1. Kumbi Yesu wayiwonanga wuli ntchitu yakupharazga? Konkhoskani.

YESU wayanjanga kukamba va Ufumu waku Chiuta. Mwakuyanana ndi vo Bayibolu likamba, iyu wakambanga ukongwa va Ufumu kuluska nkhani yinyaki yeyosi. Mwakuyeruzgiyapu, wanguzumbuwa Ufumu maulendu ngakujumpha 100 pa nyengu yo wapharazganga pacharu chapasi. Kukamba uneneska, Ufumu yenga nkhani yakuzirwa ukongwa kwaku Yesu.—Ŵerengani Mateyu 12:34.

2. Kumbi patenere kuti penga ŵanthu alinga pa nyengu yo Yesu wangupereka dangu lo lisanirika pa Mateyu 28:19, 20, ndipu nchifukwa wuli tikamba viyo? (Wonani mazu ngamumphata.)

² Yesu wati wayuka, wangukumana ndi apharazgi a Ufumu akujumpha 500. (1 Ŵakor. 15:6) Patenere kuti mphanyengu yeniyi po Yesu wangupereka dangu lakuti uthenga wa Ufumu upharazgiki ku “ŵanthu amitundu yosi.” Iyi yenga ntchitu yakusuzga pa nyengu yo. * Ntchitu  yakupharazga yakhumbikanga kugwirika mpaka “ku umari wa mgonezi.” Ivi ndivu vachitika nadi. Tikayika cha kuti namwi muchitaku ntchitu iyi.—Mat. 28:19, 20.

3. Kumbi ndi vinthu vitatu nivi vo vatiwovya kupharazga uthenga wamampha?

³ Wati wapereka dangu lakupharazga, Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Nde namwi.” (Mat. 28:20) Mwaviyo, ntchitu iyi yichitika mwakulongozgeka ndi iyu. Chiuta watipasa “chinthu chechosi chamampha” kuti tifiski dangu ili. (Ŵah. 13:20, 21) Mu nkhani iyi, tikambiskanengi vinthu vitatu mwa vinthu vamampha vo Chiuta watipasa. Vinthu vaki ndi ivi: (1) vidya vakupharazgiya, (2) nthowa zo tigwiriskiya ntchitu pakupharazga (3) vo tisambizika. Chakwamba, tiyeni tikambiskani vidya vinyaki vo tagwiriskiya ntchitu vyaka 100 vo vajumpha.

4. Nchifukwa wuli tigwiriskiya ntchitu vidya vakupambanapambana pa ntchitu yidu yakupharazga?

⁴ Yesu wanguyeruzgiya “mazu nga Ufumu” ndi mbewu yo yapandika pa dongu lakupambanapambana. (Mat. 13:18, 19) Mlimi wangagwiriskiya ntchitu vidya vakupambanapambana kuti wanozgi munda waki ndi chilatu chakuti mbewu zime umampha. Mwakuyanana waka, kwa vyaka vinandi, Chiuta watipasa vidya kuti tiwovyi ŵanthu anandi kulonde uthenga wa Ufumu. Vidya vinyaki tinguvigwiriskiya ntchitu kwa nyengu yimanavi kweni vinyaki teche kuvigwiriskiya ntchitu mpaka sonu. Kweni vidya vosi vatiwovya kuti tipharazgengi mwalusu.

5. Kumbi kadi lakupharazgiya lenga wuli, ndipu aligwiriskiyanga wuli ntchitu?

⁵ Mu 1933, apharazgi a Ufumu angwamba kugwiriskiya ntchitu kadi lakupharazgiya. Kadi ili linguwovya anandi kuti ayambi kupharazga. Lenga limana ndipuso lenga ndi uthenga ufupi wa m’Bayibolu. Nyengu ndi nyengu atuzanga kadi linyaki lo laŵanga ndi uthenga unyaki. Uthenga waki wenga upusu. M’bali C. W. Erlenmeyer wenga ndi vyaka 10 po wangwamba kugwiriskiya ntchitu kadi lakupharazgiya. Iyu wangukamba kuti: “Pa kadi ili penga mazu ngakuti, ‘Kumbi mungayanja kuŵerenga kadi ili?’ Asani munthu waŵerenga, tamupasanga mabuku mbwenu tiluta.”

6. Kumbi kadi lakupharazgiya laŵawovyanga wuli apharazgi?

⁶ Kadi lakupharazgiya lawovyanga munthowa zinandi. Apharazgi anyaki ŵenga ndi soni ndipu chinanga kuti akhumbisiskanga kupharazga kweni aziŵanga cha vakukamba. Anyaki ŵengavi soni. Yiwu akambiyanga munthu vinthu vinandi kwa nyengu yimanavi, kweni akambanga mwalusu cha. Kadi ili lawovyanga apharazgi kukamba uthenga upusu.

