1, 2. Aklĩsto maĩle kwĩkĩa kĩthito meane ngalĩkonĩ yĩva? Nengane ngelekany’o.

KĨVETI kĩendangaa ndũnyũ kĩkaa ata ĩla kyathi vo kĩkathooe matunda? Ti kĩla ĩvinda kĩnyuvaa matunda ala manene kana me laisi. Ĩndĩ kĩmanthaa ala meu. Kĩthĩawa na kĩeleelo kya kũkwata matunda me mũyo, meũnyunga nesa, na matonya kwaka mwĩĩ. Kwoou kĩnyuvaa matunda ala maviku.

² O ta ũu Ngai endaa athũkũmi make methĩwe me andũ aima. Ũima ũla ũneenewe vaa ti ũima wa mwĩĩ ĩndĩ nĩ wa kĩ-veva. Kĩeleelo kya Mũklĩsto nĩ kwĩana atw’ĩke mũndũ mũima kĩ-veva. Kwoou o na ĩla mũndũ weyumya amũthũkũme Yeova na avatiswa, no ũendeeaa kwĩana. Nĩkyo kĩtumi mũtũmwa Vaulo waandĩkĩe Aklĩsto ma Eveso valũa nĩ kana amony’e vata wa kwĩana kĩ-veva. Amekĩie vinya amea nĩmekavĩe mavikĩe “wĩw’ano ũmwe wa mũĩkĩĩo, na wa kũmũmanya Mwana wa Ngai, kũvikĩa mũndũ mwĩanĩu, kũvikĩa kĩthimo kya ũtũlu wa wĩanĩu wa Klĩsto.”—Aev. 4:13.

3. Nĩ kwa nzĩa yĩva ikundi sya Kĩklĩsto ũmũnthĩ ivw’anene na kĩkundi kĩla kyaĩ Eveso?

³ Ĩvinda yĩla Vaulo waandĩkĩe kĩkundi kya Eveso valũa ũsu, kĩkundi kĩu kyaĩ na tũmyaka kuma kyambĩĩa. Kũvikĩa ĩvinda yĩu  Aklĩsto aingĩ ma kĩkundi kyu maĩ na ũmanyi mwingĩ na maĩ aima kĩ-veva. Ĩndĩ ve amwe kĩkundinĩ o kyu maaĩle kwĩkĩa kĩthito nĩ kana meane. Ũu now’o ikundi sya Kĩklĩsto iilyĩ ũmũnthĩ. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmamũthũkũmĩte Ngai kwa ĩvinda ĩasa na nĩmekĩte maendeeo makaima kĩ-veva. Ĩndĩ o na wasisya nesa no wone kana ti onthe mavikĩte vau. Kwa ngelekany’o, kĩla mwaka nĩkũvatisawa andũ ngili mbingĩ, na kwoou nĩ w’o kana ve o amwe maĩlĩte kwĩana. Nata a vaku?—Ako. 2:6, 7.

4, 5. Aklĩsto onthe aima mavathũkanĩe va? Nĩ ũndũnĩ wĩva Aklĩsto onthe aima methĩawa matuteny’e? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 3.)

⁴ Ũkanengwa matunda meu ma mĩthemba yĩ kĩvathũkany’o wĩthĩa onthe maivw’anene. Ĩndĩ o na ethĩwa me kĩvathũkany’o, onthe nĩmatuteny’e maũndũnĩ mana na maũndũ asu nĩmo matonya kũtuma wasya kana onthe nĩ meu. Aklĩsto ala aima mailyĩ o ta matunda asu. Ata? Methĩawa me ma nthĩ syĩ kĩvathũkany’o, maeetwe kĩvathũkany’o, maianeny’e ũmanyi na ũkũũ, na me mathĩna ma mwĩĩ me kĩvathũkany’o. O na mombĩtwe kĩvathũkany’o na maatĩĩaa syĩthĩo itavw’anene. Ĩndĩ o na mavathũkene oou, Aklĩsto asu onthe me nguma ivw’anene ila itonya kũtuma twasya kana nĩ aima kĩ-veva. Nĩ nguma ta syĩva?

