NATAWO ako sang 1927 sa gamay nga banwa sang Wakaw, Saskatchewan, Canada. Pito kami ka mag-ulutod, apat ka lalaki kag tatlo ka babayi, gani bata pa ako natun-an ko na makig-upod sa iban.

Apektado ang amon pamilya sa grabe nga pagnubo sang ekonomiya sang dekada 1930 nga gintawag Great Depression. Indi kami manggaranon, pero wala man kami nagutman. May mga manok kami kag isa ka baka, gani pirme kami may itlog, gatas, krema, keso, kag mantikilya. Nagabuligay gid kami tanan sa mga ulubrahon.

Madamo gid ako sing malipayon nga handumanan sadto, pareho sang pagpangamyon sang kahamot sang mga mansanas sa sulod sang kuarto. Kay man, kon magpabanwa si Tatay para magbaligya sang amon produkto, may dala sia nga isa ka kahon sang preska nga mansanas pagpauli niya. Nalipay gid kami magkaon sang mansanas kada adlaw!

Anom ako ka tuig sang natun-an sang amon mga ginikanan ang kamatuoran. Sang napatay ang ila subang nga si Johnny, nga bag-o lang natawo, nasubuan gid sila. Ginpamangkot nila ang pari sa amon lugar, “Diin na si Johnny?” Nagsiling ang pari nga wala pa mabunyagan ang lapsag, gani wala ini sa langit kundi ara sa Limbo. Nagsiling man ang pari nga kon bayaran sia sang akon mga ginikanan, ipangamuyo niya nga makagua si Johnny sa Limbo kag makakadto sa langit. Ano ayhan ang batyagon mo? Wala magustuhan ni Tatay kag ni Nanay ang ginhambal sang pari, gani wala na sila nakig-istorya liwat sa iya. Pero nagapalibog gihapon sila kon ano na ang natabo kay Johnny.

Isa ka adlaw, nakakita si Nanay sang bukleta nga ginhimo sang mga Saksi ni Jehova nga may tig-ulo Where Are the Dead? Ginbasa niya ini dayon. Sang nagpauli si Tatay sa balay, malipayon niya ini nga ginsilingan: “Bal-an ko na kon diin si Johnny! Nagakatulog sia subong, pero sa ulihi magabugtaw sia.” Sadto nga gab-i, ginbasa ni Tatay ang bilog nga bukleta. Nalugpayan gid si Nanay kag si Tatay kay natun-an nila nga suno sa Biblia ang patay nagakatulog kag may pagkabanhaw sa palaabuton.—Man. 9:5, 10; Binu. 24:15.

Nagbag-o ang amon kabuhi bangod sa ila natun-an, kay naghatag ini sa amon sing lugpay kag kalipay. Nagtuon sila sang Biblia upod sa mga Saksi kag nagtambong sa mga miting sa gamay nga kongregasyon sa Wakaw, nga ang kalabanan sa ila may pamilya sa Ukraine. Wala madugay, nagpakigbahin si Nanay kag si Tatay sa pagbantala.

Sang ulihi, nagsaylo kami sa British Columbia kag gin-abiabi gid kami sang kongregasyon didto. Nalipay gid ako sa paghinumdom sang paghanda sang amon pamilya sang Ang Lalantawan para sa Domingo nga mga miting. Nagdalom ang gugma namon tanan kay Jehova kag sa kamatuoran sa Biblia. Nakita ko kon paano nag-uswag ang amon kabuhi kag kon paano kami ginapakamaayo ni Jehova.

 Siempre, indi mahapos para sa amon nga kabataan nga makig-istorya sa mga tawo parte sa amon mga pagpati. Pero nakabulig gid ang paghanda namon sang akon manghod nga si Eva para sa presentasyon sa pag-alagad sa latagon kada bulan kag ipasundayag ini sa Miting sa Serbisyo. Maayo gid ini nga paagi, kay bisan mahuluy-on kami, natun-an namon nga makig-istorya sa iban parte sa Biblia. Nagapasalamat gid ako sa paghanas sa amon sa pagbantala!

Indi gid namon malipatan sang bata pa kami nga may nagadayon sa amon nga mga nagaalagad sing bug-os tion. Halimbawa, nanamian gid kami sang ang manugtatap sang sirkito nga si Jack Nathan nagbisita sa amon kongregasyon kag nagdayon sa amon balay. * Nalipay gid kami sa iya madamo nga istorya kag ang iya sinsero nga komendasyon nagpahulag sa amon nga alagaron si Jehova sing matutom.

