Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Mandaŋ a Chaŋyaŋ Wɔɔŋndoŋ o Palɛi Mɛɛlɛi Hei Niŋ

Mandaŋ a Chaŋyaŋ Wɔɔŋndoŋ o Palɛi Mɛɛlɛi Hei Niŋ

“Te you di maaloŋ te wo o kela youwaa dia maaloŋ nda kɔɔli pɛ, ndu bɛɛ o cho muŋ dio.”—1 KƆLIŊ. 15:33.

CHONDOŊ: 73, 119

1. O teleŋ kuɛɛ niŋ naŋ cho yɛ hau?

O TELEŊ kala kalaa niŋ naŋ cho ni. Teleŋndo hoo kanduŋ o wɔsi 1914 ve niŋ. Baabuiyo veelu ndu aa, “Palɛi mɛɛlɛi le chieeŋndo hoo.” Nduyɛ, o “palɛi . . . nyɛ palaa” hei niŋ, sɔɔŋ cho yɔŋnɔŋndo woŋ ŋ wɔu mbo hiau sɔɔŋ wa yɔŋnɔŋndo tuupa mi wɔsi koŋ fuuluu wo. (2 Timo. 3:1-5) Le handɔɔ lechoo, chieeŋndo cho hiouwɔɔ ba a wɔuleŋ. Mi Baabuiyo dimi aa, “Wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda a wanaa lachoowaa, a hiau niŋ lachi a dɛnɛla wɔɔŋndaŋ tosaa mbo hiou maa paandu.”—2 Timo. 3:13.

2. Yelelaŋnda suu kuɛɛ waŋnda cho yɛ hau tosaa? (Tofa fotueiyo o peeleŋ ndeŋ choo.)

2 Wanaa bɔɔbɔɔ cho yelelaŋnda Baabuiyo kɛɛ laŋ ndaŋ tosaa. Laŋ la cho ni, niilu latandaa, kaa ihini nɔɔlɛiyo, piɛile nyinaa wɔɔŋnda, ɔɔ nyɛm cheleŋ Mɛlɛka chɛl te woŋ. Le tamaseliiyo, mi Intanɛtiiyo, tɛlɛvisiɔŋndo, vidueilaŋ, a yaulaŋ lapum chɔm maa kaa ihini nɔɔlɛiyo a niilu latandaa cho nyɛ wɔɔŋ te. Kaa waŋnda ndaa che paandu maa o wɔu wo, cho lɛ kaa wɔɔŋ suŋ suŋ o lɛŋnde ipum niŋ te. Kɛ koŋ chɔm naa maa Mɛlɛka chɛl kaa waa lende le.—Nuawɔ Luomaŋnda 1:28-32.

3. Vɛɛ chieeŋndo che yɛ wanaa tual sawala Baabuiyo kɔɔli wa?

3 O wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, mi buɛiyaa Chiisuaa kɛɛ yelelaŋ nɔɔlɛiyo. Le hei, a kaa nda iMɛlɛkayaa, ma nyiinduu nda choolaŋ nduyɛ ma tuisi nda tɔɔndaŋndo choo. Lelaŋ kiilanɔɔ Pitɛ poonyiaa ni aa, “Te wanaa tuii Mɛlɛka diom te wa a che pɛ maa, la cho nda sɔɔŋguu choo le sɔɔŋ yeemaŋ wɔɔŋ ŋwana chieeya muŋ tosaa kposoŋ te, kɔndɔfillo bii nda, o koŋ kɔɔli, a saa dɔɔ sɔɔŋ lachoowaŋ dimioo a nya okɔɔ, maa la cho wanaa wɔɔŋ.” (1 Pitɛ 4:4) Hau bɛɛ, chieeŋndo che wanaa cho sawala Mɛlɛkalaŋ biyɔɔ wa maa wanaa wɔɔŋnda nda cho ni. Le handɔɔ lechoo, “wana o wana nɔ yeemɛi le mi yoomu ndɔɔ o wa sakpo maa wana cho o diom pilɛ niŋ a Chiisu Kiliti wo pɛ, nyɛ palaa waŋnda tuisi num choo ni.”—2 Timo. 3:12.

