1. (a) Petero aacemanirie na ũndũ ũrĩkũ rĩrĩa kwarĩ na kĩhuhũkanio Iria-inĩ rĩa Galili? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Nĩ kĩĩ gĩatũmire Petero ambĩrĩrie kũrikĩra?

MŨTŨMWO Petero na arutwo angĩ maageragia kũhũũra gatarũ mũiko ũtukũ matuĩkanĩirie Iria rĩa Galili na kwarĩ na kĩhuhũkanio kĩnene. O rĩmwe makĩona Jesu agereire igũrũ rĩa iria. Petero agĩta Jesu, akĩmũũria kana o nake no agere igũrũ rĩa maĩ athiĩ harĩ we. Rĩrĩa Jesu aamwĩrire oke, Petero akiuma gatarũ-inĩ na akĩambĩrĩria gũthiĩ na kũrĩa Jesu aarĩ. No thutha wa kahinda kanini, Petero akĩambĩrĩria kũrikĩra. Nĩkĩ? Aarorire kĩhuhũkanio akĩigua guoya mũno. Agĩkaĩra Jesu, nake Jesu akĩmũnyita narua na akĩmwĩra: ‘Wee wĩtĩkĩtie o hanini, wathangania nĩkĩ?’—Mat. 14:24-32.

2. Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria?

² Rekei twarĩrĩrie maũndũ matatũ megiĩ wĩtĩkio marĩa tũngĩĩruta kuumana na maũndũ marĩa Petero aacemanirie namo: (1) ũrĩa kĩambĩrĩria-inĩ Petero eehokire ũteithio wa Jehova, (2) kĩrĩa gĩatũmire Petero ambĩrĩrie kũnyihia wĩtĩkio, na (3) kĩrĩa gĩateithirie Petero agĩe na wĩtĩkio rĩngĩ. Gũthuthuria maũndũ macio, nĩ  gũgũtũteithia kuona ũrĩa ‘tũngĩikara twĩhandĩte wega ũhoro-inĩ wa gwĩtĩkia.’—1 Kor. 16:13.

3. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Petero oime gatarũ-inĩ, na nĩ na njĩra ĩrĩkũ twĩkĩte take?

³ Rĩrĩa Petero oimire gatarũ na akĩambĩrĩria gũthiĩra igũrũ rĩa maĩ, eekire ũguo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio. Petero etwo nĩ Jesu, nĩ eehokire atĩ hinya wa Ngai nĩ ũkũmũteithia o ta ũrĩa wateithĩtie Jesu kũgerera maĩ-inĩ. O ũndũ ũmwe na ũcio, rĩrĩa tweyamũrĩire Jehova na tũkĩbatithio, twekire ũguo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio. Nĩ Jesu watwĩtire tũtuĩke arũmĩrĩri ake, tũkinyage makinya-inĩ make. Nĩ twabatarire kuonania wĩtĩkio harĩ Jehova na Jesu, tũkĩĩhoka atĩ nĩ marĩtũteithagia.—Joh. 14:1; thoma 1 Petero 2:21.

4, 5. Wĩtĩkio nĩ kĩndũ kĩa bata mũno nĩkĩ?

⁴ Wĩtĩkio nĩ kĩndũ kĩa bata mũno. O ta ũrĩa wĩtĩkio wa Petero wamũteithirie kũgerera igũrũ rĩa maĩ, wĩtĩkio witũ nĩ ũtũteithagia gwĩka maũndũ marĩa mangĩoneka nĩ andũ ta matangĩhoteka. (Mat. 21:21, 22) Kwa ngerekano, amwe aitũ nĩ tũcenjetie mĩthiĩre na mĩerekera itũ mũno ũũ atĩ arĩa maatũĩ tene no maage gũtũmenya. Jehova nĩ aatũteithirie tondũ twekire mogarũrũku macio nĩ ũndũ wa wĩtĩkio witũ harĩ we. (Thoma Akolosai 3:5-10.) Wĩtĩkio nĩ watũtindĩkire kwĩyamũrĩra Jehova na tũgĩtuĩka arata ake, ũndũ ũrĩa tũtangĩahotire gwĩka tũtarĩ na ũteithio wake.—Ef. 2:8.

