1, 2. Biblia nisqanman jina, ¿imaraykutaj munakuyta rikuchinanchej may sumaj?

JEHOVAQA may munakuyniyoj Dios (1 Juan 4:16). Jesucristopis pay jina munakuyniyojllataj. Payta Jehová tukuy imamanta ñaupajta ruwarqa. Jehovawan khuskataj cielopi may chhika watasta karqa. Chayraykutaj Jesusqa imayna munakuyniyojchus Jehová kasqanta sumajta yacharqa (Col. 1:15). Janaj pachapi, kay Jallpʼapi imataj, Jesusqa chay munakuyta rikucherqa. Chayrayku yachanchej Jehovawan, Jesuswan munakuywan kamachimunankuta.

² Jesusqa, leypa kamachisqasninmanta mayqenchus aswan kuraj kasqanta tapojtinku kayta nerqa: “Señor Diosniykitaqa munakunki tukuy sonqoykiwan, tukuy almaykiwan, tukuy yuyayniykiwantaj. Chaymin leypa kamachisqasninmanta aswan kuraj, ñawpaj kajtaj. Qhepan kaj kamachisqapis ñawpaj kajman rijchʼakullantaj: Runa masiykita munakunki qan kikiykita jina”, nispa (Mat. 22:37-39).

3. ¿Pitaj runa masinchej?

³ Tukuy runasman munakuyninchejta rikuchinanchej tiyan. Jesusqa Jehovata, runa masinchejta ima munakunanchejta nerqa. Chaywanpis, ¿pitaj runa masinchej? Qayllanchejpi kajkuna. Sutʼincharinapaj, casarasqas kankichej chayqa, qosanchej  chayri warminchej runa masinchej. Chantapis qotuchakuymanta hermanos runa masillanchejtaj, Diosmanta willamunchej chay runaspis. Kay yachaqanapi imaynatachus paykunaman munakuyninchejta rikuchinanchejmanta yachakusunchej.

4. ¿Imaynatataj qhariwarmis kusisqas kausakunkuman pantaj runas kaspapis?

⁴ Jehovaqa Adanta, Evatawan ruwaytawan ujchaykorqa. Munarqataj qhariwarmi kausayninkupi kusisqa kausakunankuta, mirayninkuwantaj kay pachaman juntʼanankuta (Gén. 1:27, 28). Chaywanpis Jehovata mana kasukusqankurayku qhariwarmi kausayninkupi ñakʼarerqanku. Chantapis juchata, wañuyta ima saqewarqanchej (Rom. 5:12). Jinapis qhariwarmis kausayninkupi kusisqas kausakuyta atinkuman. Jehová qhariwarmi kausayta rikhurichisqanrayku Biblianejta paykunaman sumaj yuyaychaykunata qon (2 Timoteo 3:16, 17 leey).

5. ¿Imaraykutaj qhariwarmi kausaypi munakuy kananpuni tiyan?

⁵ Bibliaqa, casarasqas qhariwarmi kausayninkupi kusisqas kausakunankupaj, munakuyta, kʼacha kayta ima rikuchinanku kasqanta nin. Apóstol Pabloqa cheqa munakuymanta parlaspa ajinata nerqa: “Munakuyniyoj runaqa pacienciayoj, kʼachataj. Munakuyniyoj runaqa mana envidiakunchu, nitaj may kasqanta yuyakunchu, nillataj jatunchakunchu. Munakuyniyoj runaqa mana ruwanchu mana allin kajtaqa, nitaj payllapajchu imatapis maskʼan. Mana usqhayllata phiñakunchu, nitaj yuyarikullampunichu paypa contranta ima sajrata ruwasqankumantapis. Munakuyniyoj runaqa mana kusikunchu mana cheqan kajmantaqa, astawanqa kusikun cheqa kajmanta. Paypa contrampi ima kajtimpis, aguantakullan; jinallataj creeynin, suyakuynin, paciencian ima mana tukukunchu. Munakoyqa mana jaykʼajpis tukukonqachu”, nispa (1 Cor. 13:4-8). Pabloj nisqanpi tʼukurispa, yuyaychasqanman jina ruwaspataj qhariwarmi kausayninchejpi kusisqas kausakuyta atisunman.

6, 7. 1) ¿Imatataj 1 Corintios 11:3 versículo nin? 2) ¿Imaynatataj uj qosa warminta qhawanan tiyan?

