Yì hosọ lẹ ji

Yì todowhinnu hosọ lẹ tọn ji

Be Hiẹ to Vivẹnudo Nado Whèwhín Taidi Klisti Ya?

Be Hiẹ to Vivẹnudo Nado Whèwhín Taidi Klisti Ya?

‘Mímẹpo ni jẹ obá ninọmẹ he yin gigọ́-yinyin Klisti tọn kọ̀n.’—EFE. 4:13.

OHÀN LẸ: 69, 70

1, 2. Whinwhẹ́n tẹ kọ̀n wẹ Klistiani lẹpo dona dovivẹnu nado jẹ? Na apajlẹ.

TO WHENUE whési numimọnọ de to atin-sinsẹ́n he e na họ̀ lẹ ṣinyan to ahimẹ, e ma yin dehe klohugan kavi dehe pọ̀kuẹ lẹ wẹ e nọ ṣinyan to whelẹponu gba. Kakatimọ, atin-sinsẹ́n he whẹ́n lẹ wẹ e nọ dín. Atin-sinsẹ́n he na vivi bo dewán dagbe, bosọ namẹ hunsindagbe lẹ wẹ e nọ jlo na ṣinyan. Na nugbo tọn, e nọ ṣinyan atin-sinsẹ́n he ko whẹ́n ganji lẹ.

2 To whenue mẹde ko plọnnu yinukọn bo basi klandowiwe po baptẹm po, ewọ gbẹ́ nọ zindonukọn nado to whinwhẹ́n. Yanwle etọn wẹ nado lẹzun devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn he whẹ́n ganji. Whinwhẹ́n he hodọ mí te ma yin agbasa mẹ tọn, gbigbọmẹ tọn wẹ. Apọsteli Paulu kanwehlan Klistiani Efesu tọn lẹ dọ yé tindo nuhudo nado whẹ́n to gbigbọ-liho. E na tuli yé nado dovivẹnu bo “jẹ dopo-yinyin to yise mẹ podọ to oyọnẹn he pegan gando Visunnu Jiwheyẹwhe tọn go kọ̀n, bo whẹ́n pete zun sunnu, jẹ obá ninọmẹ he yin gigọ́-yinyin Klisti tọn kọ̀n.”Efe. 4:13.

3. Ninọmẹ he tin to agun Efesu tọn mẹ tẹwẹ tin to omẹ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn to egbehe?

3 Agun Efesu tọn ko yin didoai na owhe delẹ whẹpo Paulu do kàn wekanhlanmẹ etọn. Devi susu to agun lọ mẹ wẹ ko whẹ́n taun to gbigbọ-liho. Ṣigba, mẹdelẹ gbẹ́ tindo nuhudo nado zindonukọn jẹ whinwhẹ́n kọ̀n. To egbehe, ninọmẹ dopolọ wẹ tin to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn. Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu susu lẹ po ko to Jiwheyẹwhe sẹ̀n sọn owhe susu die bo ko yinukọn jẹ whinwhẹ́n gbigbọmẹ tọn kọ̀n. Ṣigba, e họnwun dọ e ma yin mẹlẹpo wẹ ko yinukọn jẹ obá enẹ mẹ. Di apajlẹ, mẹyọyọ fọtọ́n susu lẹ wẹ nọ yí baptẹm to whemẹwhemẹ, ehe dohia dọ mẹdelẹ gbẹ́ dona dovivẹnu nado jẹ whinwhẹ́n kọ̀n. Hiẹ lo?Kọl. 2:6, 7.

WHINWHẸ́N KLISTIANI TỌN

4, 5. Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho lẹ nọ gbọnvona ode awetọ te, ṣigba etẹwẹ yemẹpo tindo to kọndopọ mẹ? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

4 To whenue a to atin-sinsẹ́n he whẹ́n lẹ gbeje pọ́n to ahimẹ, a na doayi e go dọ yemẹpo ma nọ yin nudopolọ. Etomọṣo, yé nọ tindo onú delẹ to kọndopọ mẹ he nọ dohia dọ yé ko whẹ́n. Mọdopolọ, Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho lẹ sọgan gbọnvona ode awetọ na nuhe dù otò yetọn, ninọmẹ yetọn, agbasalilo yetọn, owhe yetọn, po numimọ he yé tindo po. Gbẹtọ-yinyin po aṣa yetọn lẹ po sọ nọ gbọnvo. Etomọṣo, mẹhe whẹ́n to gbigbọ-liho lẹpo wẹ nọ wleawuna jẹhẹnu delẹ he nọ dohia dọ yé whèwhín. Gbọnna?

