1, 2. Nawẹ Owe-wiwe lẹ dohia gbọn dọ owanyi yin nujọnu?

OWANYI wẹ jẹhẹnu tintan Jehovah Jiwheyẹwhe tọn. (1 Joh. 4:16) Jesu he yin nudida tintan Jiwheyẹwhe tọn nọpọ́ hẹ ẹ to olọn mẹ na owhe madosọha lẹ, bo plọn lehe Jiwheyẹwhe nọ do owanyi hia do. (Kọl. 1:15) To nuyiwa Jesu tọn lẹpo mẹ, etlẹ yin to whenue e to aigba ji, ewọ dohia dọ emi mọnukunnujẹ lehe Jehovah yin Jiwheyẹwhe owanyinọ do mẹ, podọ e nọ hodo apajlẹ owanyi etọn tọn. Enẹwutu, mí sọgan deji dọ owanyi ji wẹ gandudu Jehovah po Jesu po tọn na sinai do kakadoi.

² To whenue yè kàn gbedide he klohugan to Osẹ́n lọ mẹ sè Jesu, e dọmọ: “‘Hiẹ dona yí ahun towe lẹpo, alindọn towe lẹpo, podọ ayiha towe lẹpo do yiwanna Jehovah Jiwheyẹwhe towe.’ Ehe wẹ gbedide lọ he klohugan bosọ yin tintan. Awetọ lọ die, he sọ taidi tintan lọ, ‘Hiẹ dona yiwanna kọmẹnu towe di dewe.’”—Mat. 22:37-39.

3. Mẹnu wẹ yin “kọmẹnu” mítọn?

³ Doayi e go dọ tlolo he Jesu donù owanyi na Jehovah go godo wẹ e donù owanyi kọmẹnu tọn go. Ehe dohia dọ nujọnu taun e yin nado nọ do owanyi hia to haṣinṣan mítọn hẹ mẹdevo lẹ mẹ. Ṣigba, mẹnu wẹ yin “kọmẹnu” mítọn? Eyin mí ko wlealọ, be  alọwlemẹ mítọn wẹ yin kọmẹnu mítọn tintan. Kọmẹnu vivẹ́ mítọn devo lẹ wẹ Klistiani hatọ mítọn lẹ, yèdọ mẹhe nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe nugbo lọ hẹ mí lẹ. Kọmẹnu mítọn lẹ sọ wẹ mẹhe mí nọ dukosọ hẹ to lizọnyizọn lọ mẹ lẹ. Nawẹ mẹhe nọ sẹ̀n Jehovah bo nọ hodo nuplọnmẹ Visunnu etọn tọn lẹ nọ do owanyi kọmẹnu tọn hia gbọn?

4. Naegbọn alọwlemẹ lẹ sọgan tindo kọdetọn dagbe mahopọnna dọ yé yin mapenọ?

⁴ Jehovah do alọwle tintan lọ ai to whenue e dá Adam po Evi po bo kọ̀n yé dopọ. Lẹndai etọn wẹ yindọ yé ni tindo ayajẹ bo nọpọ́ kakadoi bosọ jivi gọ́ aigba ji. (Gẹn. 1:27, 28) Ṣigba, atẹṣiṣi sọta nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn zọ́n bọ nuhahun biọ alọwle sunnu po yọnnu po tintan lọ tọn mẹ, bosọ hẹn ylando po okú po wá gbẹtọvi lẹpo ji. (Lom. 5:12) Etomọṣo, Owe-wiwe lẹ do lehe mí sọgan tindo kọdetọn dagbe to alọwle mẹ do hia. Yé bẹ ayinamẹ dagbe hugan lẹ hẹn gando alọwle go, na Jehovah he yin Dowatọ alọwle tọn dè wẹ yé wá sọn wutu.—Hia 2 Timoti 3:16, 17.