⁶ Jehovaqa familiapi pichus kamachej uma kananta ajllan. Chayrayku Pablo nerqa: “Munani yachanaykichejta Cristoqa  sapa qharipajqa kamachej uma jina kasqanta, qharitaj warmimpajqa kamachej uman jina, Diostaj Cristopajqa kamachej uma jina”, nispa (1 Cor. 11:3). Chaywanpis Jehovaqa mana munanchu qosas sajra capataz jina familiankuta kamachinankuta, manaqa munakuywan kamachinankuta suyan. Paypis Jesuspa uman kasqanrayku munakuywan kamachin, nitaj munaynillantachu maskʼan. Chayrayku Jesusqa Payta umanta jina jatunpaj qhawayta atillan. Pay nerqa: “Dios Tatata munaku[ni]”, nispa (Juan 14:31). Jehová sajra capataz jina kamachinman karqa chayqa, Jesús mana chayta ninmanchu karqa.

⁷ Qosa, warminpa kamachej uman jina kajtinpis, Bibliaqa qosata warminta “sumajpaj qhawa[nanta]” yuyaychan (1 Ped. 3:7). ¿Imaynatá uj qosa warminta jatunpaj qhawasqanta rikuchinman? Imatachus necesitasqanta qhawaspa, chantá atikojtenqa munasqanman jina imatapis ruwaspa. Biblia nin: “Qosas, sapa ujpis warmiykichejta munakuychej imaynatachus Cristoqa Iglesiata munakorqa, ajinata, Iglesiaraykutaj kawsayninta churarqa”, nispa (Efe. 5:25). Rikunchej jina Jesusqa yachachisqasninta mayta munakorqa, paykunaraykutaj kausaynintapis qorqa. Uj qosa Jesús jina ruwajtin, warminta munakuywan qhawajtin ima, warmenqa munakuyta, jatunpaj qhawayta, yanapayta ima atillanqa (Tito 2:3-5 leey).

8. ¿Imaynatataj hermanosninchejta qhawananchej tiyan?

⁸ Kay tiempopeqa Jallpʼantinpi Jehovata may ashkhas sirvishanchej. ¿Imaynatataj chay hermanosninchejta qhawananchej tiyan? Biblia nin: “Sapa kuti tukuypaj allinta ruwana, astawanqa creeypi hermanosninchejpaj”, nispa (Gál. 6:10; Romanos 12:10 leey). Apóstol Pedroqa ‘cheqa kajta kasukusqanchej chʼuwa sonqowan munanakunanchejpaj’ tanqanawanchejta nerqa. Chantá “tukuy imamanta astawanqa qankunapura tukuy sonqo munanakuychej”, nispa nillarqataj (1 Ped. 1:22; 4:8).

9, 10. ¿Imaraykutaj may ujchasqas kanchej?

⁹ Diospa llajtan jinaqa mana waj kanchu. ¿Imaraykú? Imaraykuchus hermanosninchejta tukuy sonqo munakunchej. Chantapis Jehovata munakunchej, leyesnintapis kasukunchej. Chayraykutaj Jehovaqa espíritu santonta qowanchej. Chay espíritu santoqa Jallpʼantinpi hermanosninchejwan ujchasqa kanapaj yanapawanchej (1 Juan 4:20, 21 leey).

¹⁰ Pabloqa cristianos purajmanta munakuyta rikuchinakunanchej may sumaj kasqanta sutʼincharqa. Nerqataj: “Kay imaswan pʼachawan jina pʼachallikuychej: Khuyakuywan, kʼacha kaywan, llampʼu sonqo kaywan, mana phiñakoj kaywan, pacienciawan ima. Ujkuna ujkunawan paciencianakuspa, purajmanta perdonanakuychej, sichus pipis wajpa contrampi imatapis ruwan chayqa. [...] Astawanqa, munakuywan pʼachawan jina pʼachallikuychej, imaraykuchus munakoyqa chay tukuyninta ujllaman sumajta tukuchin”, nispa (Col. 3:12, 14). Chantapis Pablo nillarqataj: “Manachayqa ujkuna ujkunawan kʼachas kaychej, khuyakuyniyojtaj. Sapa uj perdonanakuychej, imaynatachus Diospis Cristopi perdonasorqachej, ajinata”, nispa (Efe. 4:32). Chay jina munakuyta purajmanta rikuchinakusqanchejrayku may agradecesqas kashanchej, imaraykuchus maymanta kajtinchejpis, imaymana costumbresniyoj kajtinchejpis sumaj ujchasqas kanchej.

11. ¿Imataj rikuchin cheqa religionmanta kasqanchejta?