⁵ Mũthũkũmi wa Yeova mũima kĩ-veva ekaa maũndũ onthe thayũnĩ wake aatĩĩe Yesũ nĩkwĩthĩwa nĩwatũtiĩe ngelekany’o ‘tũatĩĩae nyaĩĩ syake.’ (1 Vet. 2:21) Kwoou kyo nĩ kyaũ Yesũ woonaa kĩ kya vata vyũ? Aisye kana nĩ kũmwenda Yeova na ngoo yonthe, na thayũ w’onthe, na kĩlĩko kyonthe, na kũmwenda mũtũi o tondũ mũndũ wĩyendete. (Mt. 22:37-39) Mũklĩsto mũima atataa kyonthe kĩla ũtonya aatĩĩe ũtao ũsu. Kwoou thayũ wake wonanasya nesa vyũ kana kĩla wonaa kĩ kya vata vyũ nĩ ngwatanĩo yake na Yeova, o na nĩwonanasya kana nĩwendete ala angĩ kwĩ ũndũ we mwene wĩyendete.

6, 7. (a) Mũklĩsto mũima ethĩawa na nguma ingĩ ta syĩva? (b) Nĩ ĩkũlyo yĩva twaĩle kwĩkũlya?

⁶ Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana no nginya Mũklĩsto mũima ethĩwe na ilungu ingĩ sya ũsyao wa veva eka wendo. (Aka. 5:22, 23) Nĩkĩ? Nũndũ ilungu isu ingĩ, ta ũuu, wĩting’o, na wũmĩĩsyo no sya vata. Nguma isu no inenge Mũklĩsto ũsu vinya wa kũmĩĩsya maũndũ momũ ateũthata, na no imũtetheesye ndakakw’e ngoo ĩla walea kũkwata kĩndũ wathie ngoo yake. Ũndũ ũngĩ nĩ kana ĩla Mũklĩsto mũima ũkwĩmanyĩsya e weka, ndaekaa kũmantha Maandĩkonĩ myolooto ĩtonya kũmũtetheesya avathũkany’e ũseo na ũthũku. Na ĩla ũkwĩka motwi ekaa motwi mekwonany’a kana nĩ w’o nĩ mũima kĩ-veva. Kwa ngelekany’o, nũndũ wasya wake wa ngoo nũmanyĩĩtw’e nĩ Mbivilia, nũwĩthukĩĩasya. O na nĩwĩthĩawa esĩ kana myolooto ya Yeova nĩ mĩseo kwĩ ĩla yake, na kwa nzĩa ĩsu ayonany’a kana nĩwĩnyivĩtye. * O na nũtavanasya ũvoo mũseo na kĩthito na aitata vyũ ndakanange ngwatanĩo ĩla yĩ kĩkundinĩ.

⁷ Ĩndĩ o na twĩthĩwe tũmũthũkũmĩte Yeova kwa myaka yĩana ata, nũseo tũkekũlya-ĩ, ‘Kwĩ kũndũ kũmwe nĩsĩ naĩle kũtata nĩatĩĩe nesanga ngelekany’o ya Yesũ nĩ kana nĩendeee kwĩana?’

8. Yesũ aĩ na ũmanyi wĩana ata wa Maandĩko? We nĩwamaeleawa?

⁸ Yesũ Klĩsto nĩweesĩ Ndeto ya Ngai nesa mũno. O na nĩkyo kĩtumi ĩla waĩ kĩvĩsĩ kya myaka 12 waneeneie Maandĩko e na ala amanyĩsya meethĩawa ĩkalũnĩ. Mbivilia yaasya kana ‘onthe ala mamwĩwie nĩmaseng’ie  ũndũ wa ũmanyi wake na mosũngĩo make.’ (Luka 2:46, 47) Na ĩndĩ ĩla wesie kwambĩĩa wĩa wake wa kũtavany’a, aweteaa ala mamũvĩngaa maandĩko ala mamaĩlĩte ũkethĩa o na mayĩmila.—Mt. 22:41-46.

9. (a) Mũklĩsto ũkwenda kwĩana aĩlĩte kwĩthĩwa na mĩvango yĩva ya kwĩmanyĩsya Mbivilia? (b) Mũndũ aĩlĩte kwĩmanyĩsya e na kĩeleelo kĩva?