⁵ Wĩtĩkio witũ no ũthiaga na mbere gũtũhe hinya. Kwa ngerekano, nĩ ũtũteithagia kũrũa na tharĩkĩro cia Mũcukani, thũ itũ ĩrĩa nene. (Ef. 6:16) Ningĩ, kwĩhoka Jehova nĩ gũtũteithagia kũnyihanyihia mĩtangĩko hĩndĩ ĩrĩa tũrĩ na moritũ. Jehova nĩ atwĩrĩire atĩ wĩtĩkio witũ watũtindĩka kũiga maũndũ ma Ũthamaki mbere, nĩ arĩtũheaga mabataro maitũ ma kĩĩmwĩrĩ. (Mat. 6:30-34) Makĩria ma ũguo, nĩ ũndũ wa wĩtĩkio, Jehova nĩ agaatũhe kĩheo kĩa magegania kĩa muoyo wa tene na tene.—Joh. 3:16.

6, 7. (a) Tũngĩgerekania rũhuho na makũmbĩ marĩa maathiũrũrũkĩirie Petero na kĩĩ? (b) Nĩkĩ nĩ wega kũmenya atĩ o na ithuĩ no tũnyihie wĩtĩkio?

⁶ Rũhuho na makũmbĩ marĩa maathiũrũrũkĩirie Petero rĩrĩa aageragĩra igũrũ rĩa maĩ no iringithanio na magerio marĩa Mũkristiano wĩyamũrĩire Jehova acemanagia namo ũtũũro-inĩ. O na magerio macio mangĩkorũo marĩ maritũ atĩa, no tũhote gũikara twĩhandĩte nĩ ũndũ wa ũteithio wa Jehova. No ririkana atĩ, Petero ndaambĩrĩirie kũrikĩra maĩ-inĩ nĩ ũndũ wa kũhũrũo nĩ rũhuho kana makũmbĩ ma maĩ. Bibilia ĩtwĩraga ũũ: “Rĩrĩa aarorire makũmbĩ, agĩtigĩra.” (Mat. 14:30, New World Translation) Rĩrĩa Petero aatigire kũrora Jesu, nĩguo wĩtĩkio wake wanyihire. Tũngĩambĩrĩria ‘kũrora makũmbĩ,’ na kuona ũrĩa marĩ na hinya, no twambĩrĩrie kũrikĩra, twĩkore tũgĩkĩrĩra nganja ũhoti wa Jehova wa gũtũteithia.

⁷ Nĩ wega kũmenya atĩ, no tũnyihĩrũo nĩ wĩtĩkio, tondũ Bibilia yugaga atĩ kũnyihia wĩtĩkio nĩ ‘wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno.’ (Ahib. 12:1) O ta Petero, wĩtĩkio witũ no ũnyihe tũngĩambĩrĩria kũiga meciria maitũ maũndũ-inĩ marĩa matagĩrĩire. Tũngĩmenya atĩa atĩ wĩtĩkio witũ nĩ ũranyiha? Ciũria ici irũmĩrĩire nĩ igũtũteithia gwĩthuthuria.

