ ke ebiet kiet ẹken̄wam mme owo ke ebiet en̄wen man kpukpru owo ẹnyene n̄kpọ ukem ukem. (Kot 2 Corinth 8:13-15.) Ndutịm emi anam ikeme ndibọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnọ mme esop emi mîkpenyeneke okụk ibọp ke idemmọ tutu amama.

11. Nso ke nditọete ẹketịn̄ ẹban̄a obufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mmọ, ndien esitie fi didie ke idem ama okop utọ ikọ emi?

¹¹ Esop kiet emi ẹkebọpde Ufokmbono Obio Ubọn̄ ẹnọ ke Costa Rica ẹma ẹwet leta ẹdọhọ ẹte: “Ke ini idade ke iso Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn ise nte enye eyede, esitie nnyịn nte idadaba. Nnyịn ikpenịmke ke ikpenyene utọ Ufọkmbono Obio Ubọn̄ emi. Ẹkeda usen itiaita kpọt ẹbọp! Nditọete ẹma ẹn̄wam etieti, esop Abasi ẹma ẹnyụn̄ ẹnam ata eti ndutịm, ndien Jehovah ama ọdiọn̄ ofụri se ẹkenamde. Ata akwa n̄kpọ ke Jehovah ọnọ nnyịn emi. Idụhe se inemde nnyịn ntem.” Ndi esịt isinemke fi ndikop nditọete nnyịn ẹtịn̄de utọ ikọ emi ke ini ẹbọpde obufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹnọ mmọ? Esịt esinem nnyịn ndikop ke ẹbọp ndiye Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹnọ ata ediwak nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot. Imọdiọn̄ọ ke Jehovah anam ẹbọp ofụri mbufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ emi, sia ndondo oro ẹkụrede utom, mbon oro ẹsitọn̄ọde ndidụk mbono esop ẹsiwak etieti.—Ps. 127:1.

12. Didie ke ikpan̄wam man ẹbọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄?

¹² Esinem ediwak nditọete nditiene  mbọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Idem ekpededi ndusụk nnyịn ikemeke nditiene n̄ka utom, kpukpru nnyịn imekeme nditịp okụk man ẹda ẹnam utom oro. Esịt esinem nnyịn ke ini in̄wamde nte ikekeme man ẹbọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Nnyịn ikpebe se ikọt Abasi ẹkenamde ke eyo Bible. Ekesinenem mmọ nditịp n̄kpọ man ẹda ẹbọp mme itie utuakibuot emi ẹdinamde ẹtoro Jehovah. Se nnyịn isinyụn̄ inamde edi oro mfịn.—Ex. 25:2; 2 Cor. 9:7.

13, 14. Nso ke Bible etịn̄ emi owụtde ke akpana ikama Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn asana kpukpru ini?

¹³ Abasi nnyịn edi edisana Abasi emi esinamde n̄kpọ esie ke nde ke nde. Ntre, ke ndondo oro ẹbọpde Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹkụre, ana idomo ndisinam enye asana onyụn̄ eye kpukpru ini. (Kot 1 Corinth 14:33, 40.) Bible etịn̄ n̄kpọ emi owụtde ke ana mbon oro ẹkponode ata Abasi ẹsana ke kpukpru usụn̄. (Edi. 19:8) Ntre, edieke owo ekededi oyomde Jehovah enyịme utuakibuot esie, ana enye asana idem.

¹⁴ Ima inam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ asana, edinenem nnyịn ndikot mme owo ẹdidụk mbono esop nnyịn. Nte Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn etiede ayanam mmọ ẹkụt ke imenen̄ede inịm ke ẹyenam ererimbot emi asana ke obufa ererimbot nte isikwọrọde inọ mmọ. Mmọ ẹyekụt n̄ko ke ituak ibuot inọ edisana Abasi emi edinamde isọn̄ emi akabade Paradise ke mîbịghike.—Isa. 6:1-3; Edi. 11:18.

15, 16. (a) Ntak emi mîmemke utom ndinam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ asana kpukpru ini, edi ntak emi anade isinam enye asana? (b) Nso ndutịm ke ẹnam man ẹnam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mbufo asana, ndien nso ifet ke kpukpru nnyịn inyene?