Nadumduman ko pa nga nagahunahuna ako sadto, “Kon magdaku ko, gusto ko mangin pareho kay Utod Nathan.” Sang ulihi, narealisar ko nga ang iya halimbawa naghanda sa akon para sa bug-os tion ko nga pag-alagad. Sang 15 anyos ako, determinado gid ako nga alagaron si Jehova. Sang 1942, nabawtismuhan kami ni Eva.

Sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, grabe gid ang gugma sang mga tawo sa ila pungsod. Amo kon ngaa ginpahalin ni Miss Scott, nga panatiko nga maestra sa amon eskwelahan, ang duha ko ka utod nga babayi kag isa ka utod nga lalaki. Ngaa? Kay wala sila nagsaludo sa bandera. Dayon gin-istorya man niya ang akon maestra para pahalinon ako. Pero nagsiling ang akon maestra, “May kahilwayan kita sa sini nga pungsod, kag may kinamatarong kita nga indi mag-entra sa mga seremonya para sa pungsod.” Bisan pa ginapilit sia ni Miss Scott, namat-od ang akon maestra, “Akon ’na ’ya desisyon.”

Nagsabat si Miss Scott: “Indi a, indi ’na ’ya imo desisyon. Isugid ta ka kon indi mo pagpahalinon si Melita.” Ginpaathag sang akon maestra sa akon mga ginikanan nga indi niya gusto madulaan sing obra, gani kinahanglan niya ako pahalinon bisan pa nagapati sia nga sala ang iya himuon. Pero, nakakuha kami sing mga materyal sa eskwelahan nga puede namon tun-an sa balay. Wala madugay pagkatapos sadto, nagsaylo kami sa lugar nga mga 32 ka kilometro ang kalayuon kag ginbaton kami sa eskwelahan didto.

Gindumilian ang aton mga literatura bangod sa inaway, pero nagapamalaybalay kami gihapon dala ang Biblia. Gani nahanas kami sa pagpaambit sang maayong balita sang Ginharian nga Kasulatan lang ang ginagamit. Nakabulig ini sa amon nga mag-uswag sa espirituwal kag maeksperiensiahan ang bulig ni Jehova.

Sang makatapos kami ni Eva eskwela, nagpayunir kami. Para may palangitan-an ako, nag-obra ako sang primero sa department store. Dayon nag-eskwela ako sing anom ka bulan nga kurso sa hairdressing, nga nanamian ko sadto obrahon sa balay. Nag-obra ako sa parlor duha ka adlaw kada semana, kag nagatudlo man ako sing hairdressing duha ka beses kada bulan. Gani, nasuportahan ko ang akon pagpayunir.

Sang 1955, gusto ko magtambong sa “Triumphant Kingdom” nga mga asembleya sa New York City, U.S.A., kag sa Nuremberg, Germany. Pero antes ako  magbiyahe pakadto sa New York, nakilala ko si Brother Nathan Knorr nga halin sa ulong talatapan. Kay sang nagkadto sila sang iya asawa diri sa Vancouver, Canada, para sa kombension, ginpangabay ako nga kay-uhon ang buhok ni Sister Knorr. Nanamian gid si Brother Knorr sa ginhimo ko sa iya asawa, gani gusto niya ako makilala. Sang nag-istoryahanay kami, nasugid ko sa iya nga plano ko magkadto sa New York antes magkadto sa Germany. Gin-imbitar niya ako nga magtrabaho sa Bethel sa Brooklyn sing siam ka adlaw.

Ginbag-o gid sadto nga biyahe ang akon kabuhi. Sa New York, nakilala ko ang pamatan-on nga utod nga si Theodore (Ted) Jaracz. Sang magkilalahay kami, nakibot ako sang namangkot sia, “Payunir ka?” Nagsabat ako, “Indi.” Nabatian ini sang akon amiga nga si LaVonne, kag nagsaligbat sia, “Huo, payunir sia.” Naglibog ang ulo ni Ted gani ginpamangkot niya si LaVonne, “Sin-o ang mas nakahibalo, ikaw ukon sia?” Ginpaathag ko nga nag-untat ako sa pagpayunir, pero nagaplano ako nga magpayunir liwat pagbalik ko halin sa mga kombension.

Natawo si Ted sang 1925 sa Kentucky, U.S.A., kag ginsimbuluhan niya ang iya dedikasyon kay Jehova sang 15 anyos sia. Wala sing nangin Saksi sa iya pamilya, pero nangin regular payunir sia pagligad sang duha ka tuig. Didto nagsugod ang iya halos 67 ka tuig nga pag-alagad sing bug-os tion.

Sang Hulyo 1946, sang 20 anyos si Ted, naggradwar sia sa ikapito nga klase sang Watchtower Bible School of Gilead. Pagkatapos sadto, nag-alagad sia subong nagalakbay nga manugtatap sa Cleveland, Ohio. Pagligad sang mga apat ka tuig, gin-asayn sia bilang manugtatap sang sanga talatapan sa Australia.