5 Devizọnwatọ Jehovah tọn he whẹ́n to gbigbọ-liho de nọ hẹn gbẹzan etọn sọgbe hẹ apajlẹ Jesu tọn, mẹhe ze apajlẹ dai na mí, na mí “nido hodo afọdòmẹ etọn lẹ pẹkipẹki.” (1 Pita 2:21) Etẹwẹ Jesu dohia dọ e yin nujọnu hugan? E zinnudeji dọ mí dona yí ahun, alindọn, po ayiha mítọn lẹpo po do yiwanna Jehovah bosọ yiwanna kọmẹnu mítọn di míde. (Mat. 22:37-39) Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho de nọ dovivẹnu nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ ayinamẹ enẹ. Aliho gbẹninọ tọn etọn nọ dohia dọ haṣinṣan etọn hẹ Jehovah po owanyi sisosiso didohia mẹdevo lẹ po wẹ yin nujọnu na ẹn hugan.

Klistiani mẹhomẹ lẹ sọgan do whiwhẹ Klisti tọn nkọ hia gbọn alọgigọna jọja he to anadenanu todin lẹ dali (Pọ́n hukan 6)

6, 7. (a) Jẹhẹnu tẹlẹ wẹ nọ dohia dọ Klistiani de whẹ́n to gbigbọ-liho? (b) Etẹwẹ mí dona kanse míde?

6 Ṣigba, mí mọnukunnujẹemẹ dọ owanyi yin dopo poun to adà sinsẹ́n gbigbọ tọn he Klistiani he whèwhín de nọ dohia lẹ mẹ. (Gal. 5:22, 23) Adà etọn devo lẹ taidi walọmimiọn, mawazẹjlẹgo po homẹfa po yin nujọnu ga. Yé sọgan gọalọna Klistiani mọnkọtọn nado didẹ nuhahun sinsinyẹn lẹ matin homẹgble, podọ nado doakọnna ninọmẹ he nọ hẹnmẹ jẹflumẹ lẹ bo ma hẹn todido bu. To tito oplọn mẹdetiti tọn etọn mẹ, e nọ to nunọwhinnusẹ́n Owe-wiwe tọn he na gọalọna ẹn nado yọ́n vogbingbọn to dagbe po oylan po ṣẹnṣẹn lẹ plọn zọnmii. To godo mẹ, nudide he e nọ basi lẹ nọ dohia dọ e whẹ́n to gbigbọ-liho. Di apajlẹ, e nọ dotoaina ayihadawhẹnamẹnu etọn he ko yin pinplọn gbọn Biblu dali. Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho de nọ do whiwhẹ hia, na e nọ kẹalọyi to whelẹponu dọ aliho Jehovah tọn lẹ po nujinọtedo etọn lẹ po yin nujọnu hugan emitọn lẹ. * E nọ yí zohunhun do dọyẹwheho wẹndagbe lọ tọn bo nọ yidogọna pọninọ agun lọ tọn.

7 Mahopọnna whenue gbọ́n mí ko to Jehovah sẹ̀n, dopodopo mítọn sọgan kanse ede dọ, ‘Be adà delẹ gbẹ́ pò he mẹ n’dona hodo apajlẹ Jesu tọn to gigọ́ mẹ te bo gbọnmọ dali zindonukọn nado to whinwhẹ́n to gbigbọ-liho ya?’