“TE YOU DI MAALOŊ TE WO O KELA YOUWAA DIA MAALOŊ NDA KƆƆLI PƐ, NDU BƐƐ O CHO MUŊ DIO”

4. Sila yɛɛ Baabuiyo ke yɛ naa a chieeŋndo okɔɔ?

4 Baabuiyo sila wanaa yeema hɛnaŋ Mɛlɛkaa tosaa wa maa a kaala chieeŋndo hoo, a sɔɔŋ o tosa woŋ te. (Nuawɔ Chɔŋ Tasoo 2:15, 16.) Kaŋnde, masɛi chieeŋnde, yulale chieeŋndo hoo, a naa nda sɔla yooŋgulaŋ nda kpou cho Setana, “o cho mɛlɛka le chieeŋ yɔŋ wɔɔŋndo hoo wo” o ba bɛŋgu. (2 Kɔliŋ. 4:4; 1 Chɔŋ 5:19) Lelaŋ, naa Kilisiɔŋnda nɔ miŋ wa yekeŋ a wanaa naŋ tosa chaŋyaŋnda. Diom Mɛlɛkaa dimul naa tonyaa hoo, “Lelaŋ, la chɛl pesiŋ mi wana o wana faŋa nya o nɛi tonyaa choo le. . . . Te you di maaloŋ te wo o kela youwaa dia maaloŋ nda kɔɔli pɛ, ndu bɛɛ o cho muŋ dio.”—1 Kɔliŋ. 15:33.

5, 6. A nɛɛ yaa naŋ nɔ yɛ miŋ kɛɛ chaŋyɛi tosaa, nduyɛ le yɛɛ?

5 Te ŋ yeema miŋ tɛɛmbuu kaa iMɛlɛkaya naa le, ŋ nɔ miŋ tosa chaŋyɛi a wanaa tosa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ nda le. Nduyɛ, o cho ko a wanaa kɛɛ Chɛhowa piɛiyo ma wa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa wa le, kɛ a wanaa dimi maa a cho Chɛhowa piɛiyo, ma wa sawala ndɔlaŋ tɛɛmboo a hɔlta vesɛi sɛɛŋ nda bɛɛ. Te Kilisiɔŋaa dimi haa maa a cho Mɛlɛka piɛiyo wa luei pɛ balaŋ o haki wɔɔŋ wɔɔŋndo tosaa niŋ, nduyɛ ma kɛɛ le siŋgaŋndo, ŋ nɔ miŋ kɛɛ chaŋyɛi tosaa a nda.—Luomaŋ. 16:17, 18.

6 Te ŋ tosa pɛ chaŋyɛi a wanaa cho sawala Mɛlɛkalaŋ biyɔɔ le wa, ŋ cho nɔ yeemɛi le mi naa bɛɛ tosa nyɛ nda cho tosaa wo, le halikpeŋ ma hɛnaŋ a chaŋyɛi nɛi. Le tamaseliiyo, te o wa pɛ miŋ tosa chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a wanaa tosa kaa ihini nɔɔlɛiyo wa, ŋ cho tɔɔŋndaŋ ndo sɔla le kaa ihini nɔɔlɛiyo tosaa. Hei yɔŋnuŋ niŋ Kilisiɔŋaa yɔŋguŋ o Mɛlɛka lo wa, nduyɛ mi apum sɔla solioo o kunda leKilisiɔŋndo niŋ le mɛɛ nda kɛɛ yɔŋnda wɔɔŋndo malɔɔ yɛ. (1 Kɔliŋ. 5:11-13) Mɛɛ ma siŋgaŋ, kɛ te a siŋgaŋ te, nyɛ Pitɛ dimi hoo wo cho nda yɔŋnɔŋ.—Nuawɔ Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 2:20-22.