5. Nawẹ owanyi yin nujọnu sọ to alọwle mẹ?

⁵ Ohó Jiwheyẹwhe tọn dohia dọ owanyi sisosiso yin nujọnu nado tindo ayajẹ to haṣinṣan mítọn hẹ mẹdevo lẹ mẹ. Nugbo ehe gando alọwle go ga. Apọsteli Paulu dọna hagbẹ agun Kọlinti tọn lẹ dọmọ: “Owanyi nọ sinyẹnlin bo yin homẹdagbenọ. Owanyi ma nọ whànwu, e ma nọ ze ede daga, ma nọ kla, ma nọ wanu jẹagọ, ma nọ dín ale edetiti tọn lẹ, ma nọ gblehomẹ aplà. E ma nọ basi kandai nuṣiwa tọn. E ma nọ jaya to mawadodo mẹ, ṣigba nọ jaya to nugbo mẹ. E nọ ṣinyọnnudo onú lẹpo, nọ yí onú lẹpo sè, nọ do todido to onú lẹpo mẹ, nọ doakọnna onú lẹpo. Owanyi ma nọ gboawupo gbede.” (1 Kọl. 13:4-8) Matin ayihaawe, eyin alọwlemẹ lẹ nọ lẹnayihamẹpọn do ohó gbọdo enẹlẹ ji bosọ nọ yí yé do yizan mẹ, enẹ na yidogọna ayajẹ yetọn.

6, 7. (a) Etẹwẹ Biblu dọ gando tatọ́-yinyin go? (b) Nawẹ asu Klistiani de dona nọ yinuwa hẹ asi etọn gbọn?

⁶ Na nunọwhinnusẹ́n tatọ́-yinyin tọn wẹ nọ deanana tito he Jiwheyẹwhe zedai lẹpo wutu, owanyi didohia yin nujọnu. Paulu basi zẹẹmẹ dọmọ: “Yẹn jlo dọ mì ni yọnẹn dọ Klisti wẹ ota sunnu dopodopo tọn; podọ sunnu wẹ ota yọnnu tọn; podọ Jiwheyẹwhe wẹ ota Klisti tọn.” (1 Kọl. 11:3) Ṣigba, tatọ́-yinyin ma zẹẹmẹdo aṣẹglanglan-pipanamẹ.  Di apajlẹ, na Jehovah nọ yí tatọ́-yinyin etọn zan do Klisti ji matin ṣejannabi podọ to aliho he jọmẹ de mẹ wutu, Jesu nọ kẹalọyi tatọ́-yinyin etọn. Jesu yiwanna aliho owanyinọ he mẹ Jehovah nọ yí tatọ́-yinyin etọn zan te, na e dọmọ: “Yẹn yiwanna Otọ́.” (Joh. 14:31) Jesu, Visunnu yiwanna Jiwheyẹwhe tọn ma na ko tindo numọtolanmẹ mọnkọtọn eyin Jehovah nọ yinuwa hẹ ẹ taidi aṣẹglanglan-panamẹtọ kavi po kanyinylan po.

⁷ Dile etlẹ yindọ asu wẹ ota asi etọn tọn, Biblu na ayinamẹ asu lẹ nado “nọ na yé gbégbò.” (1 Pita 3:7) Aliho dopo he mẹ asu de sọgan wàmọ te wẹ nado nọ na ayidonugo nuhudo asi etọn tọn lẹ, podọ nado nọ na nukọn nudide asi lọ tọn lẹ to whedelẹnu. Na nugbo tọn, Ohó Jiwheyẹwhe tọn dọmọ: “Mì asu lẹ emi, mì nọ yiwanna asi mìtọn, kẹdẹdile Klisti yiwanna agun lọ do ga bo ze ede jo na ẹn.” (Efe. 5:25) Jesu tlẹ ze ogbẹ̀ etọn jo do ota hodotọ etọn lẹ tọn mẹ. To whenue asu de hodo apajlẹ aliho he mẹ Jesu nọ yí tatọ́-yinyin etọn zan po owanyi po te tọn, e nọ bọawu taun na asi etọn nado yiwanna ẹn, nado do sisi hia ẹ, podọ nado litaina ẹn.—Hia Titu 2:3-5.