“NÚDÙDÙ SINSINYẸN YIN MẸHE KO WHẸ́N LẸ TỌN”

8. Etẹwẹ mí sọgan dọ gando oyọnẹn po nukunnumọjẹnumẹ he Jesu tindo do Owe-wiwe lẹ ji po go?

8 Jesu Klisti mọnukunnujẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ to gigọ́ mẹ. Etlẹ yin to whenue e tindo owhe 12, e penugo nado dọhodo whẹho he tin to Owe-wiwe mẹ lẹ ji hẹ mẹplọntọ lẹ to tẹmpli mẹ. “Nukunnumọjẹnumẹ etọn po gblọndo etọn lẹ po nọ jiawu na mẹhe to todoaina ẹn lẹ.” (Luku 2:46, 47) To nukọn mẹ, to whenue Jesu to lizọnyizọn etọn hẹndi to aigba ji, ewọ nọ yihodọ sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ nado bọnùdo na nukundiọsọmẹtọ etọn lẹ.—Mat. 22:41-46.

9. (a) Tito Biblu pinplọn tọn tẹlẹ wẹ yin nujọnu na mẹhe jlo na whẹ́n to gbigbọ-liho? (b) Ale tẹwẹ Biblu pinplọn nọ hẹnwa?

9 Sọgbe hẹ apajlẹ Jesu tọn, Klistiani he jlo na whẹ́n to gbigbọ-liho de ma nọ lẹndọ nuyọnẹn vude he emi tindo do Biblu ji ko pé gba. Ewọ nọ plọnnu sisosiso do nuhe e bẹhẹn lẹ ji to gbesisọ mẹ, bo nọ yọnẹn dọ “núdùdù sinsinyẹn yin mẹhe ko whẹ́n lẹ tọn.” (Heb. 5:14) E họnwun dọ Klistiani he whèwhín de nọ jlo nado tindo “oyọnẹn he pegan gando Visunnu Jiwheyẹwhe tọn go.” (Efe. 4:13) Be hiẹ tindo tito Biblu hihia egbesọegbesọ tọn ya? Be a tindo tito gbesisọ tọn na oplọn mẹdetiti tọn bo nọ wà nuhe go a pé lẹpo nado de whenu dovo to osẹ dopodopo mẹ na sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn ya? Dile hiẹ to dogbapọnna Ohó Jiwheyẹwhe tọn, nọ na ayidonugo nunọwhinnusẹ́n Owe-wiwe tọn lẹ he na gọalọna we nado yọ́n pọndohlan Jehovah tọn po numọtolanmẹ etọn lẹ po ganji. Enẹgodo, nọ dovivẹnu nado yí nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ do yizan mẹ, nọ ganjẹ yé go to whenue a to nudide basi, ehe na zọ́n bọ a na dọnsẹpọ Jehovah dogọ.

10. Nawẹ oyọnẹn he Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho de tindo nọ gọalọna ẹn to nuyiwa egbesọegbesọ tọn etọn mẹ gbọn?

10 Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho de nọ yọnẹn dọ oyọnẹn kẹdẹ tintindo ma ko pé. Gbọnvona oyọnẹn he e tindo, obá tẹ mẹ wẹ e yiwanna aliho Jiwheyẹwhe tọn lẹ po nunọwhinnusẹ́n etọn lẹ po jẹ? Dopo to aliho he mẹ e nọ do owanyi enẹ hia te lẹ mẹ wẹ nado nọ ze nuhe sọgbe hẹ ojlo Jehovah tọn lẹ do otẹn tintan mẹ, kakati nido yin gbẹtọvi tọn lẹ. Humọ, ayihaawe ma tin dọ Klistiani lọ nọ dovivẹnu nado “klọ́n” pọndohlan po walọyizan he e tindo wayi lẹ po dai. Dile Klistiani de to diọdo enẹ basi, e nọ ze gbẹtọ-yinyin yọyọ Klisti tọn nkọ do, ehe yin “didá sọgbe hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn to dodowiwa nugbo po nugbonọ-yinyin po mẹ.” (Hia Efesunu lẹ 4:22-24.) Biblu yin kinkan to anademẹ gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn glọ. To whenue Klistiani de hẹn oyọnẹn po owanyi he e tindo na nujinọtedo Biblu tọn lẹ po siso deji, e nọ na dotẹnmẹ gbigbọ wiwe nado yinuwado ahun po ayiha etọn po ji. Ehe nọ zọ́n bọ e nọ whẹ́n dogọ to gbigbọ-liho.