Ara man si Ted sa kombension sa Nuremberg, Germany, gani nakaupdanay kami. Didto kami nagluyagay. Nalipay ako nga ang iya tulumuron amo ang pag-alagad kay Jehova sing bug-os kalag. Makugi sia nga tawo kag serioso gid sa iya debosyon, pero mabuot sia kag mainabyanon. Nakita ko nga ginauna niya ang iban sangsa iya kaugalingon. Pagkatapos sadto nga kombension, nagbalik si Ted sa Australia kag ako naman sa Vancouver, pero nagasulatay kami.

Pagligad sang mga lima ka tuig sa Australia, nagbalik si Ted sa Estados Unidos kag sang ulihi nagpayunir sia sa Vancouver. Nalipay gid ako kay nanamian ang akon pamilya sa iya. Ginaproteksionan gid ako sang akon magulang nga si Michael, amo nga nagakabalaka sia kon may pamatan-on nga utod nga magkagusto sa akon. Pero kadasig lang sila magsahuay ni Ted. “Melita,” siling niya, “maayo gid sia nga lalaki. Dapat trataron mo sia sing maayo kag indi na pagbuy-an.”

Nanamian man ako kay Ted. Nagpakasal kami sang Disiembre 10, 1956. Nagpayunir kami sa Vancouver, dayon sa California, kag sang ulihi gin-asayn kami nga mag-alagad sa sirkito sa Missouri kag Arkansas. Sa sulod sang mga 18 ka tuig, lainlain ang amon ginadayunan kada semana samtang nagaalagad kami sa daku nga bahin sang Estados Unidos. Matahom gid ang amon mga eksperiensia sa ministeryo, kag makalilipay gid nga makaupod ang mga kauturan. Malipayon gid kami bisan pa mabudlay ang pagsaylosaylo kada semana.

Ang isa gid nga ginadayaw ko kay Ted amo nga wala gid niya ginapasapayanan ang iya kaangtanan kay Jehova. Ginapabaloran gid niya ang iya sagrado nga pag-alagad sa pinakagamhanan nga Persona sa uniberso. Nanamian gid kami magbasa kag magtuon sa Biblia nga magkaupod. Kon gab-i antes kami magtulog, tupad kami nga nagaluhod sa kilid sang hiligdaan, kag nagapangamuyo sia para sa amon. Dayon, ang kada isa sa amon personal nga mangamuyo.  Mabal-an ko gid kon may problema si Ted. Nagabangon sia liwat, nagaluhod, kag hipos nga nagapangamuyo sing malawig. Naapresyar ko gid nga gusto niya ipangamuyo kay Jehova ang mga butang daku man ini ukon gamay.

Pila ka tuig pagkatapos kami makasal, ginpaathag sa akon ni Ted nga makigbahin sia sang mga emblema sa Memoryal. “Hanuot ko gid ini nga ginpangamuyo kay Jehova para mapat-od ko nga gusto niya ang akon himuon,” siling niya. Wala man ako makibot nga ginhaplasan sia sang espiritu sang Dios para mag-alagad sa langit sa ulihi. Gintamod ko nga pribilehiyo nga suportahan ang isa sa mga utod sang Cristo.—Mat. 25:35-40.

Sang 1974, nakibot gid kami sang gin-agda si Ted nga mangin miembro sang Nagadumala nga Hubon sang mga Saksi ni Jehova. Sang ulihi, ginpatawag kami para mag-alagad sa Bethel sa Brooklyn. Samtang ginaatipan ni Ted ang iya mga responsibilidad bilang miembro sang Nagadumala nga Hubon, nagapanglimpyo ako sang mga kuarto ukon nagaobra sa beauty shop.

Bahin sang responsibilidad ni Ted ang pagbisita sa lainlain nga sanga talatapan. Interesado gid sia parte sa pagbantala sa mga pungsod sa Europa nga kontrolado sang Soviet Union diin ginadumilian ang aton hilikuton. Isa ka bes, sang nagabakasyon kami sa Sweden, si Ted nagsiling: “Melita, ginadumilian ang pagbantala sa Poland, kag gusto ko buligan ang mga utod didto.” Gani nagkuha kami sing visa kag nagkadto sa Poland. Nakigkita si Ted sa pila ka utod nga lalaki nga nagatatap sang aton hilikuton, kag nagalakatlakat sila samtang nagaistoryahanay para indi sila mabatian. Apat ka adlaw sila nga nagmiting, pero nalipay ako nga makita nga nalipay si Ted kay nabuligan niya ang iya espirituwal nga pamilya.

