1, 2. E kangaa ni kaotaki kakawakin te tangira n te Koroboki ae Tabu?

TE TANGIRA bon aroaron te Atua ae rangi ni kakawaki. (1Ioa. 4:16) Ana moani karikibwai bon Iesu, are e maiu i rarikina i karawa i nanon ririki aika rangi ni bati ao e reiakini kawain te Atua aika tatangira. (IKoro. 1:15) E kaotia Iesu mani baike e karaoi, n ikotaki naba ma arona i aon te aba bwa e ataia raoi ae e bon tatangira Iehova ae te Atua, ao e kakairi n arona anne. Ma ti aki nanokokoraki bwa e irianaki n taai nako n te tangira aron Iehova ao Iesu ni kairiri.

² Ngke e titirakinaki Iesu bwa tera te tua ae te kabanea ni kakannato i buakon te Tua, e taku: “‘Ko riai n tangira Iehova ae Atuam ma nanom ni kabanea, maium ni kabanea ao am iango ni kabanea.’ Te tua aio bon te kabanea ni kakannato, ao te moan tua. Te kauoua, kaanga aekakin naba anne ae kangai, ‘Ko riai n tangira raom n aomata n aron tangiram i bon iroum.’”—Mat. 22:37-39.

3. Antai ‘raora n aomata’?

³ Noria bwa e taekina tangiraia aomata Iesu imwin tangirani moa Iehova. E oti iai bwa e kakawaki kaotiotan te tangira n ara reitaki nako. Ma antai ‘raora n aomata’? Ngkana taanga ngaira,  raora n aomata ni kaan boni buura. Aika a kaan naba nakoira boni kaain te ekaretia, aika raora n taromauria te Atua ae koaua. Ao ai naake ti boo ma ngaiia n ara mwakuri ni minita. A na kangaa ni kaotiota tangiraia raoia n aomata taan taromauria Iehova ao ni kakairi n ana reirei Natina?

4. E na kangaa n nakoraoi te mare, e ngae ngkana a aki kororaoi aomata?

⁴ E karaoa te moani mare Iehova ngke e karika Atam ao Ewa ao e katiteuanaia. Ana kantaninga ibukia bwa e na kakukurei ao n teimatoa aia mare, ao a na kaona te aonnaba n aia kariki. (KBwaai 1:27, 28) E ngae n anne, e uruaki te moani mare n te karitei nakon riain Iehova n tautaeka, ao e ituaki te botannaomata n te bure ao te mate. (IRom 5:12) Ma ti tuangaki n te Koroboki ae Tabu aroni kanakoraoan ara mare. Iai i nanona te reirei ni kairiri ae moan te tamaroa ibukin aei, ibukina bwa a bon nako mairoun Iehova, are te tia Karaoa te mare.—Wareka 2 Timoteo 3:16, 17.

5. Tera aroni kakawakin te tangira n te mare?

⁵ E kaotaki n Ana Taeka te Atua bwa te tangira bon te reitaki ae kaan ke te tangira ae korakora, ae kakawaki ibukia aomata bwa e na kakukurei reitakia. E boni koaua aei ibukin te mare. E taekin taeka aikai Bauro nakoia kaain te ekaretia: “E taotaonakinnano te tangira ao e akoi. E aki bakantang te tangira, e aki taetae ni kamoamoa, ao e aki kainikatonga, e aki kakamatauninga, e aki ukera oini kabwaiana, e aki kakaiun. E aki taua mwini karawawataana. E aki kimwareirei n te buakaka, ma e kimwareirei n te koaua. E taona nanona nakoni bwaai ni kabane, e onimakini bwaai ni kabane, e kantaningai bwaai ni kabane, ao e nanomwaaka nakoni bwaai ni kabane. Akea kabwakan te tangira.” (1Kor. 13:4-8) E na bon rikirake kakimwareirein te mare ngkana a kaotiotaki ao ni maiuakinaki taeka akanne.

6, 7. (a) Tera ae taekinaki n te Baibara ibukin te kairiri? (b) Tera aron te Kristian ae te buumwaane nakoni buuna?

⁶ E rangi ni kakawaki te tangira ibukin te boto n reirei ni kaineti ma te kairiri, are e a kamani karaoia te Atua ibukini baireani bwaai irouna. E kabwarabwaraa Bauro aei: “I tangiringkami bwa kam na ataia bwa atuia mwaane nako bon te Kristo, ao atun te aine te mwaane, ao atun te Kristo te Atua.” (1Kor. 11:3) Ma e aki riai ni karaoaki te kairiri  ma te matoa. N te katoto, e kairiri Iehova i aoni Kristo ma te akoi ao e aki bangaomata, ao e ongeaba iai Iesu. E butimwaea ana kairiri te Atua ae tatangira ngke e taekina aei: “I tangira te Tama.” (Ioa. 14:31) Tao e na bae n aki namakina anne Iesu, ngke arona bwa e kairimatoa ke e kairoro Iehova n reitakina ma ngaia.