MÌ NỌ TIN TO PỌNINỌ MẸ

11. Etẹwẹ Jesu pehẹ to whenue e to nuyiwa hẹ hagbẹ whẹndo etọn tọn po devi etọn lẹ po?

11 To whenue Jesu tin to aigba ji taidi mẹpipe de, gbẹtọvi mapenọ lẹ kẹdẹ wẹ lẹdo e. E yin pinplọn whẹ́n gbọn mẹjitọ mapenọ lẹ dali podọ owhe susu wẹ e do nọ hẹnnumẹ he yin mapenọ lẹ ṣẹnṣẹn. Nukunkẹn, po gbigbọ yẹdoklọmẹ tọn po he gbayipe to ojlẹ lọ mẹ nọ yinuwado hodotọ yiwanna etọn lẹ lọsu ji. Di apajlẹ, to whèjai he jẹnukọnna okú Jesu tọn, “nudindọn sinsinyẹn de fọ́n to yé ṣẹnṣẹn gando mẹhe klohugan to yé mẹ go.” (Luku 22:24) Ṣigba, Jesu kudeji dọ hodotọ mapenọ emitọn lẹ sọgan whẹ́n to gbigbọ-liho bo na wá wleawuna agun he tin to pọninọ mẹ de. To whèjai dopolọ, Jesu hodẹ̀ hlan Otọ́ olọn mẹ tọn etọn bo biọ pọninọ owanyi tọn na apọsteli etọn lẹ dọmọ: “Yemẹpo [ni] yin dopo, kẹdẹdile hiẹ, Otọ́, tin to kọndopọ mẹ hẹ mi bọ yẹn tin to kọndopọ mẹ hẹ we do, na yelọsu nido sọgan tin to kọndopọ mẹ hẹ mí, . . . na yé nido sọgan yin dopo kẹdẹdile míwlẹ yin dopo do.”—Joh. 17:21, 22.

12, 13. (a) Nawẹ Efesunu lẹ 4:15, 16 zinnudo nuhudo lọ nado nọ hẹn pọninọ agun tọn dote ji gbọn? (b) Nawẹ mẹmẹsunnu de duto madogán etọn ji bo plọn nado nọ hẹn pọninọ dote gbọn?

12 Devizọnwatọ Jehovah tọn he whẹ́n to gbigbọ-liho de nọ dovivẹnu nado hẹn pọninọ dote to agun mẹ. (Hia Efesunu lẹ 4:1-6, 15, 16.) Yanwle mítọn wẹ nado hẹn diun dọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ni ‘yin kinkọndopọ pẹkipẹki,’ podọ na hagbẹ agun lọ tọn lẹpo ni nọ kọngbedopọ hẹ ode awetọ. Ohó Jiwheyẹwhe tọn dohia dọ nado tindo pọninọ mọnkọtọn, mí dona tindo whiwhẹ. Mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu de he whẹ́n to gbigbọ-liho nọ gbọn whiwhẹ dali dovivẹnu nado hẹn pọninọ go, etlẹ yin to whenue mẹdevo lẹ ṣinuwa do e na mape wutu. Nawẹ hiẹ nọ yinuwa gbọn to whenue a pehẹ nuṣiwa mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu de tọn to agun lọ mẹ? Kavi etẹwẹ a nọ wà eyin mẹde ṣinuwa do we to agun lọ mẹ? Be a nọ tindo linlẹn kavi aṣa lọ nado sánkanna haṣinṣan towe hẹ mẹhe ṣinuwa lọ wẹ ya? Kavi a nọ dovivẹnu nado vọ́ haṣinṣan mì omẹ awe lẹ tọn jlado? Na nugbo tọn, Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho de nọ jlo bosọ nọ dovivẹnu nado vọ́ haṣinṣan lọ jlado kakati nado sánkanna ẹn.