Ginbisitahan namon liwat ang Poland sang Nobiembre 1977. Una nga bes nga opisyal nga nagbisita sanday F. W. Franz, Daniel Sydlik, kag Ted bilang mga miembro sang Nagadumala nga Hubon. Ginadumilian gihapon ang aton hilikuton, pero nakapakig-istorya ang tatlo ka miembro sang Nagadumala nga Hubon sa mga manugtatap, mga payunir, kag madugay na nga mga Saksi sa lainlain nga siudad.

Pagkasunod nga tuig, sang si Milton Henschel kag si Ted nagkadto sa Poland, nakigkita sila sa mga opisyal nga indi na tama ka estrikto sa aton kag sa aton mga hilikuton. Sang 1982, gintugutan sang gobierno sang Poland nga maghiwat ang mga kauturan sang tag-isa ka adlaw nga mga asembleya. Pagkasunod nga tuig, ginhiwat ang dalagku nga mga kombension, nga ang kalabanan sini sa gin-arkilahan nga mga tilipunan. Bisan pa ginadumilian gihapon kita sang 1985, gintugutan kita nga maghiwat sang apat ka kombension sa dalagku nga mga istadyum. Dayon sang Mayo 1989, sang ginaplano ang mas  dalagku nga mga kombension, legal nga ginkilala sang gobierno sang Poland ang mga Saksi ni Jehova. Grabe gid ang kalipay ni Ted sadto nga tion.

Sang 2007, magatambong kami kuntani sa dedikasyon sang sanga talatapan sa Bagatnan nga Aprika. Sang ara pa lang kami sa England, nabudlayan na si Ted sa iya blood pressure, gani nagsiling ang doktor nga indi lang sia anay magbiyahe. Sang naulian na si Ted, nagbalik kami sa Estados Unidos. Pero pagligad sang pila ka semana, na-stroke si Ted kag nangin paralisado ang tuo nga bahin sang iya lawas.

Madugay naulian si Ted, kag sang primero indi sia makakadto sa iya opisina. Pero nagapasalamat kami kay normal gihapon ang iya panghambal. Bisan pa may mga limitasyon na sia, ginatinguhaan niya gihapon nga himuon ang iya rutina, nagapakigbahin pa gani sia sa mga miting sang Nagadumala nga Hubon kada semana paagi sa telepono sa amon salas.

Ginaapresyar gid ni Ted ang maayo nga terapiya nga ginahimo sa iya sang infirmary sa Bethel. Amat-amat sia nga nakalakat. Masarangan na niya ang pila niya ka responsibilidad sa organisasyon, kag padayon sia nga nangin malipayon.

Pagligad sang tatlo ka tuig, na-stroke sia liwat kag napatay sia sang Mierkoles, Hunyo 9, 2010. Bisan pa nahibaluan ko nga kinahanglan gid matapos ang kabuhi ni Ted diri sa duta, nasakitan gihapon ako sang napatay sia kag nahidlaw gid ako sa iya. Pero adlaw-adlaw ko nga ginapasalamatan si Jehova kay nakabulig ako kay Ted. Malipayon kami nga magkaupod sa pag-alagad sing bug-os tion sa sulod sang sobra sa 53 ka tuig. Nagapasalamat ako kay Jehova kay ginbuligan ako ni Ted nga mangin suod sa akon langitnon nga Amay. Karon, sigurado ako nga nalipay gid sia sa iya bag-o nga asaynment.

Pagkatapos sang masako kag malipayon nga mga tinuig upod sa akon bana, nangin indi mahapos ang pag-atubang sa mga kabudlayan. Nalipay gid kami sadto ni Ted sa pag-abiabi sa mga bisita sa Bethel kag sa amon Kingdom Hall. Subong nga wala na ang palangga ko nga si Ted, kag maluya na ako sa pisikal, nalimitehan naman ang akon pagpakig-angot sa iban. Pero, nalipay gihapon ako makig-upod sa akon pinalangga nga mga kauturan sa Bethel kag sa kongregasyon. Indi mahapos ang mga rutina sa Bethel, pero nalipay gid ako kay maalagad ko ang Dios sa sini nga paagi. Kag wala gid nagtahaw ang akon kakugi sa pagbantala. Bisan pa ginakapoy ako kag indi na makatindog sing madugay, nalipay ako sa pagpakigbahin sa pagpanaksi sa mga dalan kag pagdumala sing mga pagtuon sa Biblia.

Kon makita ko ang tanan nga malain nga nagakatabo sa kalibutan, nalipay gid ako nga naalagad ko si Jehova upod sa akon maayo gid nga bana! Ginpakamaayo gid ni Jehova ang akon kabuhi.—Hulu. 10:22.