⁷ E ngae ngke te buumwaane bon atuni buuna, ma e taekinaki n te Baibara bwa e na ‘angani buuna karineana.’ (1Bet. 3:7) Te anga teuana ae a kona buumwaane ni karineia iai buuia, boni man tabeakinani kainnanoia ao karaoani moa baike a tangiri ni bwaai tabeua. Ni koauana, e taekinaki n Ana Taeka te Atua aei: “Buumwaane, teimatoa n tangiriia buumi, n aron naba te Kristo ngkai e tangira te ekaretia ao e anga boni ngaia ibukina.” (IEbe. 5:25) Eng, e anga naba maiuna Iesu ibukia taan rimwina. Ngkana e kakairi te buumwaane n aron Iesu ni kairiri ma te tangira, e na bebete riki iroun te buuaine bwa e na tangiria ao ni karinea ao n aantaeka irouna.—Wareka Tito 2:3-5.

8. Tera ae a riai n iangoia taan taromauria Iehova ibukia tariia n te onimaki?

⁸ Iai mirion ma mirion aika taromauria Iehova i aon te aba ni kabutaa, ao a kaotiota arana ma ana kantaninga. Tera aroia taan taromauria Iehova n tatabemania nako n iangoiia tariia aika taani Kakoaua? E kaekaaki n Ana Taeka te Atua aei: “Ti na kakaraoa ae raoiroi nakoia aomata ni kabane ngkai ti anganaki ara tai, ma e a moamoa riki nakoia ake a katiteuanaaki ma ngaira n te onimaki.” (IKar. 6:10; wareka I-Rom 12:10.) E korea aei te abotoro Betero: “Kam na kakorakoraingkami n itangitangiri, ngkai kam a tia ni kaitiakingkami n ami ongeaba n te koaua ae karika uaana ae te itangitangiri n tari ae nako man te nano ni koaua.” E taekina naba ae kangai nakoia tarina n te onimaki: “Ma ae moamoa riki, kam na kakorakoraa te itangitangiri i marenami.”—1Bet. 1:22; 4:8.

9, 10. E aera bwa iai te katiteuanaaki i marenaia ana aomata te Atua?

⁹ Ibukina bwa e korakora tangiraia raora ni beku ibukin Iehova, ti a kaotia bwa e okoro ara botaki ae katobibia te aonnaba. Irarikina, ibukina bwa ti tangira Iehova ao n ongeaba n ana tua, e buokira ni mwaakana ae moan te korakora n te iuniweeti ae taamneina ae raoiroi ke mwaakana ae kakammwakuri. Aio are ti a karekea iai katiteuanaakira ae kakukurei ao n riki bwa te botaki n itaritari ni koaua ae katobibia te aonnaba.—Wareka 1 Ioane 4:20, 21.

¹⁰ Ni kamataataani kainnanoan te tangira irouia Kristian, e korea aei Bauro: “Karina i aomi te atataiaomata ae nako man te nanoanga, te akoi, te nanorinano, te nimamannei, ao te taotaonakinnano. Teimatoa n taotaon nanomi i marenami ao tauraoi n ikabwarabure ngkana iai bukini ngurenguremi i marenami, n aron Iehova ngke e tauraoi ni kabwarai ami bure, ao ai aromi naba. Ma irarikini baikai ni kabane, kam na karina i aomi te tangira, bwa bon te bwai ni kabaebae ae katiteuanaia aomata n te aro ae kororaoi.” (IKoro. 3:12-14) Ai kakaitaura ngaira n te tangira are ‘te bwai ni kabaebae ae kororaoi’ ae noraki i marenara, n aki ongeia bwa tera arora ke ti roko mai ia!

11. E kangaa ni kanikinaeaki ana botaki Iehova n te tangira ao te katiteuanaaki?

¹¹ A kinaaki ana toro Iehova man te tangira ni koaua ao te katiteuanaaki, bwa aomata aika maiuakina te Aro ae koaua, bwa e kangai Iesu: “Ao ane a na ataingkami aomata ni kabane bwa bon taan rimwiu ngkami, n aei: ngkana kam itangitangiri.” (Ioa. 13:34, 35) Ao e korea aei Ioane: “A kaotaraeaki natin nako te Atua ao natin nako te  Riaboro, n aei: Ane aki kakaraoa ae raoiroi ao e aki nako mairoun te Atua. E aki naba nako mairoun te Atua ane aki tangira tarina. Bwa bon aei te rongorongo are kam ongo man te moantai, ae ti riai n itangitangiri i marenara.” (1Ioa. 3:10, 11) A kanikinaeaki Ana Tia Kakoaua Iehova bwa taan rimwini Kristo ni koaua man te tangira are e noraki iai rianakoni katiteuanaakia. Boni ngaiia ake e kabonganaia te Atua ni kakoroa nanon ana kantaninga ae tataekinan te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea ni kabutaa te aonnaba.—Mat. 24:14.