8. Nukun tẹwẹ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ dona nọ yí do pọ́n Klistiani hatọ yetọn lẹ?

⁸ Lẹdo aihọn pé, gbẹtọ livi susu wẹ to Jehovah sẹ̀n bo to kunnude gando oyín etọn po lẹndai etọn po go. Nukun tẹwẹ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn dopodopo dona nọ yí do pọ́n Kunnudetọ hatọ etọn lẹ? Ohó Jiwheyẹwhe tọn gblọn dọmọ: “Mì gbọ mí ni nọ wà nuhe yin dagbe hlan mẹlẹpo, ṣigba, na taun tọn, hlan mẹhe gando mí go to yise mẹ lẹ.” (Gal. 6:10; hia Lomunu lẹ 12:10.) Apọsteli Pita wlan dọmọ: “Todin he mì ko lẹ̀ alindọn mìtọn lẹ wé gbọn tonusise mìtọn na nugbo lọ dali ehe dekọtọn do owanyi mẹmẹsunnu tọn matin yẹnuwiwa mẹ, mì yiwanna ode awetọ mìtọn sisosiso sọn ahun mẹ wá.” Pita sọ dọna yisenọ hatọ etọn lẹ dọmọ: “Hú popolẹpo, mì tindo owanyi sisosiso na ode awetọ.”—1 Pita 1:22; 4:8.

9, 10. Naegbọn pọninọ do tin to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn?

⁹ Owanyi sisosiso he mí tindo na devizọnwatọ Jehovah tọn hatọ mítọn lẹ wẹ zọ́n bọ mí do yin titobasinanu vonọtaun de lẹdo aihọn pé. Humọ, na mí yiwanna Jehovah bo nọ setonuna osẹ́n etọn lẹ wutu, ewọ nọ yí huhlọn he sinyẹn hugan to wẹkẹ lọ mẹ, yèdọ gbigbọ wiwe kavi huhlọn-yido-wazọ́n etọn zan nado nọgodona mí. Ehe nọ gọalọna mí nado duvivi pọninọ vonọtaun lẹdo aihọn pé de tọn, taidi pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn nujọnu tọn de.—Hia 1 Johanu 4:20, 21.

¹⁰ Nado zinnudeji dọ owanyi tintindo to Klistiani lẹ ṣẹnṣẹn yin nujọnu, Paulu dọmọ: “Mì yí owanyi sisosiso awuvẹmẹ tọn, homẹdagbe, mẹdezewhè, walọmimiọn po linsinsinyẹn po dogo. Mì nọ to linsinyẹn hẹ ode awetọ bo nọ to jijona ode awetọ sọn ojlo mẹ wá zọnmii eyin mẹde tindo whẹwhinwhẹ́n nado wọ́ po mẹdevo po. Kẹdẹdile Jehovah jona mì sọn ojlo mẹ wá do, mọ wẹ mì ni nọ wà do ga. Ṣigba, to popolẹpo mẹ, mì yí owanyi dogo, na enẹ wẹ gẹdẹ he nọ kọ̀n gbẹtọ lẹ dopọ to aliho pipé de mẹ.” (Kọl. 3:12-14) Lehe mí dopẹ́ do sọ dọ owanyi, yèdọ “gẹdẹ he nọ kọ̀n gbẹtọ lẹ dopọ to aliho pipé de mẹ” tin to ṣẹnṣẹn mítọn mahopọnna otò he mẹ mí wá sọn kavi aṣa voovo mítọn lẹ!

