Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

SUƐI LEBOLLE O KƆƆ | VƐƐ MƐLƐKA CHE YƐ CHƆUWO?

Mɛɛ Mɛlɛka Ndoo Che Chɔuwo o Sindɔɔ Niŋ Yɛ

Mɛɛ Mɛlɛka Ndoo Che Chɔuwo o Sindɔɔ Niŋ Yɛ

Waŋnda wa o nyɛkindilaa bɛŋgu. A wa Mɛlɛka piɛiyo teleŋ o teleŋ le malaa, kɛ a sɔla mala chɔ chɔ le. Isɔluɛiya wa yɛ waŋnda haa ni, wanaa Mɛlɛkaa o sindɔɔ niŋ. Lɛŋnde Ichipileŋ le wa yɛ nda nyɛpalaa tuisioo choo ni. (Ɛsɔdɔɔ 1:13, 14) Isɔluɛiya wa Mɛlɛka chumndo le wɔsila bɔɔbɔɔ le nda solioo o biyɔɔ Ichipiaŋnda wa nda ŋuasu ŋuasu wo bɛŋgu. Nduyɛ mi teleŋ koŋ fuuluu yɔɔfɛɛ. (Ɛsɔdɔɔ 3:7-10) Baabuiyo dimi maa Mɛlɛka pila kɛsɛ chɔulaba a Ichipiaŋnda ni. Mbo tuisi Ichipiaŋnda kpundɛla bɛndaŋ choo, nduyɛ mbo dii masa Ichipiaŋnda a puaa nduaa chɔuwa o Pee Mɛŋma Siaŋaa niŋ. (Sam 136:15) Mi Chɛhowa Mɛlɛka simnuŋ “kuubanɔ chɔuwo” le wanaa nduaa.—Ɛsɔdɔɔ 15:3, 4.

Chɔu Mɛlɛka pila tosa a Ichipiaŋnda wo chɔm ni maa o cho chɔulaŋ kpou le o kɛɛ le. A teleŋ cheleŋ vɛlɛ, mbo dimul wanaa nduaa Isɔluɛi le chɔuwo tosaa. Le tamaseliiyo, mbo dimul nda le chɔuwo tosaa a Kenanaitiiya, a ndaa nɔ dɛnɛ wɔɔŋ hiuwaŋ mɛŋndo wa. (Ditɔnɔmii 9:5; 20:17, 18) Mbo dimul Deeve, Masa Isɔluɛiya, le mbo tosa chɔuwo a Filitiaŋaa wa nda delɔɔ choo wa. Mi Mɛlɛka ke pɛŋ Deeve kɔlkaloo le chɔu koŋ yomɔɔ.—Saamiɛɛ Diiŋ Ndɔɔ 5:17-25.

Bundɔŋ cho muŋ o Baabuiyo niŋndoŋ chɔm maa teleŋ waŋnda wa nyɛpalaa suuwo opum tuisioo Isɔluɛiya choo wo, mi Mɛlɛka chɛl chɔuwo le wanaa nduaa a piɛile tonyaleŋ kiindiaa. Kɛ kɛsiŋ sɔɔŋ ŋgaa woŋ muŋ o kɔl a chɔu Mɛlɛka pila chɛl koŋ le tosaa wo.

  1. MƐLƐKA NDUPILƐ KPE NDOO CHƆM WANAA NDAA NƆ MA KUƐ O CHƆUWO WA NI. Mi Mɛlɛka dimul Isɔluɛiya teleŋ pilɛ aa, “La sɔŋga a nda le.” Le sabu yɛɛ? Mɛlɛka pila wa chɔuwo tosa le nda ni. (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 20:17; 32:7, 8) Mi ndoo tosa lende teleŋnda bɔɔbɔɔ, a mɛɛ naŋ chɔm o buŋgɛi hei kandɔŋndo yɛ. A teleŋ pilɛ vɛlɛ, mi Mɛlɛka dimul wanaa nduaa Isɔluɛi o sindɔɔ niŋ le ma tosa chɔula o handu baa kɔɔli laŋ. Chɔula laŋ la wa yɛ le Lɛŋnde Mɛyaale ndaleŋ mandaa ni.—Ditɔnɔmii 7:1, 2; Chɔɔsuaa 10:40.

  2. MƐLƐKA NDU PILƐ KPE NDOO CHƆM TELEŊ CHƆUWO NƆ MBO TOSAŊNDO NI. Wanaa Mɛlɛkaa ndaa nɔ ma biuŋ chumndo teleŋ Mɛlɛka kɛsɛ wo, le wanaa wa nda nyɛpalaa tuisioo choo wa chɔulabaa, a dɛnɛ wɔɔŋ ndoo balu nda silɔ wo. Te teleŋ Mɛlɛka ndoo kɛsi wo fuuluu le, ndaa cheŋ a ba nda le kɔlaŋ o chɔuwo le. Te ndaa tosa keŋ pɛ, Mɛlɛka ndoo sim nda kɔɔli le. Baabuiyo dimi pɛŋ maa, te Isɔluɛiya ndaa kɛɛsiaŋ pɛ o kɔl le chɔuwo tosaa a ba nda, kpundɔɔ pila ndaa sɔla okoŋ kɔɔli ni. *