7. Kumbi anyaki akumananga ndi masuzgu wuli pakugwiriskiya ntchitu kadi?

⁷ Chinanga kuti kadi ili latiwovyanga, kweni takumananga ndi masuzgu. Mzichi Grace A. Estep wangukamba kuti: “Nyengu zinyaki, ŵanthu atifumbanga kuti, ‘Kumbi kadi ili likambanji? Mungandikambiya ŵaka cha uthenga waki?’” Kweniso, anyaki aŵerenganga cha uthenga wo wenga pakadi. Anyaki aŵanaŵananga kuti kadi ili ndawu ndipu alondanga ndi kujara chisasa. Ndipu asani munthu ngwakususka, wakeluwanga. Chinanga kuti akumananga ndi masuzgu yanga, kweni kadi laŵawovyanga kuti apharazgiyengi ŵanthu. Laŵawovyanga so kuti ŵanthu aziŵengi kuti yiwu mbapharazgi a Ufumu.

8. Konkhoskani mo apharazgi agwiriskiyanga ntchitu giramafoni. (Wonani chithuzi cho che papeji 26.)

⁸ Vyaka va m’ma 1930 ndi m’ma 1940, apharazgi angwamba kugwiriskiya ntchitu giramafoni. Abali anyaki anguyipasa zina lakuti Aroni chifukwa ndiyu yalongoronga m’malu mwawu. (Ŵerengani Chituwa 4:14-16.) Mupharazgi  waŵikangapu nkhani ya m’Bayibolu ya maminiti 4 ndi hafu kuti munthu wavwisiyi. Pavuli paki, wamupaskanga mabuku. Nyengu zinyaki, banja losi lavwisiyanga uthenga wa m’Bayibolu. Mu 1934, wupu wa Watch Tower Society ungwamba kupanga magiramafoni kuti agwiriskiyengi ntchitu mu upharazgi. Pavuli paki, abali angujambula nkhani zakukwana 92.

9. Kumbi giramafoni yinguwovya wuli?

⁹ Hillary Goslin wati wavwa nkhani ya m’Bayibolu, wangubweleka giramafoni kwa sabata yimoza kuti wakapharazgiyi anyaki uthenga wa Ufumu. Ivi vinguwovya kuti ŵanthu anandi asambiri uneneska ndipu angubatizika. Pati pajumpha nyengu, ŵana ŵaŵi anthukazi aku Hillary angusere Sukulu ya Giliyadi ndipu angwamba kuchita umishonale m’charu chinyaki. Nge kadi lakupharazgiya, giramafoni nayu yinguwovya ŵanthu anandi kuti ayambi kupharazga. Pavuli paki, Yehova wangwamba kugwiriskiya ntchitu Sukulu ya Uteŵeti Waku Chiuta kuti wasambizi ŵanthu ŵaki mo angapharazgiya.

10, 11. Kumbi nyuzipepala ndi wayilesi avigwiriskiyanga wuli ntchitu pakupharazga uneneska wa m’Bayibolu, ndipu nchifukwa wuli nthowa izi zenga zamampha ukongwa?

¹⁰ Mwakulongozgeka ndi Fumu, ŵanthu aku Chiuta agwiriskiya ntchitu nthowa zakupambanapambana ndi chilatu chakuti apharazgiyi ŵanthu anandi. Nthowa izi zenga zakukhumbika ukongwa pa nyengu yo ‘antchitu ŵenga amanavi.’ (Ŵerengani Mateyu 9:37.) Mu vyaka va m’ma 1900, abali agwiriskiyanga ntchitu nyuzipepala kuti apharazgiyi ŵanthu anandi mu vigaŵa vo ŵanthu aku Yehova ŵenga amanavi. Sabata yeyosi, Charles Taze Russell watumizanga nkhani ya m’Bayibolu ku wupu wa manyuzipepala. Pavuli paki, wupu uwu watumizanga nkhani izi kwa akulemba nyuzipepala ku United States, Canada ndi ku Europe. Kuzifika mu 1913, nkhani za M’bali Russell zingusindikizika mumanyuzipepala ngakukwana 2,000 ndipu ŵanthu pafupifupi 15,000,000 aziŵerenganga.

¹¹ M’bali Russell wati wafwa, abali angwamba kugwiriskiya ntchitu wayilesi pakupharazga uthenga wamampha. Pa 16 April, 1922, Joseph F. Rutherford wangukamba nkhani yaki yakwamba pa wayilesi, ndipu ŵanthu pafupifupi 50,000 anguvwisiya. Pavuli paki, pa 24 February, 1924, gulu laku Yehova lingwamba kupharazga pa wayilesi yawu yo yenga ndi zina lakuti WBBR. Pakukamba za nthowa iyi, Chigongwi cha Alinda cha December 1, 1924 chingukamba kuti: “Tiwona kuti wayilesi yiwovyengi ukongwa pakupharazgiya ŵanthu uneneska kuluska nthowa yinyaki yeyosi yo tikugwiriskiyapu ntchitu.” Nge mo venge ndi nyuzipepala, wayilesi yinguwovya ukongwa kuti ŵanthu anandi avwi uneneska m’malu ngo apharazgi a Ufumu ŵenga amanavi.