11. Nawẹ owanyi po pọninọ po nọ dohiagona titobasinanu Jehovah tọn gbọn?

¹¹ Owanyi po pọninọ nujọnu tọn he tin to devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn po nọ dohiagona yé taidi sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ, na Jesu dọmọ: “Gbọn ehe dali wẹ mẹlẹpo na yọnẹn dọ devi ṣie lẹ wẹ mì yin, eyin mì tindo owanyi to mìdelẹ ṣẹnṣẹn.” (Joh. 13:34, 35) Podọ apọsteli Johanu wlan dọmọ: “Lehe ovi Jiwheyẹwhe tọn lẹ po ovi Lẹgba tọn lẹ po nọ yin didohia gbọn die: Mẹdepope he ma  zindonukọn to dodowiwa mẹ ma wá sọn Jiwheyẹwhe dè, mọkẹdẹ wẹ e yin na mẹhe ma yiwanna mẹmẹsunnu etọn. Na ehe wẹ owẹ̀n he mì ko sè sọn whẹwhẹwhenu, dọ mí dona yiwanna ode awetọ.” (1 Joh. 3:10, 11) Owanyi po pọninọ vonọtaun he tin to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn po wẹ nọ do yé hia taidi hodotọ nugbo Klisti tọn lẹ, yèdọ mẹhe Jiwheyẹwhe to yiyizan nado hẹn ẹn diun dọ yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn yin didọ to aigba fininọ lẹpo ji.—Mat. 24:14.

12, 13. Etẹwẹ “gbẹtọ susugege” lọ to wiwà to alọnu din, podọ vivi etẹ tọn wẹ mẹhe yin apadewhe etọn lẹ na dù to madẹnmẹ?

¹² Suhugan devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ tọn wẹ yin apadewhe “gbẹtọ susugege de” tọn, he wá “sọn akọta lẹpo mẹ, sọn whẹndo lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ podọ sọn ogbè lẹpo mẹ.” Yé “to ote to ofìn [Jiwheyẹwhe tọn] lọ nukọn podọ to Lẹngbọvu lọ [Jesu Klisti] nukọn.” Mẹnu lẹ wẹ yé yin? “Omẹ ehelẹ wẹ jugbọn nukunbibia daho lọ mẹ, podọ yé ko yàn tewu yetọn lẹ bo ko hẹn yé zun wewe to ohùn Lẹngbọvu lọ tọn mẹ,” na yé do yise hia to avọ́sinsan ofligọ Jesu tọn mẹ wutu. Mẹhe yin apadewhe “gbẹtọ susugege” he to jijideji lọ tọn lẹ yiwanna Jehovah po Visunnu etọn po, bo “to sinsẹ̀nzọn wiwe basi na [Jiwheyẹwhe] to okle po ozán po.”—Osọ. 7:9, 14, 15.

¹³ To madẹnmẹ, Jiwheyẹwhe na và aihọn ylankan ehe sudo to “nukunbibia daho” lọ whenu. (Mat. 24:21; hia Jelemia 25:32, 33.) Ṣigba, na owanyi he Jehovah tindo na devizọnwatọ etọnlẹ wutu, ewọ na whlẹn yé gán taidi pipli de bo nasọ deanana yé biọ aihọn yọyọ etọn mẹ. Dile e ko yin didọdai do to nudi owhe 2 000 lẹ die wayi, Jiwheyẹwhe na “súnsún dasin lẹpo sẹ̀ sọn nukun yetọn mẹ, okú ma nasọ tin ba, mọjanwẹ aluẹmẹninọ kavi avi kavi awufiẹsa ma nasọ tin ba.” Be a to jijlo vẹkuvẹku nado nọgbẹ̀ to Paladisi mẹ to whenue “onú hoho lẹ ko juwayi” ya?—Osọ. 21:4.

14. Obá tẹ mẹ wẹ gbẹtọ susugege lọ ko jideji jẹ?

¹⁴ To whenue azán godo tọn lẹ bẹjẹeji to 1914, devizọnwatọ Jehovah tọn fọtọ́n vude poun wẹ tin lẹdo aihọn pé. Owanyi kọmẹnu tọn po godonọnamẹ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn po ko gọalọna Klistiani yiamisisadode vude he pò lẹ nado zindonukọn to azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn mẹ. Taidi kọdetọn de, gbẹtọ susugege de he tindo todido nado nọgbẹ̀ to aigba ji to yinyin bibẹpli to egbehe. Sọha Kunnudetọ lẹ tọn ko yì nudi 8 000 000 to agun 115 400 linlán mẹ lẹdo aihọn pé, podọ sọha lọ fọ́n bo to jijideji. Di apajlẹ, to owhe sinsẹ̀nzọn 2014 tọn mẹ, gbẹtọ 275 500 linlán wẹ yin bibaptizi bo lẹzun Kunnudetọ, yèdọ nudi gbẹtọ 5 300 to osẹ dopodopo mẹ.