¹¹ Purajmanta munanakusqanchej, ujchasqas kasqanchej ima, cheqa religionmanta kasqanchejta rikuchin. Jesús nerqa:  “Qankunachus munanakunkichej chayqa, tukuy runas yachanqanku yachachisqasniy kasqaykichejta”, nispa (Juan 13:34, 35). Apóstol Juan nerqa: “Kay jinapi yachakun Diospa wawasninchus, chayri Kuraj Supaypatachus kasqankoqa. Mana cheqan kajta ruwajqa mana Diospa wawanchu, nitaj hermanontapis mana munakojqa. Kaymin qallariymantapacha uyarisqaykichej chay willayqa: Ujkuna ujkunawan munanakunanchej”, nispa (1 Juan 3:10, 11). Purajmanta munanakusqanchej, ujchasqa kasqanchej ima, Jesuspa yachachisqasninpuni kasqanchejta rikuchin. Chantapis rikuchillantaj Jehová noqanchejnejta Jallpʼantinpi Reinonmanta sumaj willaykunata willashasqanta (Mat. 24:14).

12, 13. 1) ¿Imatataj “may chhika” runasmanta kajkuna ruwashanku? 2) ¿Imatataj pisi tiempomantawan paykuna rikonqanku?

¹² Diospa kamachisninmanta casi tukuyninku, “may chhika” runasmanta kanku. Paykunaqa “tukuy nacionesmanta, ayllusmanta, runasmanta, tukuy parlaykunamantawan” kanku, Diospa Reinon ñauparinanpajtaj yanapakushanku. Biblia nin jinataj paykunaqa “jatun ñakʼariy tiempomanta llojsim[unku], pʼachasninkuta[taj] yurajyacherqanku, Corderoj yawarnimpi tʼajsaspa”. Kaytaj niyta munan Jesuspa wañuyninpi creesqankuta. Jehová Diostataj munakunku tuta pʼunchaytaj sirvishanku, Jesustapis munakullankutaj (Apo. 7:9, 14, 15).

¹³ Tumpamantawan Jehová kay sajra pachata “manchay ñakʼariy” tiempopi chinkachenqa (Mat. 24:21, Jeremías 25:32, 33 leey). Kamachisnintataj mayta munakusqanrayku jarkʼanqa, mosoj pachapitaj tiyakunankuta saqenqa. Nisqanman jinataj “tukuy waqayta ñawisninkumanta pichanqa, manañataj wañuy kanqachu, nitaj waqaypis, nitaj qhapariypis, nitaj nanaypis, imaraykuchus ñawpaj kaj imasqa manaña kanqachu”, chayta nisqanmantataj casi iskay waranqa watas jinaña kashan. Cheqamantapuni mayta suyakushanchej mosoj pachapi kausakuyta maypichus ñakʼariy, sajra ruwaykuna, wañuy ima mana kanqachu (Apo. 21:4).

14. ¿Mashkhataj kanku “may chhika” runasmanta kajkuna?

¹⁴ Qhepa pʼunchaykuna 1914 watapi qallarishajtin, ajllasqa cristianosqa Jallpʼantinpi mana ashkhachu karqanku. Paykunaqa chʼampaykunapi rikukuspapis runa masinkuta munakusqankurayku, Diospa espíritu santonpa yanapayninwan ima willallarqankupuni. Ajinata willamusqankuraykutaj “may chhika” runasta, nisunman kay Jallpʼapi wiñaypaj kausakuyta suyakojkunata tantakushan. Kay tiempopitaj chay “may chhika” runasqa Jallpʼantinpi 8 millones jinaña kanku, 115.400 qotuchakuykunapitaj tantakunku, yapakushallankupunitaj. Sutʼincharinapaj, 2013 septiembre killamanta, 2014 agosto killakama 275.500 runasmanta astawan bautizakorqanku. Kaytaj niyta munan sapa semana 5.300 runas bautizakusqankuta.

15. ¿Imataj Reinomanta willamunapaj yanapawanchej?

¹⁵ Willayninchejta ashkha runas uyarisqanku mayta kusichiwanchej. Willayninchejwan chayanapajtaj publicacionesninchej yanapawanchej, imaraykuchus publicacionesninchej 700 kuraj parlaykunapiña tiyan. Sutʼincharinapaj, Torremanta Qhawaj revista Jallpʼantinpi astawan orqhokushan. Sapa killataj 52 millonesmanta astawan imprimikun, 247 parlaykunapi. Chantapis ¿Imatapunitaq Biblia yachachin? nisqa libro 200 millonesmanta astawan imprimikun, 250 kuraj parlaykunapi.