13 Lẹnnupọndo apajlẹ mẹmẹsunnu Uwe tọn ji. To ojlẹ de mẹ wayi, e tindo aṣa lọ nado nọ gblehomẹ to whenue yisenọ hatọ lẹ ṣinuwa do e. To nukọn mẹ, e basi nudide nado yí Biblu po owe Étude perspicace des Écritures po zan nado plọnnu sọn apajlẹ Davidi tọn mẹ. Naegbọn e do jlo na plọnnu do Davidi ji? Uwe basi zẹẹmẹ dọmọ: “Sinsẹ̀n-basitọ hatọ delẹ yinuwa hẹ Davidi to aliho agọ̀ mẹ. Di apajlẹ, Ahọlu Sauli tẹnpọn nado hù i, mẹdelẹ jlo na dlan zannu do e, podọ asi Davidi tọn tlẹ ṣàn ẹn kò. (1 Sam. 19:9-11; 30:1-6; 2 Sam. 6:14-22) Ṣigba, Davidi ma dike gbede na nuyiwa mẹdevo lẹ tọn ni dekanpona owanyi etọn na Jehovah. Podọ Davidi tindo ahun lẹblanu tọn, ehe yẹnlọsu dona wleawuna. Nuhe n’plọn lẹ diọ pọndohlan he n’tindo dai gando nuṣiwa yisenọ hatọ lẹ tọn go. N’masọ nọ basi kandai nuṣiwa lẹ tọn ba. Kakatimọ, n’nọ dovivẹnu nado hẹn pọninọ agun lọ tọn dote.” Be hiẹ lọsu tindo yanwle nado nọ hẹn pọninọ agun lọ tọn dote ya?

NỌ DÍN HỌNTỌN TO MẸHE NỌ WÀ OJLO JIWHEYẸWHE TỌN LẸ ṢẸNṢẸN

14. Mẹnu lẹ wẹ Jesu de taidi họntọn etọn lẹ?

14 To paa mẹ, Jesu Klisti nọ jọmẹ hẹ mẹlẹpo. Gbẹtọ wunmẹ lẹpo wẹ nọ voawu eyin yé tin to e dè, yèdọ sunnu, yọnnu, jọja, mẹhomẹ gọna ovi lẹ. Ṣigba, Jesu ma nọ de mẹdepope poun taidi họntọn. E dọna apọsteli nugbonọ etọn lẹ dọmọ: “Họntọn ṣie wẹ mì, eyin mì wà nuhe yẹn degbe etọn na mì.” (Joh. 15:14) Jesu de họntọn mọnkọtọn lẹ to mẹhe yí nugbonọ-yinyin do to hihodo e bosọ to Jehovah sẹ̀n po ahun lẹpo po lẹ ṣẹnṣẹn. Be hiẹ lọsu nọ wà nudopolọ bo nọ de họntọn vivẹ́ towe lẹ to mẹhe to Jehovah sẹ̀n po ahun lẹpo po lẹ ṣẹnṣẹn ya? Naegbọn ehe do yin nujọnu?

15. Nawẹ jọja lẹ sọgan mọaleyi sọn gbẹdido hẹ Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho lẹ mẹ gbọn?

15 Atin-sinsẹ́n susu nọ whẹ́n bo nọ bia ganji eyin yé mọ yozò owhè tọn. Mọdopolọ, owanyi mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po tọn sọgan gọalọna we nado whẹ́n to gbigbọ-liho. Vlavo hiẹ yin jọja bo to nulẹnpọn do yanwle he a na doafọna to gbẹzan towe mẹ ji. Lehe e na yin nuyọnẹnnu do sọ eyin a nọ dogbẹ́ hẹ yisenọ hatọ lẹ he ko tindo numimọ susu to Jehovah sinsẹ̀n mẹ podọ to pọninọ agun lọ tọn hinhẹndote mẹ! To owhe lẹ gblamẹ, yé sọgan ko jugbọn ojlẹ ayajẹ tọn po awubla tọn lẹ po mẹ to gbẹzan yetọn mẹ, bo tlẹ sọgan ko pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu lẹ dile yé to Jiwheyẹwhe sẹ̀n. Omẹ mọnkọtọn lẹ sọgan gọalọna we nado de aliho gbẹninọ tọn he yọ́n hugan lọ. Gbẹdido hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he nọ jlọmẹdote lẹ po sọgan gọalọna we nado basi nudide nuyọnẹn tọn lẹ, podọ nado whẹ́n to gbigbọ-liho.—Hia Heblu lẹ 5:14.