⁹ Mũklĩsto ũkwenda kwĩana kĩ-veva nũatĩĩaa ngelekany’o ĩsu Yesũ watũtiĩe, na kwoou ndeanĩawa no kaũmanyi kanini ka Mbivilia. Nĩwĩkaa ũkunĩkĩli wa maandĩko ala me Mbivilianĩ nũndũ nĩwĩsĩ “lĩu mũmũ nĩ wa andũ aima.” (Aevl. 5:14) Na kwoou vai nzika kana Mũklĩsto wa mũthemba ũsu ethĩawa na mea ma “kũmũmanya Mwana wa Ngai” nesa vyũ. (Aev. 4:13) Nũndũ wa ũu, we wĩ na mũvango wa kũsoma Mbivilia kĩla mũthenya? We nĩwĩthĩawa na mũvango wa kwĩmanyĩsya wĩ weka kĩla kyumwa? Nũtatĩte ũndũ ũtonya wĩthĩwe na mũvango wa ũthaithi wa mũsyĩ kĩla kyumwa? Ĩvinda yĩu ũkwĩthĩwa ũisoma Ndeto ya Ngai sisya nĩ myolooto yĩva yĩ vau ĩtonya kũũtetheesya ũmanye nesanga mosũanĩo make na wendi wake. Na ĩndĩ tata ũatĩĩe myolooto ĩsu o na ĩla ũkwĩka motwi, na weeka ũu ngwatanĩo yaku na Yeova ĩkaendeea kũlũlũmĩla.

10. Mũklĩsto mũima kĩ-veva atethekaa ata kĩla mũthenya eethĩwa na ũmanyi?

¹⁰ Mũklĩsto mũima nĩwĩsĩ kana ũmanyi ndũtoetye. Kwoou no ekũlye-ĩ, ‘Nĩ w’o nĩnĩsĩ motao ala Ngai ũtũnengete na myolooto yake, ĩndĩ nyie nĩmyendete mũno wĩana ata?’ Ũndũ ũmwe ũtonya kwonany’a kana nĩwendete myolooto ya Yeova na motao make nĩ kwĩvangĩĩa maũndũ mosanĩte na wendi wa ũ Yeova na ti wa mũndũ. Na ũndũ ũngĩ nĩ kana Mũklĩsto mũima nĩwĩkĩaa kĩthito ‘akaumya na akekya kũasa’ mwĩkalĩle ũla waĩ naw’o tene na mawoni ala wakwatĩĩe. Amina kwĩka ũu, nĩwĩvw’ĩkaa mũndũ mweũ  ũilyĩ Klĩsto, ũla “wombiwe na mũvw’ano wa Ngai nthĩnĩ wa ũlũngalu na ũtheu wa w’o.” (Soma Aeveso 4:22-24.) Ala maandĩkie Mbivilia maveveewe nĩ veva mũtheu wa Ngai. Kwoou ĩla Mũklĩsto watata aelewe mũnango myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ na atata amyende mũnango, ethĩawa aithokya veva mũtheu ũthũkũme ngoonĩ yake na kĩlĩkonĩ kyake. Kĩu nĩkĩtumaa Mũklĩsto eana.

11. Maũndũ mailyĩ ata ĩla Yesũ waĩ mũsyĩ na ĩla weethĩawa na amanyĩw’a make?

¹¹ Ĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ atindanasya na andũ me na naĩ. Aeiwe nĩ asyai me na naĩ, na andũ make ma mũsyĩ maĩ o na naĩ. Na eka ũu, o na ala aatĩĩi make watindaa namo mũno no mesaa kwenda kũtutya andũ ma nthĩ ala methĩawa na mĩtũlyo na mendaa kũtũmĩa angĩ naĩ. Kwa ngelekany’o, ũtukũ ũla Yesũ wooaawa nĩveethĩiwe “ngananĩo katĩ woo, nũũ ũla ũtalawa kwĩthĩwa nĩ mũnene.” (Luka 22:24) Ĩndĩ Yesũ nĩweesĩ nesa kana o na kau aatĩĩi asu make maĩ na naĩ, maĩ o matonya kwĩana kĩ-veva na mayambĩĩsya kĩkundi kĩ na ngwatanĩo. Nĩkyo kĩtumi ũtukũ o ũsu Yesũ wavoyie Asa wake wa ĩtunĩ atetheesye atũmwa make maendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo. Amwĩie: “Onthe methĩwe me ũmwe; o ũndũ we, Asa, wĩ nthĩnĩ wakwa, nakwa nĩ nthĩnĩ waku, kana namo methĩwe me nthĩnĩ waitũ . . . , nĩ kana methĩwe me ũmwe, o ũndũ ithyĩ twĩ ũmwe.”—Yoa. 17:21, 22.

12, 13. (a) Ĩandĩko ya Aeveso 4:15, 16 yonanĩtye ata kana tũyaĩle kwananga ngwatanĩo ĩla yĩ kĩkundinĩ? (b) Mwana-a-asa ũmwe eekie ata nĩ kana amanye ũndũ ũtonya kwĩka ndakanange ngwatanĩo?