16. ¿Imaraykutaj Diospa kamachisnin yapakushallanchejpuni?

 ¹⁶ Diospa kamachisnenqa yapakushallanchejpuni Diospi creesqanchejrayku, Bibliata Diospa Palabranta jina qhawasqanchejrayku ima (1 Tes. 2:13). Satanás churanakuwajtinchejpis, chejnikuwajtinchejpis Jehovawan allinpi kasqanchejmanta kusikunchej (2 Cor. 4:3, 4).

17, 18. Willayninchejta mana uyariyta munajkunata, ¿imaynatá Jehová qhawananchejta munan?

¹⁷ Willaypeqa wakin runas uyariwanchej, wakintaj mana. ¿Imaynatá Jehová chay runasta qhawananchejta munan? Willayninchejta uyarejtinkupis chayri manapis, Bibliaj nisqanta kasukunanchejta munan. Biblia nin: “Kʼacha simiwan parlaychej, kachiwan kachinchasqata jina. Jinallataj yachaychej imaynatachus sapa ujman kutichinaykichej kasqanta”, nispa (Col. 4.6). Runa masinchejta munakusqanchejraykutaj, imapichus creesqanchejmanta “llampʼu sonqowan, paykunata sumajpaj qhawaspa” sutʼinchana tiyan (1 Ped. 3:15).

¹⁸ Runas willayninchejta qhesachajtinku chayri phiñakojtinku munakuyninchejta rikuchillanchejpuni, Jesús jina ruwanapajtaj kallpachakullanchejpuni. Payqa “runas maldicejtinku, [...] mana maldecillarqatajchu. Ñakʼarichisqa kashaspapis, mana nerqachu chaymanta pagachikunanta” astawanqa Jehovaj makinman saqerqa (1 Ped. 2:23). Chayrayku willayninchejta qhesachajtinku, phiñakojtinku ima mana vengakunchejchu, astawanpis llampʼu sonqos kanchej. Arí, “sajramanta sajralla[wan]taj” kutichinamantaqa, kʼacha imasta paykunarayku ruwanapaj kallpachakunchej (1 Ped. 3:8, 9).

19. ¿Imaynatataj enemigosninchejta qhawananchej tiyan?

¹⁹ LLampʼu sonqo kasunchej chayqa, Jesuspa yuyaychasqanta kasukusunchej. Pay nerqa: “Uyarerqankichej nisqa kasqanta: Runa masiykita munakunki, enemigosniykitataj chejninki, nispa. Noqatajrí niykichej: Enemigosniykichejta munakuychej, chejnispa qankunata qhatiykachajkunapajtaj Diosmanta mañapuychej. Ajinamanta, janaj pachapi kashaj Tataykichejpa wawasnin kankichej. Payqa sajra runaspaj, kʼacha runaspajpis intinta llojsichimun. Kikillantataj parachimun tukuypaj, allin runaspaj, sajra runaspaj ima”, nispa (Mat. 5:43-45). Noqanchejqa enemigosninchejta munakunanchej tiyan, paykuna chejnikuwajtinchejpis.

20. ¿Maykʼajtaj Jallpʼantinpi runas Jehovata, runa masinkuta ima munakonqanku? (21 paginapi dibujota qhawariy.)

²⁰ Jehovata, runa masinchejta ima munakusqanchejta tukuy tiempopi rikuchinanchej tiyan. Runas noqanchejman, willayninchejman ima churanakojtinkupis, llakiypi rikukojtinku yanapananchej tiyan. Apóstol Pablo nerqa: “Ajinaqa ama pimampis manuchu kaychej, manachayqa purajmanta munanakuychej, imaraykuchus runa masinta munakojqa ñapis leyta juntʼanña. Leyqa jinata nin: Ama khuchichakuspa qhenchachakunkichu; ama runata wañuchinkichu; ama suwakunkichu; ama wajpa kapuyninta munapayankichu, nispa. Mayqen kamachillapis kay nisqapi juntʼakun: Runa masiykita munakunki qan kikiykita jina. Munakuyniyojqa mana ima sajratapis runa masimpa contranta ruwanchu. Chayrayku runa masinta munakojqa leypa nisqanta juntʼan”, nispa (Rom. 13:8-10). Satanasqa kay pachapi runasta chejninachin, noqanchejtajrí runa masinchejta munakunchej (1 Juan 5:19). Jehová, Satanasta, supaykunata, sajra pachantawan chinkachejtin, Jallpʼantinpi runas Jehovata, runa masinkuta ima munakonqanku. ¡Chaymá may sumajqa!