12. (a) Kumbi mutanja kupharazga m’malu nanga? (b) Nchinthu wuli cho chingakuwovyani kuti muleki kuchita mantha kupharazga m’malu ngo musanirika ŵanthu anandi?

¹² Sonu gulu laŵika ukongwa mtima pa nthowa yakupharazgiya m’malu ngo musanirika ŵanthu anandi. Mwakuyeruzgiyapu, tichiskika kuti tipharazgengi pa siteji ya basi, pajiti, malu ngo ŵanthu amikapu magalimotu, mumatawuni ndi mumisika. Asani muchita mantha kupharazga m’malu yanga, pemphani Yehova kuti wakuwovyeni. Kweniso, ŵanaŵaniyani vo wakuwonere dera munyaki zina laki Angelo Manera Jr. wangukamba. Iyu wanguti: “Tawonanga kuti nthowa yeyosi yakupharazgiya yo yatuwa ndi nthowa yinyaki yakuteŵete Yehova, yakulongore kuti titimugomezga kweniso kuti titimuvwiya. Takhumbisiskanga kujipereka kuti timuteŵete munthowa yeyosi yo wangakamba.”  Asani Yehova watiwovya kuti tileki kuchita mantha ndipu tigwiriskiya ntchitu nthowa zifya zakupharazgiya, timugomezgengi ukongwa ndipuso tiŵengi apharazgi alusu.—Ŵerengani 2 Ŵakorinte 12:9, 10.

13. Kumbi webusayiti yidu ya jw.org yitovya wuli, ndipu ndi vinthu vamampha nivi vo mwakumana napu navu asani mukambiya ŵanthu za webusayiti iyi?

¹³ Apharazgi anandi atanja kukambiya ŵanthu kuti aluti pa webusayiti yidu ya jw.org. Pa webusayiti iyi angakopa mabuku mu vineneru vakujumpha 700. Zuŵa lelosi, ŵanthu akujumpha 1,600, 000 aluta pa webusayiti yidu. Nge mo venge ndi wayilesi, webusayiti yidu yitovya ŵanthu anandi kuti avwi uthenga wamampha chinanga ndi muvigaŵa vakumizi.

14. Kumbi apharazgi a Ufumu akhumbikanga kusambizikanji, ndipu ndi sukulu niyi yo yaŵawovya kuti aŵi asambizi alusu?

¹⁴ Takambiskana waka vidya ndi nthowa zimanavi zo tigwiriskiya ntchitu pakupharazga uthenga wamampha. Kweni apharazgi akhumbikanga kusambizika mo angapharazgiya. Mwakuyeruzgiyapu, nyengu zinyaki munthu wasuskanga vo wavwa pa giramafoni. Penipo anyaki akhumbanga kuziŵa vinandi. Mwaviyo, apharazgi akhumbikanga kuziŵa mo angakambiskiyana mwalusu ndi munthu wakususka. Kweniso akhumbikanga kuziŵa mo angasambiziya mwalusu munthu yo wazomera kuŵerenga kadi lakupharazgiya. Mwakulongozgeka ndi mzimu waku Chiuta, Nathan H. Knorr wanguwona kuti apharazgi akhumbikanga kusambizika mo angakambiskiyana ndi ŵanthu mu uteŵeti. Mwaviyo, kwambiya mu 1943, mipingu yingwamba kuchita Sukulu ya Uteŵeti Waku Chiuta. Sukulu iyi yatiwovya kuti tiŵi asambizi alusu.

15. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitikiya anyaki pakukamba nkhani mu Sukulu ya Uteŵeti Waku Chiuta? (b) Kumbi mazu ngo Yehova wakukamba pa Sumu 32:8 ngakuwovyani wuli?