7. Nɛɛ yaa nɔ yɛ ma wa chaaŋaa naa kpɛɛluŋnda?

7 Ŋ tosal wanaa cho sawala Mɛlɛkalaŋ tolɔɔ kɔɔli le wa kɛndɛi, kɛ ŋ nɔ miŋ tosa chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a nda le. O wa suɛi wɔɔŋ le mi Chɛhowɛinɔ yemboo tosa chaŋyɛi nɔɔ a wana yɔŋguŋndɔ le Mɛlɛka piɛiyo le wo, a wana nɔ lebɛɛ le sawala diandaala Ndɔlaŋ te wo. Pimbi simiaa leKilisiɔŋndo hiou bɛnda poloŋ, a wanaa cho sawala Mɛlɛkalaŋ biyɔɔ le wa num sinaa. Wanaa cho hɛnaŋ Mɛlɛkaa tosaa wa nɔ ma wa chaaŋaa naa kpɛɛluŋnda ni. Mi Chiisu dimi aa, “Wana o wana tosa hɛnaŋ Mɛlɛkaa pɛ, mɛɛ ndu cho pɔmbɔ nuu ni, mɛɛ ndu cho yema nuu ni, mɛɛ ndu cho kala nuu ni.”—Maki 3:35.

8. Vɛɛ chaŋyaŋ wɔɔŋndoŋ paaliaŋ yɛ waŋnda Isɔluɛi o sindɔɔ niŋ?

8 Mi Isɔluɛiya sɔla kpundɔɔ o chaŋyaŋ wɔɔŋndoŋ tosaa niŋ. Mɛɛ Chɛhowa soli nda o chɛliŋ niŋ Ichipi mbo yaa nda o Lɛŋnde Mɛyaaleŋ niŋ, mbo dimul nda a wanaa wa o lɛŋnde leŋ niŋnda okɔɔ aa, “Te la luɛi o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ pɛ, la piɛi mɛlɛkaa waŋnda haa a piɛiya le. La tunduŋ nda o labɛŋgu niŋ mi la soolu nda le. Kaa o kaa wɔɔŋ waŋnda haa a cho tosaa, la tual ndu kɔɔli le. Nyɛ o nyɛ nda sooluu maa mɛlɛka nda, la tɛɛmbuu muŋ kpou. Nduyɛ, pouta nda chɔu maa masuŋgbu ma sooluu laŋ maa mɛlɛkaa nda laŋ, mi la pesi pesi laŋ kpou. . . . la sooluu ya Mɛlɛka Yaawɛɛ.” (Ɛsɔ. 23:24, 25) Kɛ o mɛɛlulaŋ kpɔŋ, Isɔluɛiyaa bɔɔbɔɔ ndaa bii silala Mɛlɛkalaŋ te. (Sam 106:35-39) Le mɛɛ ndaa kɛɛ tiindaŋndo dɔuwɔɔ o Mɛlɛka niŋ yɛ Chiisu dimul nda ni aa, “Lelaŋ, la kɛsiŋ o lakɔl maa Mɛlɛka cho hunɔɔ chiee nyaa baa faŋa choo mbo piɔl.” (Maa. 23:38) Mi Mɛlɛka kɛɛ Isɔluɛiya, okoŋ, mbo ke kunda leKilisiɔŋ sɛnɛi kilaŋndo sala ndɔɔ.—Walta. 2:1-4.

WA YEKEŊ A YAULA Ŋ NUA LAŊ NDUYƐ A NYƐM Ŋ TOFA WOŊ

9. Le yɛɛ kɔɔna layooŋgu chieeŋndo hoo wɔu yɛ?

9 Mi yaula kɔɔna layooŋgu chieeŋndo hoo poonyiaa lepum ndaŋ la wɔu le Kilisiɔŋnda. O cho le tiindaŋ naa kindioo o Chɛhowa niŋ a mɛila ndɔlaŋ te yaulaŋ ndaŋ la cho le, kɛ le naa nyindɔɔ miŋ tol chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋ Setanaa hoo kɔɔli. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ bɛndoo pila yɔŋi la chua naa yeemɛi le “nyɔɔŋ chieeŋ naŋ.”—Tai. 2:12.