¹² Mũthũkũmi wa Yeova mũima kĩ-veva ndanangaa ngwatanĩo ĩla yĩ kĩkundinĩ. (Soma Aeveso 4:1-6, 15, 16.) Kĩeleelo kitũ ithyonthe nĩ kana andũ ma Ngai ‘makomanw’e nesa na kũkwatanw’a,’ kana kwa ndeto ingĩ, twendaa andũ onthe ma Ngai methĩwe na ngwatanĩo. Ĩndĩ o tondũ Ndeto ya Yeova ĩwetete, twenda ngwatanĩo ĩsu no nginya twĩthĩwe na wĩnyivyo. Mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa mũima kĩ-veva ethĩawa enyivĩtye ũkethĩa ndekwenda ngwatanĩo ĩla yĩ vo yanangĩke o na ethĩwa nĩwathokoeka nũndũ wa mawonzu ma andũ angĩ. We wĩkaa ata ĩla woona mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa kĩkundinĩ e na wonzu mũna? Nao nata ĩla wavĩtĩw’a nĩ Mũklĩsto mwĩ kĩkundinĩ kĩmwe? Wĩkaa kwaka ũkũta nĩ kana ũtile kĩtindo kyaku nake? Kana wĩkaa kũseũvya kĩao nĩ kana mũsyokeanĩe? Mũklĩsto mũima ethĩawa na wendi wa kwaka kĩao, o na nĩwosaa ĩtambya ya kũkyaka, ĩndĩ ndakaa ũkũta.

¹³ Kwoosa ngelekany’o ya mwana-a-asa wĩtawa Uwe. Tene atindĩaa kũthatw’a nĩ mawonzu ma ala angĩ kĩkundinĩ. Ĩndĩ mũthenya ũmwe nĩwatwie kwosa Mbivilia na ĩvuku ya Insight on the Scriptures nĩ kana asome nesa ngewa ya Ndaviti. Nĩkĩ watwie kũsoma ĩũlũ wa Ndaviti na ti mũndũ ũngĩ? Uwe easya atĩĩ: “Ndaviti nĩwoonie athaithi amwe me na mwĩkalĩle ũtosanĩte na Maandĩko. Kwa ngelekany’o, Mũsumbĩ Saulo nĩwamanthaa kũmũaa, ve andũ amwe mendaa kũmũkimanga na mavia, o na kĩveti ĩ kyake nĩkyamũtavisye ndeto nthũku. (1 Sam. 19:9-11; 30:1-6; 2 Sam. 6:14-22) Ĩndĩ Ndaviti ndaaĩtĩkĩla mwĩkalĩle wa andũ ta asu ũtume aeka kũmwenda Yeova. O na ĩngĩ Ndaviti aĩ na ngoo ya ĩnee na nyie ndyailyĩ ũu, na kwoou nĩnemanyĩisye kana naĩle kwĩthĩwa na ngoo ya ĩnee take. Kwoou ĩla nasomie ngewa ĩsu ya Ndaviti nĩnaekie kwona mawonzu ma ala angĩ ũndũ namonaa tene. Yu nditalaa nĩ keana mũndũ wavĩtya. Nĩkaa kũtata ũndũ ndonya ndikanange ngwatanĩo ĩla yĩ kĩkundinĩ.” Nata naku? Nĩwĩthĩawa na kĩeleelo kya kũlũlũmĩlya ngwatanĩo ĩla yĩ kĩkundinĩ?

14. Yesũ atumaa ndũũ na andũ mailyĩ ata?

¹⁴ Yesũ Klĩsto ndaĩ ũthũ na andũ. Andũ meew’aa me eanĩe me nake, methĩwe nĩ aũme, nĩ aka, nĩ akũũ, nĩ ma mũika, kana nĩ syana. Ĩndĩ Yesũ ndatumaa ndũũ ngamu na kĩla mũndũ. Ĩvinda yĩmwe atavisye ala atũmwa make aĩkĩĩku ndeto ii: “Inyw’ĩ mwĩ anyanyawa, ethĩwa nĩmwĩkaa maũndũ ala nĩmwĩaĩaa.” (Yoa. 15:14) Andũ ta asu waĩ ndũũ namo amanyuvaa katĩ wa andũ ala malũmanĩtye nake na mamũthaithaa Yeova na ngoo yonthe. We ũnyuvaa anyanyau katĩ wa ala mamũthũkũmaa Yeova na ngoo yonthe? Ĩndĩ nĩkĩ waĩlĩte kũtuma ndũũ na andũ ta asu?