8. Nĩ na njĩra irĩkũ tũngĩambĩrĩria kuona ciĩranĩro cia Ngai ta itarĩ cia ma ta ũrĩa twacionaga tene?

⁸ Hihi nĩ nyonaga ciĩranĩro cia Ngai irĩ cia ma o ta ũrĩa ndaacionaga tene? Kwa ngerekano, Ngai nĩ eranĩire kũniina mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ. No rĩrĩ, hihi nĩ tũhĩngĩcagwo nĩ maũndũ matiganĩte ma gwĩkenia marĩa marĩ thĩinĩ wa thĩ nginya tũkambĩrĩria kũnyihia wĩtĩkio harĩ kĩĩranĩro kĩu kĩa Ngai? No twambĩrĩrie gwĩkĩrĩra nganja kana hihi mũico wĩ hakuhĩ.  (Hab. 2:3) Wĩcirie ũhoro wa ngerekano ĩngĩ. Jehova nĩ atũheete ũkũũri, na nĩ eranĩire gũtuohera mehia maitũ. No tũngĩciria mũno ũhoro wa mehia twekire tene, no twambĩrĩrie gwĩkĩrĩra nganja kana hihi Jehova nĩ ‘ariihũrĩte’ mehia maitũ mothe. (Atũm. 3:19) Ũndũ ũcio no ũtũme tũũrũo nĩ gĩkeno gitũ tũgĩtungatĩra Jehova na tũtiganĩrie wĩra wa kũhunjia.

9. Kũngĩthiĩ atĩa tũngĩambĩrĩria gwĩkĩra kĩyo mũno maũndũ-inĩ maitũ?

⁹ Hihi nĩ ndungatagĩra Ngai na kĩyo ta ũrĩa ndeekaga tene? Mũtũmwo Paulo onanirie atĩ, kwĩrutanĩria ũtungata-inĩ wa Jehova nĩ gũtũmaga tũgĩe na “kĩĩrĩgĩrĩro kĩrũmu biũ nginya mũthia.” No kũngĩthiĩ atĩa tũngĩambĩrĩria gwĩkĩra kĩyo mũno maũndũ-inĩ maitũ, ta kũruta wĩra ũrĩ na mũcara mũnene no ũkorũo nĩ ũratũgirĩrĩria gũtungatĩra Jehova ũrĩa kwagĩrĩire? Wĩtĩkio witũ no ũnyihe na twambĩrĩrie “kwĩremwo,” twĩkage o maũndũ manini o na tũrĩ na ũhoti wa gwĩka maũndũ maingĩ.—Ahib. 6:10-12, NW.

10. Tuonanagia atĩa atĩ nĩ twĩtĩkĩtie Jehova rĩrĩa tuohera arĩa angĩ?

¹⁰ Hihi nĩ nyonaga arĩ hinya kuohera andũ arĩa angĩ? Rĩrĩa andũ angĩ matũhĩtĩria, twahota kũmarakarĩra kana tũtige kũmaarĩria. Tũngĩka ũguo, tũngĩkorũo tũgĩĩciria tu igũrũ rĩgiĩ ũrĩa ithuĩ ene tũraigua. Nĩ tuonanagia nĩ twĩtĩkĩtie Jehova rĩrĩa tuohera arĩa angĩ. Na njĩra ĩrĩkũ? Mũndũ angĩtũhĩtĩria, agĩaga na thirĩ harĩ ithuĩ, o ta ũrĩa tũkoragwo na thirĩ harĩ Jehova nĩ ũndũ wa mehia maitũ. (Luk. 11:4) Nĩ ũndũ ũcio, rĩrĩa tuohera andũ arĩa angĩ tuonanagia atĩ gwĩtĩkĩrĩka nĩ Ngai nĩkuo kwa bata mũno harĩ ithuĩ. Arutwo a Jesu nĩ maamenyaga atĩ kuohera arĩa angĩ nĩ kũbataraga wĩtĩkio. Rĩrĩa Jesu aameerire mohagĩre nginya arĩa mamahĩtĩirie maita maingĩ, maamwĩrire ũũ: “Tuongerere wĩtĩkio.”—Luk. 17:1-5.

11. Nĩkĩ kĩngĩtũma twage kũgunĩka tũngĩheo ũtaaro wa Kĩĩmaandĩko?

¹¹ Hihi nĩ ndakaraga rĩrĩa ndaheo ũtaaro wa Kĩĩmaandĩko? Handũ ha kuona ũrĩa ũtaaro  mũna ũngĩtũguna, no twambĩrĩrie kũrora ũrĩa ũtaaro ũcio ũtekwagĩrĩire kana kũrora mawathe ma mũndũ ũrĩa waũheana. (Thim. 19:20) Ũndũ ũcio no ũtũme twage kũhũthĩra mweke ũcio kũrũnga mwĩcirĩrie witũ nĩguo ũtwarane na wa Jehova.