12, 13. Tera ae a karaoia ngkai te “koraki ae uanao,” ao tera ae a na waekoa n rinanona?

¹² E rangi ni korakora mwaitiia ana toro Iehova aika kaain “te koraki ae uanao . . .[aika] nako mai buakoia botannaomata ma baronga ma natannaomata, ma taian taetae.” A “tei i matan [ana kaintokanuea te Atua] ao i matan te Tiibutetei [Iesu Kristo].” Antai te koraki aikai? “A nako te koraki aikai mai buakon te rawawata ae korakora, ao a a tia n teboki aia kamwarai ao ni kamainainai n raraan te Tiibutetei,” bwa a onimakina ana karea ni kaboomwi Iesu. A tangira Iehova ao Natina kaain “te koraki ae uanao” ae ririkirake aei, ao a ‘beku iroun te Atua ni ngaina ao ni bong.’—TeKao. 7:9, 14, 15.

¹³ E na waekoa Iehova ni kamauna te waaki ae buakaka aei n te “rawawata ae korakora.” (Mat. 24:21; wareka Ieremia 25:32, 33.) Ma ibukin tangiraia ana toro, e na kamanoia Iehova ao ni karinia n ana aonnaba ae boou. N aron are e beritanaki tao 2,000 te ririki n nako, “E na kaoa te rannimata [te Atua] ni kabane mai mataia, ao e nang akea riki te mate, ke te nanokawaki ke te tang ke te maraki.” Ko ingainga ni kani maeka n te Bwaretaiti ngkana “a a mauna bwaai rimoa”?—TeKao. 21:4.

14. E kangaa aron rikirakeni mwaitiia te koraki ae uanao?

¹⁴ Ngke e moanaki kabaneani boong n 1914, tao tii 5,000 mwaitiia ana toro Iehova ni kabutaa te aonnaba. Ni kairaia ibukin tangiraia raoia n aomata ao n ana ibuobuoki taamnein te Atua, a nanomwaaka nikiraia Kristian aika kabiraki aika karako mwaitiia ni karaoa te mwakuri ibukin uarongorongoan te Tautaeka n Uea. Ibukin anne, e a tabe n ikotaki ngkai te koraki ae uanao ae a kantaningaa te maiu i aon te aba. E a rikirake mwaitiia taani Kakoaua nakon 8,000,000 tabun ake a bobotaki ma ekaretia aika e raka i aon 115,400 ni kabutaa te aonnaba, ao e teimatoa n rikirake mwaitiia. N te katoto, e raka i aon 275,500 mwaitiia taani Kakoaua aika boou ake a bwabetitoaki n te ririki ni mwakuri n 2014, ae katautauaki bwa tao 5,300 aika bwabetitoaki ni katoa wiki.

15. Kabwarabwaraa raababan te mwakuri ibukin uarongorongoan te Tautaeka n Uea ae tabe ngkai ni karaoaki.

¹⁵ E kamimi raababan te mwakuri n uarongorongo. A boreetiaki ngkai ara boki aika boto man te Baibara n taetae aika raka i aon 700. E korakora riki tibwaakin te maekatin ae Te Taua-n-Tantani n te aonnaba. E boreetiaki n te mwaiti ae raka i aon 52,000,000 ni katoa namwakaina, n taetae aika 247. E rakarake katoton ara boki n reirei n te Baibara ae Tera Ana Reirei ni Koaua te Baibara? nakon 200,000,000 ake a boreetiaki n taetae aika raka i aon 250.

16. Baikara bukina aika e kakabwaiaaki iai ana botaki Iehova i aon te aba n te aro n taamnei?

¹⁶ Ti nora te rikirake ae rianako ngkai ibukina bwa ti onimakina te Atua ao ni kakoauaa raoi te Baibara bwa ana Taeka Iehova ae kaira koreana. (1Tet. 2:13) Ae rianako riki boni kakabwaiaaia ana aomata Iehova n te aro n taamnei, e ngae ngke a ribaaki ao ni kaitaraaki iroun Tatan, ae “atuan te waaki ae ngkai i aon te aba.”— 2Kor. 4:4.