10. Yɛɛ cho yɛ yɔŋnɔŋ a yaula wɔɔŋnda waŋnda nua laŋ, vɛlɛ a nyɛm wɔɔŋ nda nua woŋ?

10 O Teleŋ biŋgi niŋ, yaula wɔɔŋnda waŋnda nua laŋ, vɛlɛ a nyɛm wɔɔŋ nda nua woŋ cho lɛ wa le. Te chieeŋ Setanaa sɔla pɛ tambei, nyɛm wɔɔŋndoŋ kpou cho lɛ wa le. Diom Mɛlɛkaa dimi aa, “Chieeŋndo cho chuwɔɔ a yeemaŋ cho le niŋ ndoŋ fau. Kɛ wana o wana tosa nyɛ Mɛlɛka hɛnaŋ ndo pɛ, o cho wa yoomu le fɛɛŋ a fɛɛŋ.” (1 Chɔŋ 2:17) Mi wana ŋchondoo bɛɛ dimi aa, “Wanaa duau tiindaŋ ndaa o Mɛlɛka Yaawɛɛ niŋ nda, nda o ke lɛŋnde o chua buŋgɛi leŋ ni. Kɛ wanaa tosa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ nda, Mɛlɛka cho nda soli po. Kɛ wanaa tuisiŋ nda, nda lɛŋnde Mɛlɛka chua buŋgɛi leŋ le wa niŋ nyɛ nda ni, nduyɛ nda wa niŋ o kɔl nyuloo niŋ, nduyɛ, ma de nyɛm kɛndɛŋ Mɛlɛkaŋ tɔnɔ ni.” Le vɛɛ kpɛ wɔsilaŋ? “Wanaa cho sakpo Mɛlɛka o hɔl la nda, a cho wa o lɛŋnde Mɛlɛka chua buŋgɛi leŋ niŋ le fɛɛŋ a fɛɛŋ.”—Sam 37:9, 11, 29.

11. Vɛɛ Mɛlɛka cho yɛ wanaa nduaa nyɛm kɛndɔŋ kioo le pɛɛkoo a ndu okɔɔ?

11 Nyɛm kɔɔna Chɛhowaa cho toosiaa o palɛi mɛɛlɛi hei niŋndoŋ cho teŋgeŋ a ŋ chieeŋndo cho toosiaa woŋ. Nyɛm kɔɔna Chɛhowaa cho toosiaa woŋ cho waŋnda dɛɛniaa le ma nɔ kaa tosa ma sɔla yoomu fafɛɛŋndo wo. Mi Chiisu dimul Chɛhowa o piɛileŋ niŋ aa, “Yoomu nɔ la mɛɛlule wo cho hoo ni, waŋndo sinaa maa num pilɛ kpe cho Mɛlɛka tonyaa ni, a Chiisu Kiliti, wana ŋ vem ndo.” (Chɔŋ 17:3, NW) Finya naa o choo choo niŋ cho kɔɔna ndɔɔ soliŋndo kpeku le naa kioo nyɛm mala naa le pɛɛkoo a ndu okɔɔ woŋ ŋ hɔbɛi. Ŋ nɔ bɔɔ salaa le sɔlaa yaulaŋ, vidueilaŋ, a Tɛɛŋgii nɛi cho piɛile tonyaleŋ hivioo lachi wo! Kɔɔna Mɛlɛkaa tosa vɛlɛ miŋ wa bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ lɔɔlɔɔ o kundalaŋ niŋ hiouwɔɔ 110,000 chieeŋndo balɔɔ silɔ. Sɔɔŋ o Baabuiyo niŋ, ŋ mala naa le tiindaŋ naa kindioo o Mɛlɛka niŋ a mɛila ndɔlaŋ ndo naŋ pɛɛku o bɔŋaŋndaŋ o lɔɔ bɛŋgu, la ibuŋgalaŋ, a la bɛndaŋ ni.—Hibu. 10:24, 25.