 ¹⁵ Ndusụk owo ẹsikama n̄kpọ asana ẹkan ndusụk. Nso isinam edi ntre? Ntak edi ke kpukpru nnyịn ito nsio nsio ufọk, ẹkenyụn̄ ẹbọk nnyịn ke nsio nsio usụn̄. Ndusụk owo ẹdụn̄ ke ebiet emi etiede obu obu, ndusụk ẹdụn̄ ke efak emi etiede mbat mbat. Ndusụk owo inyeneke mmọn̄ oro awakde ekem, inyụn̄ inyeneke suọp ye n̄kpọ eken oro ẹsidade ẹnam ebiet asana. Edi inamke n̄kpọ m̀mê mme owo ẹda didie usanaidem ke ebiet emi idụn̄de, ana ikama Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn asana sia ẹkot ufọk emi ẹdian Jehovah, ndien do ke isisop idem ituak ibuot ẹnọ enye.—Deut. 23:14.

¹⁶ Ana ẹnam eti ndutịm man ẹkụt ẹte ke ẹnam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ asana kpukpru ini. Otu mbiowo ẹkpenyene ndiwewet nte ofụri esop ẹdinamde emi ẹnyụn̄ ẹkụt ẹte ke ẹnyene mmọn̄, suọp, ye n̄kpọ eken oro ẹsidade ẹnam ebiet asana. Enyene ndusụk n̄kpọ emi anade ẹnam asana kpukpru ini oro mbono esop asuanade, onyụn̄ enyene n̄kpọ emi ẹsinamde asana ke ini ke ini. Ntre, ana ẹnam eti ndutịm mbak nditọete ẹdifre n̄kpọ ndomokiet. Akpana kpukpru owo ke esop ẹbat ke edi ata akwa ifet nditiene nnam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ asana.

17, 18. (a) Nso ke N̄wed Abasi etịn̄ emi owụtde ke ẹma ẹsidiọn̄ ebiet emi ẹkesituakde ibuot ẹnọ ata Abasi ke eyo Bible? (b) Ntak emi anade ẹkama Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ọfọn?

¹⁷ Ikọt Jehovah ẹsisịn ofụri ukeme ndidiọn̄ se ededi oro abiarade ke itie usopidem mmọ. Edidem Jehoash ama ọdọhọ mme oku ẹda okụk emi nditọ Israel ẹketịpde ke ufọk Jehovah “ẹdiọn̄ mme ebiet oro ẹsiahade ke ufọk oro.” (2 Ndi. 12:4, 5) Ke isua 200 ama ekebe, Edidem Josiah n̄ko ama ada okụk emi ẹketịpde ọdiọn̄ temple.—Kot 2 Chronicle 34:9-11.

¹⁸ N̄kọk itieutom ke ndusụk idụt ẹdọhọ ke ndusụk esop ikamake Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mmọ nte ẹkpekamade, isinyụn̄ isọpke idiọn̄ mme n̄kpọ emi ẹbiarade. Ekeme ndidi ndusụk nditọete emi idiọn̄ọke nte ẹkpediọn̄de se ibiarade mîdịghe inyeneke okụk ndida ndiọn̄. Edi edieke owo mîdiọn̄ke n̄kpri n̄kpri n̄kpọ emi ẹbiarade, ufọk oro ekeme nditọn̄ọ ntaha ke ini mîkpatahake. Ndien ekere ke nso ke mme owo ẹditịn̄ ke ini ẹkụtde nte Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn emi ekesiyede-ye ọtọn̄ọde nditaha? Edi ke ini kpukpru owo ke esop ẹsịnde ubọk ẹkama Ufọkmbono Obio Ubọn̄ eye, mme owo ẹsitoro Jehovah, okụk emi nditọete ẹketịpde ẹda ẹbọp ufọk oro itakke.

19. Nso ke ebiere ndinam man Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mbufo edi se ẹdade ẹnam n̄kpọ Jehovah?

¹⁹ Ẹsiyak Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹnọ Jehovah ke ini ẹbọpde ẹma. Ntem, esop ndomokiet ikemeke ndidọhọ ke mmimọ inyene ufọk emi ke ntak emi ẹkesịnde enyịn̄ mmimọ ke n̄wed isọn̄. N̄wed Abasi etịn̄ ke akpana kpukpru owo ẹdian ubọk ẹtịm Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹkama man enye osụk odot se ẹdade ẹnam n̄kpọ Jehovah. Sia imade Jehovah, imesikpeme se inamde ke ini idụkde mbono esop, imesitịp okụk ẹda ẹbọp mbufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄, imesitiene inam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ asana, imesinyụn̄ in̄wam ke ini ẹdiọn̄de mme n̄kpọ emi ẹbiarade. Ofụri emi owụt ke imenen̄ede ima ebiet emi isibonode ikpono Abasi nte Jesus akamade.—John 2:17.