15. Obá tẹ mẹ wẹ azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn ko yinukọn jẹ todin?

¹⁵ Azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ ko yinukọn jẹ obá ayidego tọn mẹ. Owe sinai do Biblu ji mítọn lẹ nọ yin didetọn todin to ogbè he hugan 700 mẹ. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn wẹ yin linlinnamẹwe he nọ yin mimá hugan lẹdo aihọn pé, podọ vọkan 52 000 000 linlán wẹ nọ yin zinzinjẹgbonu to osun dopodopo mẹ to ogbè 247 mẹ. Owe lọ Etẹwẹ Biblu Plọn Mí Taun? he mí nọ yizan nado plọn Biblu hẹ gbẹtọ lẹ ko yin lilẹdo ogbè 250 linlán mẹ, podọ vọkan etọn 20 000 0000 wẹ ko yin zinzinjẹgbonu.

16. Etẹwẹ hẹn ẹn yọnbasi na adà aigba ji tọn titobasinanu Jehovah tọn nado yinukọn to gbigbọ-liho?

¹⁶ Yise mítọn to Jiwheyẹwhe mẹ podọ gbekọndopọ mlẹnmlẹn hẹ nuhe to Biblu, yèdọ Ohó gbọdo Jehovah tọn mẹ lẹ wẹ hẹn jideji ayidego tọn he mí to mimọ to egbehe yọnbasi. (1 Tẹs. 2:13) E sọ jẹna ayidego taun dọ omẹ Jehovah tọn lẹ to nukọnyi to gbigbọ-liho mahopọnna homẹkẹn po nukundiọsọmẹ Satani tọn po, yèdọ “yẹwhe titonu ehe tọn.”—2 Kọl. 4:4.

17, 18. Nawẹ devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ dona nọ yinuwa hẹ mayisenọ lẹ gbọn?

¹⁷ Nawẹ devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ dona nọ yinuwa hẹ mẹhe ma nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe nugbo dopo kẹdẹ lọ hẹ yé lẹ gbọn? To azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ, mẹhe mí dukosọna delẹ nọ kẹalọyi owẹ̀n lọ, mẹdevo lẹ nọ yinuwa hẹ mí to aliho agọ̀ mẹ. Ṣigba, mahopọnna lehe gbẹtọ lẹ yinuwa do, Ohó Jiwheyẹwhe tọn do nujinọtedo he go devizọnwatọ etọn lẹ dona nọ tẹdo hia dọmọ: “Mì gbọ ohó mìtọn ni nọ gọ́ na ojọmiọn, na ojẹ̀ ni nọ pé e to whepoponu, na mì nido sọgan yọ́n lehe mì na nọ gblọnhona ode awetọ do.” (Kọl. 4:6) To whenue mí to avùnlọ yí to mẹhe kanhose mí gando whẹwhinwhẹ́n todido he mí tindo tọn go lẹpo nukọn, mí nọ wàmọ “to walọmimiọn po sisi sisosiso po mẹ,” na owanyi kọmẹnu tọn nọ whàn mí wutu.—1 Pita 3:15.

¹⁸ Mí nọ do owanyi kọmẹnu tọn hia eyin whétọ de tlẹ yí homẹgble do gbẹ́ owẹ̀n mítọn bo ylangbè na mí. Mí nọ hodo apajlẹ Jesu tọn, mẹhe “to whenuena yè to vivlẹ ẹ, ewọ lọsu ma jẹ omẹ vlẹ ji. To whenuena ewọ to yaji, e ma jẹ adángblọn ji, ṣigba e zindonukọn nado ze ede do alọmẹ na [Jehovah] omẹ lọ he nọ yí dodo do dawhẹ.” (1 Pita 2:23) Vlavo mí topọ hẹ yisenọ hatọ mítọn lẹ kavi mẹdevo lẹ, mí nọ do whiwhẹ hia bo nọ yí ayinamẹ ehe do yizan mẹ: “Mì nọ yí oylan do sú oylan họ́ blo kavi mẹvivlẹ do sú mẹvivlẹ blo, ṣigba, kakatimọ, mì nọ dona omẹ.”—1 Pita 3:8, 9.