CHUA “WANAA LAALAŊNDO” O NƆƆ NIŊ

12. Tɛɛsiaa wɔ sila Baabuiyo a “wana laalaŋndo” chuaa o nɔɔ niŋ.

12 Kilisiɔŋaa yembuaa nɔ ma wa yekeŋ o chaŋyaŋ tosaa niŋ, o bii fau te a yeema waŋndo chuaa o nɔɔ niŋ pɛ. Diom Mɛlɛkaa dimi kpendekele aa, “La sɔɔguu wanaa cho wanaa laalaŋ te wa choo le wallo latulu nya nda le. Kani fuule, la che niŋ tonyaa nda kafalaŋ ma biilaŋ? La biilaŋ te. Lende koni, nyɛ wawoŋndo nda nyumndaŋ a muuliaŋ te.” (2 Kɔliŋ. 6:14) Baabuiyo sila buɛiyaa Mɛlɛkaa, a cho waŋndo nuuviaa le nɔɔ wa le ma chua “wana laalaŋndo” o nɔɔ niŋ. Ndu cho ni, a nɔ ma chua o nɔɔ niŋ wana yɔŋguŋ o Chɛhowa lo, mbo yiŋ, nduyɛ mbo wa tosaa nyɛ Baabuiyo cho pɛɛkoo wo. (1 Kɔliŋ. 7:39) Te Kilisiɔŋnda chua pɛ chaaŋaa ndaa laalaŋnda o nɔɔ niŋ, mɛɛ a sɔla chaŋyaŋ yɔŋguŋ o Chɛhowa lo woŋ. Nduyɛ, chaŋyaŋ muŋ nɔla miŋ mala nda le pimbi simiaa kɛsioo o Chɛhowa lo.

13. Sawa yɛɛ Mɛlɛka ndoo ke yɛ Isɔluɛiya a nɔɔ okɔɔ?

13 Chɛhowa sina nyɛ bɛnda le buɛiyaa nduaa wo. Nduyɛ, o cho dimioo lɔɔlɔɔ nyɛ cho yiyaŋ ndɔɔ a nɔɔ okɔɔ wo. Tofa wɔ sawa tɛtɛlɛ ndoo ke Muuse le Isɔluɛiya wo. Mbo sila Isɔluɛiya a kaala balu ndalaŋ okɔɔ, la ve Chɛhowa piɛi le laŋ aa, “Nduyɛ la chal o lanɔ o lanɔ niŋ nya ndaa le. La chɛl mi chuauwaa nyaa a chuauwaa ndaa a chal o lanɔ niŋ te. Te la tosa keŋ pɛ, waŋnda haa a cho tosa mi chuauwaa nyaa a kɛɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ, ma muliŋ mɛlɛkaa cheleŋnda sooluu wo. Nduyɛ i waa lende i yɔŋnuŋ pɛ, Mɛlɛka Yaawɛɛ o cho tumbe dɔunɔŋ a nya o kala kala mbo diu nya o lepilɛ niŋ kpe.”—Ditɔnɔ. 7:3, 4.

14, 15. Mɛɛ Sɔlɔmɔŋ kɛɛ nɛi chɔmaa Chɛhowaa, dɛnɛ palaa yɛɛ ndoo sɔla yɛ o yoomu ndɔɔ niŋ?

14 Po Deeve wo Sɔlɔmɔŋ wa ni. O masale ndɔleŋ kandɔŋndo, mi Sɔlɔmɔŋ piɛi le taasioo o feleŋgɔyɛi nduɛi niŋ. Nduyɛ, mi Mɛlɛka ke ndu taasioo o hɔbɛi. Mi Masaa Sɔlɔmɔŋ simnuŋ wana tɔɔ le taasi ndɔ lemasaa le lɛŋnde nɔ nyɛsɔlaa leŋ. Nduyɛ, mɛɛ chua Masaa Siɛba hiŋ Sɔlɔmɔŋ yilɔɔ, mbo dim aa, “Ya ii laalaŋ maa tonya le o cho le, kɛ I laalaŋ niŋ. Kani, ya pila hiŋ niŋ, mi huŋ chɔ a hɔlta nilaŋ pɛɛŋ. Nduyɛ nyɛ ya I huŋ chɔ wo, wana tuu ndu bɛɛ a nyɛ ya I tuei a num okɔɔ wo le. Nyɛ ya I huŋ chɔ wo ndu hiou poloŋ. Taasi ŋ nɔ wo, a sul ŋ sullo, te o wa maa yɔŋɔɔ pɛ, tɛndaa tɛɛŋ bɛɛ I tuii a ndu okɔɔ le.” (1 Masaa. 10:7) Tamaselii wɔɔŋ Sɔlɔmɔŋndo nɔla mbo pɛɛku nyɛ yɔŋnuŋ wana kɛɛ sawa Mɛlɛkaa biyɔɔ le wana laalaŋndo chuaa o nɔɔ niŋndo.—Ikili. 4:13.