  3. Mi che bɛɛ naa mi Mɛlɛka del Kenanaitiiya choo a chɔuwo, mbo kiindiaa apum, mɛɛ Luehabi a yuŋgu ndɔɔ wa naa yɛ

    MƐLƐKA HƐNAŊ KPOSOŊ MI WAŊCHIEEYA VI LE, NDUYƐ WANAA DƐNƐ WƆƆŊNDA BƐƐ. Chɛhowa Mɛlɛka Yɔŋgu yoomoo ni, nduyɛ ndu Toosiaa waŋchieeya ni. (Sam 36:9) Lelaŋ, o yeema mbo che waŋchieeya piɔmndo le. Kɛ, i cho suɛi imɔnɔ le waŋchieeyaa dɛnɛ wɔɔŋnda chɔɔ nɛilaŋ nuuviaa le acheleŋnda tuisioo nyɛpalaa choo, a nda pɛŋ diuwo. (Sam 37:12, 14) Le dɛnɛ wɔɔŋ waa naa kuunaa Mɛlɛka chɛl chɔuwo teleŋndaŋ lapum ni. Nduyɛ a wɔsila o dimul Isɔluɛiya le chɔuwo tosaa laŋ kpou, ndoo nɔ wɔ “nyɛɛiye.” Nduyɛ ndoo ‘dounuŋ tumbe chɔ chɔ’ a wanaa wa Isɔluɛiya nyɛpalaa tuisioo choo wa le. (Sam 86:15) Le tamaseliiyo, mbo dimul Isɔluɛiya maa tuupa ma del chioo choo a chɔuwo, ndaa nɔ fɛŋ ma suukiaŋ “suukiaŋ kɔl nyuloo” le halikpeŋ ma ke wanaa cho o chiee koŋ niŋnda teleŋndo le kaala ndalaŋ siŋgaa le chɔuwo kpakpalaa. (Ditɔnɔmii 20:10-13) O nɛiyo hoo choo Mɛlɛka ndoo chɔm ni maa o yeema ‘wana yɔŋ wɔɔŋndo chɔɔ, mbo lo o yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo niŋ mbo vi le. O yeema mi wana yɔŋ wɔɔŋndo o mal yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo, mbo hiou lachi a waa yoomu.’—Isikiaa 33:11, 14-16. *

Tamasila naŋ yaasiaa laŋ ndaŋ la chɔm maa mi Mɛlɛka soliŋ chɔuwo kpeku o sindɔɔ niŋ le wanaa tuisi acheleŋnda nyɛpalaa suu o suu choo wa faŋaa. Kɛ Mɛlɛka ndoo chɔm teleŋ chɔulaŋ ndaŋ laa nɔ mi la tosaŋndo ni, o ve waŋchieeya le. Nduyɛ ndu ndoo chɔm wanaa nɔ ma kuɛ o chɔula laŋndo ni. Baa chɔ chɔ Mɛlɛka ndoo tosa chɔuwo le waŋnda diuwo ni? Sako bɛɛ. Mɛlɛka tul niilu latandaa leyɛ. (Sam 11:5) Baa mɛɛ Mɛlɛka che chɔuwo yɛ ndoo siŋgaŋ pa teleŋ Po ndɔɔ, Chiisu Kiliti ndoo kandu wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋndo?

^ pɛl 7 Le tamaseliiyo, teleŋ pilɛ, mi Isɔluɛiya sɔla piɔmndo mɛɛ nda fula diom Mɛlɛkaa kɔɔli le kɔlaŋ Amalakaitiiya, a Kenanaitiiya chɔulabaa. (Nɔmbaa 14:41-45) Mɛɛ wɔsiŋ bɔɔbɔɔ hiou okoŋ kɔɔli, mi Masaa Choosaya ndoo nɔ tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋndo luei balaŋ o chɔu Mɛlɛka chɛl te wo niŋ. Nduyɛ mi hei chuu ndu piɔmndo.—Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 35:20-24.

^ pɛl 8 Tuupa mi Isɔluɛiya kɔ del Kenanaitiiya choo a chɔuwo, a suukiaŋ fɛŋ suukiaŋ kɔl nyuloo a nda le. Le yɛɛ? Kanifuule, mi Mɛlɛka ndoo ke Kenanaitiiya wɔsilaŋ 400 le ma siŋga kaa dɛnɛ wɔɔŋ ndaa. Teleŋ Isɔluɛiya hiŋ chɔuwo tosaa a Kenanaitiiya wo, mi dɛnɛ wɔɔŋndo chɔɔlu nda hiouwɔɔ o kɔl kɔɔli puŋ. (Chɛnɛsee 15:13-16) Le hei, ndaa nɔ ma sɔla tambei kpou. Kɛ mi Kenanaitiiya siŋga kaala ndalaŋ nda apum sɔla kindaa.—Chɔɔsuaa 6:25; 9:3-27.