19. Nunọwhinnusẹ́n tẹwẹ Jesu na gando nukundiọsọmẹtọ lẹ go?

¹⁹ To whenue omẹ Jehovah tọn lẹ tẹdo walọ whiwhẹ tọn yetọn go, yé nọ dohia dọ yé setonuna nunọwhinnusẹ́n titengbe de he Jesu na. E dọ to Yẹwhehodidọ Osó ji tọn etọn mẹ dọmọ: “Mì ko sè bọ e yin didọ dọ, ‘Hiẹ dona yiwanna kọmẹnu towe bo gbẹwanna kẹntọ towe.’ Ṣigba, yẹn dọna mì dọ: Mì zindonukọn nado nọ yiwanna kẹntọ mìtọn lẹ bo nọ hodẹ̀ na mẹhe to homẹkẹndo mì lẹ; na mì nido do mìde hia taidi visunnu Otọ́ mìtọn he tin to olọn mẹ lọ tọn lẹ, na e nọ hẹn owhè etọn zẹ̀ do mẹylankan lẹ po mẹdagbe lẹ po ji bosọ nọ hẹn jikun ja do dodonọ lẹ po mawadodonọ lẹ po ji.” (Mat. 5:43-45) Na nugbo tọn, taidi devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, mí dona plọn nado ‘nọ yiwanna kẹntọ mítọn lẹ’ mahopọnna lehe yé yinuwa hẹ mí do.

20. Naegbọn owanyi na Jiwheyẹwhe podọ na kọmẹnu mítọn na gbayipe to aihọn yọyọ lọ mẹ? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

²⁰ To adà gbẹzan tọn yetọn lẹpo mẹ, omẹ Jehovah tọn lẹ dona nọ dohia to nuyiwa po pọndohlan yetọn lẹ po mẹ dọ yé yiwanna Jehovah po kọmẹnu yetọn po. Di apajlẹ, eyin mẹdelẹ ma tlẹ kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn, mí gbẹ́ nọ do owanyi kọmẹnu tọn hia yé to whenue yé tin to nuhudo mẹ. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Mì duahọ nudepope tọn do mẹde blo, adavo nado yiwanna ode awetọ; na ewọ he yiwanna gbẹtọ hatọ etọn ko hẹn osẹ́n di. Na todohukanji osẹ́n tọn he dọ, ‘Hiẹ ma dona deayọ, Hiẹ ma dona hùhlọ̀n, Hiẹ ma dona fìnnú, Hiẹ ma dona donukunkẹn,’ gọna gbedide devo depope he pò ko yin bibladopọ to hogbe ehe mẹ dọ, ‘Hiẹ dona yiwanna kọmẹnu towe di dewe.’ Owanyi ma nọ wà onú ylankan do kọmẹnu etọn go; enẹwutu, owanyi wẹ hẹndi osẹ́n tọn.” (Lom. 13:8-10) Taidi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ, owanyi nujọnu tọn wẹ mí nọ dohia to aihọn he Satani to anadena bọ kinklan po danuwiwa po tin te ehe mẹ. (1 Joh. 5:19) Matin ayihaawe, to aihọn yọyọ lọ mẹ, owanyi na nọ sọawuhia to nuyiwa gbẹtọvi lẹ tọn lẹpo mẹ to whenue Satani po aovi etọn lẹ po, gọna gbẹtọvi atẹṣitọ lẹ na ko yin didesẹ godo. Dona nankọ die e na yin to whenue gbẹtọvi he tin to aigba ji lẹpo na yiwanna Jiwheyẹwhe po kọmẹnu yetọn po!