15 A nyɛ o nyɛ Mɛlɛka ndoo tosal Sɔlɔmɔŋ, mbo kɛɛ sawa dimi maa wana chua waŋ laanduaa lekaa wa o nɔɔ niŋ te wo, a ve Chɛhowa piɛi le wa. Mi Sɔlɔmɔŋ “chua waŋ laanduaa cheleŋ kaalaŋ ndaŋ tɛɛŋ kpou.” Nduyɛ, o mɛɛlulaŋ kpɔŋ, ndoo nɔ laanduaa bɛnduaa 700, a laanduaa pɔmbuaa 300. Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? O yuuwɛi Sɔlɔmɔŋnde niŋ, mi laandaa nduaa haa tosa mbo “muliŋ nyɛm cheleŋ ndoŋ sooluuwo . . . Mi Sɔlɔmɔŋ tosa yɔŋ wɔɔŋndo a Mɛlɛka Yaawɛɛ.” (1 Masaa. 11:1-6) Mi chaŋyaŋ wɔɔŋ Sɔlɔmɔŋ ndoŋ tɛɛmbuu taasi ndɔɔ, nduyɛ mbo mulul piɛile tonyaleŋ kɔɔ. Nuawɔ kpundɛ bɛndu se le Kilisiɔŋaa yiyaŋ lepum le wana kaala Chɛhowa le wo chuaa o nɔɔ niŋndo!

16. Sila kuɛɛ Baabuiyo ke yɛ buɛi Mɛlɛka nɔ wana cho wana laalaŋ te wo o nɔɔ niŋndo?

16 Te o wa yɛ niŋ mi waŋndo simuŋ wana piɛiyaa Mɛlɛka, kɛ wana nda cho o nɔɔ niŋndo cho wana laalaŋ te? Baabuiyo dimi aa, “Nya waŋ laanduaa bɛɛ, la nɔ mi la tuei piaannduaa nyaa diom. Te la tuei nda diom pɛ, a yɔŋ bɛɛ mi a pum a ve wanaa laalaŋ te, kɛ o wa bɛɛ kaa nya kɛndɔɔ o tosa mi piaanduaa nyaa kaŋ a simnuŋ wanaa laalaŋ, mi la dimul nda bɛɛ nyɛ o nyɛ a Kiliti okɔɔ le.” (1 Pitɛ 3:1) O laanduaa Kilisiɔŋnda lo Baabuiyo cho suɛi ni. Kɛ piaanduaa kɛsi laanduaa nɔ laalaŋ o Chɛhowa niŋ te wa bɛɛ nɔ ma tosa nyɛ pilɔɔ kpe. Sila Baabuiyo ndu choŋnuŋ walaŋ a hei okɔɔ. Wa wana kɛndɛ o nɔ numndo niŋ, nduyɛ ma bii sawala filioŋnda Mɛlɛkalaŋ a nɔɔ okɔɔ. Wanaa ve wanaa laalaŋ te wa tau simnuŋ niŋ wanaa laalaŋnda le siŋgaŋnda kɛndɛla nda che pɔnɔ nda, ɔɔ laa nda o ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋndaŋ.

TOSA CHAŊYƐI A WANAA NƆ KAALAA LE CHƐHOWA WA

17, 18. Le yɛɛ Nuuwa, a Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ sɔla yɛ kindaa o teleŋ ndaa niŋ?

17 Mi che bɛɛ naa mi chaŋyaŋ wɔɔŋndoŋ tɛɛmbuu kaala kɛndɛlaŋ, kɛ mi chaŋyaŋ kɛndɔŋ hiŋ a fulamakɔɔli kɛndɔɔ. Yiyaŋndɔ a teleŋ Nuuwa wa o chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo niŋndo. Ndoo nɔ iyeema le chaŋyɛi kpɛɛluŋnde tosaa a wanaa wa o chieeŋ koŋ niŋnda le. A teleŋ koŋ, “mi Mɛlɛka Yaawɛɛ o saaluŋ mɛɛ dɛnɛ wɔɔŋ waŋnda chieeya tiu kpou o chieeŋndo choo yɛ. Nduyɛ, mbo saaluŋ maa yiyaŋ dɛnɛ wɔɔŋndo koni huŋ wana chioo o kɔl teleŋ o teleŋ ni.” (Chɛ. 6:5) Lelaŋ, mi Mɛlɛka dimi le chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋ koŋ, a wanaa wa ndu tooloo wa tɛɛmboo a mɛŋma koŋgi bɛnduaŋ. Kɛ, “Nuuwa wa wana sakpo Mɛlɛka o hɔl. Wanaa wa pɛŋgu koŋ nda kinɛi, Nuuwa wa wana tosa nyɛ Mɛlɛka hɛnaŋ ndo sakpo ni. Nduyɛ, o wa o diom pilɔɔ niŋ nda Mɛlɛka.”—Chɛ. 6:7-9.