17, 18. Tera aroia ae riai ana toro te Atua nakoia naake tiaki kaain te onimaki?

¹⁷ Tera aroia ae riai ana toro Iehova nakoia naake a aki taromauria te Atua ae tii temanna ae koaua? N ara mwakuri n uarongorongo, ti kaitiboo ma kaeka aika kakaokoro, tabeman a butimwaei ao tabeman a ribaira. E ngae ngke tera aroia aomata, ma e kaotaki n Ana Taeka te Atua te kaetieti ae a riai ni bwainna ana toro. E taekinaki iai aei: “A na raonaki ami taeka n te atataiaomata ao n taoronaki, bwa kam aonga n ataa aromi ni kaeka ae riai nakoia aomata n tatabemania nako.” (IKoro. 4:6) Ngkana ti kaekaia aomata ake a titiraki ibukin ara kantaninga, ti kaekaia “ma te nimamannei ao te karinerine ae bati” ibukina bwa ti kairaki n tangiraia raora n aomata.—1Bet. 3:15.

¹⁸ Ti kaota tangiraia raora n aomata e ngae naba ngkana e totokoaki ara rongorongo irouni kaain te auti ae unun are e ribaira. Ti kakairi iroun Iesu n arona aio: “Ngke e kabuakakaaki ao e aki kabooa mwina n taetae ni kabuakaka. Ngke e maraki ao e aki taetae ni karekekai, ma e teimatoa n anga ngaia nakon teuare [Iehova] e motikitaeka n te eti.” (1Bet. 2:23) E ngae ngkana ti botaki ma tarira n te onimaki ke tabeman riki, ma ti kaota te nanorinano ao ni maiuakina te reirei ni kairiri aei: ‘Tai kabooa te buakaka n te buakaka ke te taetae ni kabuakaka n te taetae ni kabuakaka, ma ni kaitaraan anne, taetae ni kakabwaiaa te aba.’—1Bet. 3:8, 9.

19. Tera te boto n reirei are e anga Iesu ibukia taani kakaaitara?

¹⁹ A ongeaba n te boto n reirei ae kakawaki are a anganaki iroun Iesu ana aomata Iehova, n aroia ni kaotiota te nanorinano. N ana Kabwarabwara Iesu i aon te Maunga, e taku: “Kam ongo bwa e taekinaki ae kangai: ‘Ko riai n tangira raom n aomata ma n ribaa ane kairiribai nakoim.’ Ma I kangai nakoimi: Teimatoa n tangiriia aomata aika kairiribai nakoimi, ao tataro ibukia ake a bwainikiriningkami, bwa kam aonga n riki bwa natin Tamami are i karawa, are e kaotaa taai i aoia aomata aika buakaka ma aika raoiroi, ao e kabwakaa te karau i aoia aika eti aroia ma aika aki eti.” (Mat. 5:43-45) Eng, ngkai ana toro te Atua ngaira, ti riai n reireinira n ‘tangiriia ara kairiribai’ n aki ongeia bwa tera aroia nakoira.

20. E aera bwa e na buta tangiran te Atua ao raora n aomata n te waaki ae boou i aon te aba? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

²⁰ A riai ana aomata Iehova ni kaotia n iterani maiuia ni kabane bwa a tangira Iehova ao raoia n aomata n aroaroia ao n aia mwakuri. N te katoto, e ngae ngkana a rawa tabeman ni butimwaea rongorongon te Tautaeka n Uea, ti na kaota tangiraia ngkana a kainnanoa te ibuobuoki. E korea aei Bauro: “Kam na tai taarau iroun temanna n te bwai teuana, ma tii n te itangitangiri. Bwa ane tangira raona n aomata ao e kakororaoa iai te tua. Bwa e kangai te Tua, ‘Ko na tai wene ni kimoa, Ko na tai tiriaomata, Ko na tai iraa, Ko na tai mataai,’ ao ai tuua riki tabeua, ma a ikotaki i nanon te taeka ae kangai, ‘Ko riai n tangira raom n aomata n aron tangiram i bon iroum.’ E aki karaoa ae buakaka nakon temanna te tangira, mangaia ae e kakororaoa te tua te tangira.” (IRom 13:8-10) Ngkai Ana Tia Kakoaua Iehova ngaira, ti kaota te tangira ni koaua n te aonnaba ae buakaka aei ae mena iai te iowawa, akea te katiteuanaaki iai ao e tautaekanna Tatan. (1Ioa. 5:19) E na boni buta te tangira i aon te aonnaba n te waaki ae boou imwini kamaunaan Tatan, ana taimonio ao aomata aika karitei. Ai kakukureira ngkana a bane kaain te aonnaba n tangira te Atua ao raoia n aomata!