¹⁵ Anyaki vinguŵatole nyengu kuti aziŵiriyi kukamba nkhani pa gulu. Mwakuyeruzgiyapu, Julio S. Ramu wangukamba vo vinguchitika pa nyengu yo wakambanga nkhani yaki yakwamba musukulu mu 1944. Nkhani yaki yakambanga zaku Doege yo wazumbulika mu mavesi ngankhondi pe m’Bayibolu. Julio wanguti: “Makongonu, manja ndi minyu ngangu vingwamba kunjekeme ukongwa.” Julio wangukamba so kuti wakhumbikanga kukamba nkhani yaki kutuliya pa mavesi ngankhondi ngenanga. Iyu  wanguti: “Ndingukamba nkhani yangu maminiti ngatatu. Ivi ndivu vingundichitikiya po ndakambanga nkhani yangu yakwamba, kweni ndinguleka cha.” Ŵana nawu aserenga sukulu, chinanga kuti venga vakusuzga kuti akambi nkhani pa gulu. Angelo Manera yo tamukambapu kali wangukonkhoska vo vinguchitikiya mwana munyaki munthurumi yo wangusere sukulu yeniyi. Angelo wangukamba kuti: “Mwana uyu wenga ndi mantha ukongwa ndipu wati wayamba kukamba nkhani wangwamba kuliya. Kweni wanguleka cha. Wangulutiriya kuliya mpaka po wangumaliziya nkhani yaki.” Panyaki mutondeka kumuka pa maunganu chifukwa chakuti mwe ndi soni pamwenga muwona kuti mungafiska cha. Asani ndi viyo, pemphani Yehova kuti wakuwovyeni kuti muleki kuja ndi soni. Wakuwovyeningi nge mo wanguwovye anyaki wo angwamba kusere Sukulu ya Uteŵeti Waku Chiuta.—Ŵerengani Sumu 32:8.

16. Kumbi chilatu cha Sukulu ya Giliyadi chenga chakuti wuli (a) kali (b) kwambiya mu 2011?

¹⁶ Ŵanthu aku Yehova ŵe ndi sukulu zinandi kupatuwaku Sukulu ya Uteŵeti Waku Chiuta. Kweniso te ndi Sukulu ya Giliyadi. Amishonale ndi anyaki ayanduwa ukongwa ndi sukulu iyi. Kali sukulu iyi yawovyanga abali ndi azichi kuti aje ndi mtima wakukhumba kupharazga. Sukulu ya Giliyadi yingwamba mu 1943. Kwambiya mu chaka ichi, abali ndi azichi akujumpha 8,500 asere sukulu iyi. Abali ndi azichi yaŵa ateŵetiyapu mu vyaru pafupifupi 170. Kwambiya mu 2011, wo adanika ku sukulu iyi mbabali ndi azichi wo ŵe mu uteŵeti wapade nge apayiniya apade, akuwonere dera, wo ateŵete pa Beteli pamwenga amishonale wo ŵechendasere sukulu iyi.

17. Kumbi sukulu ya Giliyadi yawovya wuli?

¹⁷ Kumbi sukulu iyi yawovya wuli? Ŵanaŵaniyani vo vinguchitika ku Japan. Mu August 1949, m’charu ichi apharazgi akwananga cha 10. Kukumaliya kwa chaka ichi, amishonale 13 wo angusere Sukulu ya Giliyadi angutumizika ku Japan ndipu apharazganga mwaphamphu. Mazuŵa nganu, ku Japan kwe apharazgi pafupifupi 216,000 ndipu apharazgi pafupifupi 90,720 achita upayiniya.

18. Zumbuwanipu masukulu nganyaki ngo te nangu.

¹⁸ Masukulu nganyaki ngawovya ŵanthu aku Yehova kuti aje akukhwima mwauzimu kweniso kuti apharazgengi mwalusu. Masukulu yanga ndi: Sukulu ya Uteŵeti wa Ufumu, Sukulu ya Uteŵeti wa Upayiniya, Sukulu ya Apharazgi a Ufumu, Sukulu ya Akuwonere Madera ndi Awolu Ŵawu ndipuso Sukulu ya Ŵanthu a mu Komiti ya Nthambi ndi Awolu Ŵawu. Kukamba uneneska, Fumu yilutirizga kuwovya ŵanthu ŵaki.

19. (a) Kumbi Charles Taze Russell wangukambanji vakukwaskana ndi ntchitu yakupharazga? (b) Kumbi ivi vichitika nadi?

¹⁹ Pajumpha vyaka 100 kutuliya po Ufumu waku Chiuta ukwambiya kuwusa. Fumu yidu Yesu Khristu yilutirizga kutisambiza. Mu 1916 Charles Taze Russell we pafupi kufwa, wangukamba kuti kunthazi ntchitu yakupharazga yazamugwirika ukongwa. Iyu wangukambiya m’bali munyaki kuti: “Ntchitu yiluta panthazi ukongwa ndipu yilutiriyengi kuluta panthazi chifukwa peche ntchitu yikulu yakupharazga ‘uthenga wa ufumu pacharu chosi chapasi.’” (Buku la Faith on the March, peji 69, likulembeka ndi A. H. Macmillan) Iyu waneneskanga! Tiwonga ukongwa kuti Chiuta wachimangu weche kutipaska vo vikhumbika pakuchita ntchitu yakukondweska ukongwa iyi. Iyu watitipaska “chinthu chechosi chamampha” kuti tifiski khumbu laki.