18 Nuuwa ndoo tosa ichaŋya a wanaa kɛɛ Mɛlɛka diomnda le. Mi Nuuwa a wanaa ŋɔmɛu wa o yuŋgu ndɔɔ niŋ handu kɔl ndaa kpou o wali Mɛlɛka ndoo ke nda le tosaa wo choo. Ndu wa yɛ dɛndɔɔ taŋgullo ni. Nuuwa wa vɛlɛ waŋnda diom Mɛlɛkaa dimullo maa “wana wa o nɛi sakpoo choo” wo. (2 Pitɛ 2:5) Yooŋgu kɛndɛ Nuuwa wa dimioo wo, wali taŋgulaa dɛndɛ o wa wo, a chaŋyɛi ndoo nɔ a yuŋgu ndɔɔ wo mala ndu ni mbo wa sɔɔŋ kɛndɛŋ nɛŋi Mɛlɛka kɔllo woŋ tosaa. Le hei, mi Nuuwa nda yuŋgu ndɔɔ sɔla kindaa a teleŋ piɔɔ mɛŋma koŋgi bɛnduaŋ. Ŋ nɔ kuee miŋ mel nda balikaa, kanifuule, Nuuwa, laandɔ, puaa nduaa, a laandaa ndaa tosa ni miŋ wa hau achal. Lende koni vɛlɛ, mi Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ chɔm lo lechoowo, nduyɛ ma diikuŋ Mɛlɛka le chaŋyɛi kiɔɔ tosaa a wanaa ndaa kɛɛ Mɛlɛka wa. Keŋ tosa ni ma sɔla kindaa teleŋ Chulusɛlɛm, a chieeŋ Chuuwa sɔla tambei o wɔsii 70 ve niŋ boondii Chiisu ve wo.—Luku 21:20-22.

Chaŋyɛi kɛndɛi tosaa a chaaŋaa naa laalaŋnda mala naa miŋ bɛɛndiaŋ le waa o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ (Tofa pɛl 19)

19. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le sala Mɛlɛkaa sɔlaa?

19 Ŋ nɔ miŋ tol tamasi Nuuwa nda yuŋgu ndɔɔ, vɛlɛ a Kilisiɔŋaa diikuŋ Mɛlɛka o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋnda kɔɔli o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Ŋ nɔ miŋ wa kumbui chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋ balu hoo naa wo le. Puaapiliaa a ndepiliaa dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋnda cho o miiliɔŋndaŋ niŋ. Nduyɛ, ŋ nɔ miŋ nuuviaa chaŋyaŋ kɛndɔŋ nda tɛɛŋ. Waa diompilɛ a wanaa cho taasi Mɛlɛkaa tolɔɔ kɔɔli wa nɔla mbo mala naa le hiouwɔɔ “lachi a waa o laalaŋndo choo nyɛ kɛndɛi” a teleŋ kalaa hoo. (1 Kɔliŋ. 16:13; Pulɔ. 13:20) Yiyaŋndɔ vɛlɛ a chila sɔvɛla naŋ nɔ laŋ! Te ŋ mandaŋ pɛ a chaŋyaŋ naŋ o palɛi mɛɛlɛi hei niŋ, ŋ nɔla miŋ wa achal tei a mɛɛlula chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo, nduyɛ miŋ luɛi o chieeŋ sɛnɛi sakpo Chɛhowaa niŋ, o cho niŋ kpɛɛluŋndo.