16. Nawẹ Klistiani he whèwhín to agun lọ mẹ lẹ gọalọna mẹmẹyọnnu jọja de gbọn?

16 Di apajlẹ, Helga flindọ to whenue e to owhe godo tọn etọn mẹ to wehọmẹ, klasigbẹ́ etọn lẹ nọ to yanwle he dopodopo yetọn na wá doafọna lẹ yijlẹdo ode awetọ tọn go. Susu yetọn wẹ jlo na yì wehọmẹ alavọ tọn, ehe yé nọ pọ́n taidi afọdide dandan tọn de nado mọ agbasazọ́n dagbe to sọgodo. Helga dọhodo whẹho lọ ji hẹ họntọn he e tindo to agun etọn mẹ lẹ. E dọmọ: “Susu yetọn yin mẹho na mi, podọ yé gọalọna mi taun. Yé na mi tuli nado doafọna sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn. Enẹgodo, n’penugo nado basi gbehosọnalitọ na owhe atọ́n. To owhe susu lẹ godo, homẹ ṣie nọ hùn todin dọ n’zan ojlẹ susu to jọja whenu ṣie nado wà sinsẹ̀nzọn na Jehovah. Nudepope ma nọ vẹna mi to nudide enẹ he n’basi mẹ.”

17, 18. Nawẹ whinwhẹ́n gbigbọmẹ tọn sọgan gọalọna mí nado jẹ lẹndai he wutu mí do tin togbẹ̀ kọ̀n gbọn?

17 Eyin mí nọ dovivẹnu nado hodo apajlẹ Jesu tọn to gbẹzan mítọn mẹ, enẹ na gọalọna mí nado lẹzun Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho. Mí na dọnsẹpọ Jehovah pẹkipẹki, podọ ojlo he mí tindo nado wà nuhe go mí pé lẹpo to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ na sinyẹn deji. Devizọnwatọ Jehovah tọn de sọgan sẹ̀n Jehovah to gigọ́ mẹ to whenue e lẹzun Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho. Jesu na tuli hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Mì dike hinhọ́n mìtọn ni họnwun to gbẹtọ lẹ nukọn, na yé nido sọgan mọ azọ́n dagbe mìtọn lẹ bo na gigo Otọ́ mìtọn he tin to olọn mẹ.”—Mat. 5:16.

18 Dile mí ko plọn do, Klistiani he whẹ́n to gbigbọ-liho de sọgan tindo nuyiwadomẹji dagbe do mẹhe to agun lọ mẹ lẹ ji. Whinwhẹ́n gbigbọmẹ tọn mọnkọtọn nọ sọawuhia to lehe Klistiani de nọ yí ayihadawhẹnamẹnu he Jiwheyẹwhe na ẹn zan do mẹ. Nawẹ ayihadawhẹnamẹnu mítọn sọgan gọalọna mí nado nọ basi nudide nuyọnẹn tọn lẹ gbọn? Podọ nawẹ mí sọgan na sisi nudide he yisenọ hatọ lẹ basi sọgbe hẹ ayihadawhẹnamẹnu yetọn gbọn? Mí na gbadopọnna kanbiọ ehelẹ to hosọ he bọdego mẹ.

^ huk. 6 Di apajlẹ, e sọgan yin bibiọ to mẹmẹsunnu numimọnọ he yin mẹhomẹ lẹ si nado jo azọngban yetọn delẹ do na mẹmẹsunnu jọja lẹ bosọ gọalọna yé nado hẹn azọngban enẹlẹ di.