12. Mũndũ ũikaraga agĩtetaga nĩ ũndũ wa arĩa Jehova athuurĩte matongoragie andũ ake onanagia ũndũ ũrĩkũ?

¹² Hihi nĩ ndetaga nĩ ũndũ wa ariũ a Ithe witũ arĩa mehokeirũo ũtongoria kĩũngano-inĩ? Hĩndĩ ĩrĩa Aisiraeli maathikĩrĩirie ũhoro mũru ũrĩa maareheirũo nĩ athigani arĩa ikũmi mataarĩ ehokeku, nĩ maambĩrĩirie gũtetia Musa na Haruni. Jehova aacokire akĩũria Musa ũũ: ‘Nĩ nginya hĩndĩ ĩ megũtũũra maregete kũnjĩĩhoka?’ (Ndar. 14:2-4, 11) Kũnuguna kwa Aisiraeli kuonanirie kwaga kwĩhoka Jehova, ũrĩa waamũrĩte Musa na Haruni. O na ũmũthĩ, angĩkorũo tũikaraga tũgĩtetaga nĩ ũndũ wa arĩa Jehova athuurĩte gũtongoria maũndũ, na githĩ ũndũ ũcio to wonanie atĩ wĩtĩkio witũ harĩ we nĩ ũnyihĩte?

13. Nĩkĩ tũtiagĩrĩire nĩ gũkua ngoro tũngĩona atĩ wĩtĩkio witũ nĩ wambĩrĩirie kũnyiha?

¹³ Thutha wa gwĩthuthuria kũgerera ciũria icio, ndũgakue ngoro ũngĩona ta wĩtĩkio waku wambĩrĩirie kũnyiha. Ririkana atĩ, o na mũtũmwo Petero nĩ aaiguire guoya na akĩgĩa nganja. O na nĩ kũrĩ hĩndĩ Jesu aarũngaga atũmwo ake nĩ ũndũ wa gũkorũo na ‘wĩtĩkio mũnini.’ (Mat. 16:8) No nĩ harĩ ũndũ wa bata tũngĩĩruta kuumana na maũndũ marĩa Petero aahĩtũkĩire. Ta rora ũrĩa eekire thutha wa kũgĩa na nganja na akĩambĩrĩria kũrikĩra maĩ-inĩ.

14, 15. (a) Petero eekire atĩa rĩrĩa aambĩrĩirie kũrikĩra maĩ-inĩ? (b) Tondũ tũtingĩona Jesu-rĩ, tũngĩhota ‘kũmũcũthĩrĩria’ na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁴ Hĩndĩ ĩrĩa Petero aarorire kĩhuhũkanio, na akĩambĩrĩria kũrikĩra maĩ-inĩ, nĩ aangĩahotire gũthambĩra na acoke gatarũ-inĩ. Ũcio ũngĩarĩ ũndũ mũhũthũ tondũ nĩ oĩ gũthambĩra na hihi nĩguo ũndũ ũrĩa wa mbere ũngĩokire meciria-inĩ make. (Joh. 21:7) No handũ ha kwĩĩhoka, aacokirie meciria make harĩ Jesu na agĩĩtĩkĩra ũteithio wake. Tũngĩona ta wĩtĩkio witũ wambĩrĩirie kũnyiha, twagĩrĩirũo kwĩgerekania na Petero. No tũngĩka ũguo na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁵ O ta ũrĩa Petero aacokirie meciria make harĩ Jesu, o na ithuĩ no mũhaka tũikarage ‘tũcũthĩrĩirie Jesu, ũrĩa mwambĩrĩria na mũhingia wa wĩtĩkio ũrĩa twĩtĩkĩtie.’ (Thoma Ahibirania 12:2, 3.) Ma nĩ atĩ, tũtingĩona Jesu na maitho ta ũrĩa Petero aamuonire. Ĩndĩ, ‘tũmũcũthagĩrĩria’ na njĩra ya gũthuthuria morutani na ciĩko ciake, tũgacoka tũkarũmĩrĩra maũndũ macio. Ta reke twĩcirie maũndũ maigana ũna tũngĩĩgerekania na Jesu. Tũngĩrũmĩrĩra maũndũ macio, nĩ tũkwamũkĩra ũteithio ũrĩa tũrabatara nĩguo twĩkĩre wĩtĩkio witũ hinya.