15. Nĩ ũseo wĩva amũika matonya kwona matuma ndũũ na Aklĩsto aima kĩ-veva?

¹⁵ Muutĩa wa syũa nĩw’o ũtumaa mĩthemba ĩla mingĩ ya matunda yĩw’a nesa vyũ. O ta ũu, wendo wa ana-a-asa no ũkũtetheesye wĩane kĩ-veva. Wendo ũsu no tũũelekany’e na ũla muutĩa wa syũa. Kwa ngelekany’o, we wĩ mũndũ wa mũika ũkũtata kũmanthĩthya nĩ kyaũ ũkenda kwĩka eana? Wĩ mũndũ mũĩ ethĩwa nũtindanasya na ana-a-asa ala angĩ methĩĩtwe maimũthũkũma Yeova kwa ĩvinda ĩasanga na methĩĩtwe mailũlũmĩlya ngwatanĩo kĩkundinĩ! No kwĩthĩwa makomanĩte na maũndũ metu, o na no kwĩthĩwa makwatĩtwe nĩ matatwa mana myaka yonthe ĩla mamũthũkũmĩte Ngai. Kwoou andũ ta asu nĩmatonya kũũtetheesya wĩvangĩĩe ũndũ ũla mũseo vyũ. Kĩtindo kĩseo kya ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu no kĩũtetheesye wĩke motwi maseo na ũiendeea kwĩana kĩ-veva.—Soma Aevelania 5:14.

16. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa mũika atetheeiw’e ata nĩ Aklĩsto angĩ akũangũ kĩkundinĩ?

¹⁶ Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Helga. Nũlilikanaa kana mwaka ũla weekie sukulu, syana ila ingĩ masomaa ĩmwe nĩsyakũlanasya kĩla syĩenda kwĩka syeana. Syana mbingĩ syaasya kana syĩenda kũthi yunivasiti iyĩkwatya ikakwata wĩa mũseo. Ĩndĩ kĩla Helga weekie nĩ kũneena na anyanyae kĩkundinĩ. Helga easya atĩĩ: “Aingĩ moo maĩ akũangũ kwĩ nyie na nĩmandaie nesa. Mambĩkĩie vinya nĩtw’ĩke mũthũkũmi wa ĩvinda yonthe. Nũndũ wa ũu nĩnoosie ũvainia na naendeea kwa ĩvinda ya myaka ĩtano. Kũvika yu myaka mingĩ nĩ mĩthelu, na nĩnĩw’aa mũyo nũndũ ĩvinda yĩla naĩ wa mũika nayĩtũmĩie mũno mũno kũmũthũkũma Yeova. Ndyĩlilaa o na vanini nũndũ wa ũtwi ũla neekie.”

17, 18. Kwĩana kĩ-veva kũtonya kũtũtetheesya ata tũmũne Yeova kĩla kĩseo vyũ?

¹⁷ Twatata mũno tũatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ no tũendeee kwĩana. O na kĩu no kĩtũtetheesye tũlũlũmĩlye ngwatanĩo yitũ na Yeova na tũyĩthĩwa na wendi mwingangĩ wa kũmũthũkũma na vinya witũ w’onthe. Mũndũ atonya kũmũnenga Yeova kĩla kĩseo vyũ ethĩwa nĩweana kĩ-veva atw’ĩka Mũklĩsto mũima. Yesũ eekĩie vinya aatĩĩi make amea atĩĩ: “Kyeni kyenyu nĩkĩkenae mbee wa andũ, nĩ kana mone mawĩa menyu maseo, na kũmũtaĩa Ĩthe wenyu ũla wĩ ĩtunĩ.”—Mt. 5:16.

¹⁸ O tondũ tweemanyĩsya, Mũklĩsto mũima nũtonya kũtetheesya kĩkundi mũno kĩendeee nesa. Naku mwene nũtonya kũmanya kana wĩ Mũklĩsto mũima wasũanĩa ũndũ ũtũmĩaa mũthĩnzĩo ũla Ngai ũkũnengete wa wasya wa ngoo. Kwoou wasya witũ wa ngoo ũtonya kũtũtetheesya ata twĩke motwi maseo? Na tũtonya kwĩka ata tũkonany’a kana nĩtũũnenga ndaĩa motwi ala Aklĩsto ala angĩ meeka maatĩĩe mawasya moo ma ngoo? Makũlyo asu nĩmasũngĩĩtwe ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.