16. Bibilia ĩngĩtũteithia atĩa gwĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya?

¹⁶ Ĩkĩra wĩtĩkio waku harĩ Bibilia hinya. Jesu ndaarĩ na nganja atĩ Bibilia nĩ Kiugo kĩa Ngai kĩrĩa kĩheanaga ũtongoria ũrĩa mwega biũ. (Joh. 17:17) Tũkĩrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu, no mũhaka tũthomage Bibilia o mũthenya, tũkeruta ũhoro wayo, na tũgecũrania maũndũ marĩa tweruta. Ningĩ nĩ wega gũcaria macokio ma ciũria iria tũngĩgĩa nacio rĩrĩa tũrathoma Bibilia. Kwa ngerekano, kwĩruta na njĩra ndikĩru maũndũ marĩa marĩ Bibilia-inĩ marĩa monanagia atĩ tũratũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria, no kuongerere wĩtĩkio waku hinya atĩ mũico wa mũtabarĩre ũyũ ũrĩ hakuhĩ. Ĩkĩra wĩtĩkio waku hinya harĩ ciĩranĩro cia Bibilia cia mahinda marĩa maroka na njĩra ya gũthuthuria morathi maingĩ marĩa marĩkĩtie kũhinga. Hihi nĩ wĩtĩkĩtie atĩ ũtaaro wa Bibilia no ũhũthĩke ũmũthĩ? No ũthome ũhoro wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ  arĩa maagarũrũkire na ũtũũro wao ũkĩagĩra thutha wa kwĩruta Bibilia. *—1 Thes. 2:13.

17. Nĩkĩ gĩatũmire Jesu atũũre arĩ mwĩhokeku o na arĩ rungu rwa magerio manene, na ũngĩĩgerekania nake atĩa?

¹⁷ Wĩcirie ũhoro wa irathimo iria Jehova eranĩire. Nĩ ũndũ wa kũiga meciria make harĩ “gĩkeno kĩrĩa aaigĩirũo mbere yake,” Jesu nĩ aahotire gũtũũra arĩ mwĩhokeku o na agĩcemanagia na magerio manene. (Ahib. 12:2) Ndaahĩngĩcirũo o na hanini nĩ maũndũ marĩa maarĩ thĩinĩ wa thĩ. (Mat. 4:8-10) No wĩgerekanie na Jesu na njĩra ya gwĩcũranagia igũrũ rĩgiĩ irathimo cia magegania iria Jehova atwĩrĩire. Hũra mbica ũrĩ thĩinĩ wa Paradiso, na wandĩke kana ũcore maũndũ marĩa ũgeekaga. No wandĩke marĩĩtwa ma andũ arĩa wendaga mũno gũgacemania nao maariũkio, na maũndũ marĩa ũkeenda mwarie nao. Onaga maũndũ macio marĩ ciĩranĩro cia Ngai harĩ wee mwene, handũ ha kũmonaga marĩ ciĩranĩro cia Ngai harĩ andũ othe.

18. Mahoya mangĩgũteithia atĩa gwĩkĩra wĩtĩkio waku hinya?

¹⁸ Hoya Ngai akuongerere wĩtĩkio. Jesu nĩ aarutire arutwo ake mahoe Jehova amahe roho mũtheru. (Luk. 11:9, 13) Rĩrĩa ũreka ũndũ ũcio, hoyaga wongererũo wĩtĩkio, tondũ nĩ gĩcunjĩ kĩa maciaro ma roho. No warie na Ngai cara-rũkũ ũkĩmũhoya agũteithie gũtooria ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩkorũo ũkĩonania ta wĩtĩkio waku wambĩrĩirie kũnyiha, ta hihi kwaga kuohera arĩa angĩ.

19. Tũngĩthuura atĩa arata ega?

¹⁹ Thuura arata marĩ na wĩtĩkio mũrũmu. Jesu nĩ aaroraga mũno agĩthuura arata ake a hakuhĩ. Atũmwo nĩo maarĩ arata ake a hakuhĩ. Na njĩra ya gwathĩkĩra maathani make, nĩ moonanĩtie atĩ maarĩ na wĩtĩkio na maarĩ ehokeku. (Thoma Johana 15:14, 15.) Wĩgerekanagie na Jesu harĩ gũthuura arata. Arata aku magĩrĩirũo gũkorũo marĩ andũ marĩ na wĩtĩkio mũrũmu na mathĩkagĩra Jesu. Arata a ma magĩrĩirũo kũhingũkanagĩra ngoro o na rĩrĩa marabatara kũheana kana kwamũkĩra ũtaaro.—Thim. 27:9.

20. Tũgunĩkaga atĩa rĩrĩa twateithia arĩa angĩ gwaka wĩtĩkio wao?

²⁰ Teithagia arĩa angĩ mekĩre wĩtĩkio wao hinya. Kũgerera ciugo na ciĩko ciake, Jesu nĩ aakire wĩtĩkio wa arutwo ake. (Mar. 11:20-24) Nĩ twagĩrĩirũo kũrũmĩrĩra kĩonereria gĩake nĩ ũndũ rĩrĩa twateithia arĩa angĩ gwaka wĩtĩkio wao, o na ithuĩ nĩ twĩkĩraga wĩtĩkio witũ hinya. (Thim. 11:25) Rĩrĩa ũrahunjia na ũraruta andũ, tĩtĩrithagia maũndũ marĩa monanagia atĩ Ngai arĩ kuo, nĩ atũrũmbũyagia, na atĩ Bibilia nĩ Kiugo gĩake gĩtongoretio nĩ roho. Teithagia aarĩ na ariũ a Ithe witũ mekĩre wĩtĩkio wao hinya. Angĩkorũo ũmwe wao nĩ aronania nganja, hihi na njĩra ya kwambĩrĩria kũnuguna igũrũ rĩgiĩ arĩa matongoragia kĩũngano-inĩ, ti wega kũmwĩthema na ihenya. Ithenya rĩa ũguo, no ũhũthĩre ũtaũku na ũmũteithie nĩguo ekĩre wĩtĩkio wake hinya. (Jud. 22, 23) Ũrĩ cukuru, ũrutani wa atĩ andũ mooimanire na nũgũ ũngĩambĩrĩria kwarĩrĩrio, tetera wĩtĩkio waku harĩ ũũmbi ũrĩ na ũmĩrĩru. No ũgege mũno nĩ kuona ũrĩa mwarimũ wanyu na arutwo arĩa angĩ maiyũkia ũndũ ũcio.

21. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova atwĩrĩire?

²¹ Jehova na Jesu nĩ maateithirie Petero kũnina nganja na gũtoria guoya. Thutha-inĩ, Petero nĩ aacokire gũtuĩka kĩonereria kĩega kĩa mũndũ warĩ na wĩtĩkio mũrũmu. Ũguo noguo Jehova atũteithagia nĩguo tũhote gũikara twĩhandĩte wega wĩtĩkio-inĩ. (Thoma 1 Petero 5:9, 10.) Gwaka wĩtĩkio ũrĩ na hinya nĩ kuoyaga ihinda, no tweka ũguo Jehova nĩ arĩtũrathimaga.