1. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti toj tsots skʼoplal laj yaʼi yalbel skʼoplal Ajvalilal yuʼun Dios li Jesuse?

LA SKʼUPIN tajek yalbel skʼoplal Ajvalilal yuʼun Dios li Jesuse. Yuʼun jaʼ li kʼusi mas toj tsots skʼoplal laj yaʼi ta xkuxlejale. Laj yalbe skʼoplal mas ta sien ta velta kʼalal ay ta Balumile. Jaʼ li kʼusi mas laj yalbe skʼoplale (kʼelo Mateo 12:34).

2. ¿Jayvoʼ krixchanoetik laj yaʼiik li kʼusi laj yal Jesus ta Mateo 28:19 xchiʼuk 20?

² Kʼalal jaʼtik toʼox chaʼkuxi li Jesuse, laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal mas ta voʼob sien krixchanoetik ti kʼotik van ta yajchankʼoptake (1 Korintios 15:6). Yikʼaluk van jaʼ li buchʼutik laj yalbe ti akʼo xbat xcholbeik mantal «krixchanoetik ta skotol jteklumetike». * Pe li xcholbel mantal skotol jteklumetike mu kʼunuk  ta pasel. Li Jesuse laj yal ti jal tajek chichʼe. Laj yal ti chichʼ to cholel «kʼalal poʼot xa xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile». Kʼalal ta jcholtik mantale, yakal ta jkolta jbatik yoʼ xkʼot ta pasel li kʼusi laj yal Jesuse (Mateo 28:19, 20).

3. ¿Kʼuxi oxtos skoltaojutik Jeova sventa jcholtik mantal?

³ Xi laj yalbe yajchankʼoptak Jesus kʼalal laj yal ti skʼan xcholik mantale: «Te ta jchiʼinoxuk-o» (Mateo 28:20). Kʼalal «te ta jchiʼinoxuk-o» xie, yakal chalbe yajchankʼoptak ti tsbeiltas xchiʼuk ti tskolta sventa xcholik mantal ta spʼejel Balumile. Tskoltautik avi li Jeova eke. Li Evreos 13:20 xchiʼuk 21 chal ti chakʼbutik «skotol kʼusitik lek» yoʼ skoltautik ta xcholel mantale. Li ta xchanobil liʼe ta jkʼeltik oxtos kʼusi skoltaojutik: 1) oy lek kabtejebtik, 2) jelajtik kʼu yelan ta jcholtik mantal xchiʼuk 3) chkichʼtik chanubtasel. Baʼyel jkʼeltik jaytosuk abtejebaletik ti jtunesojtik li ta sien jabil echʼem tale.

4. ¿Kʼu yuʼun jtunesojtik ep ta tos abtejebaletik?

⁴ Li Jesuse laj yal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal sbekʼ tsʼunobil ti chichʼ tsʼunel li aʼyejetik sventa Ajvalilal yuʼun Diose (Mateo 13:18, 19). Kʼalal chchapan yosil bu tstsʼunolaj li jun j-abtele, tstunes ep ta tos abtejebaletik. Jech li voʼotik eke, sventa xkʼot ta oʼontonal li mantal chkaltike, ta jtunestik abtejebaletik ti jaʼ yakʼojbutik li ajvalil Jesukristoe. Junantik abtejebaletike junchib noʼox jabil la jtunestik, junantik xtoke ta to jtunestik-o. Skotol taje skoltaojutik sventa mas xijtojob ta cholmantal.

5. ¿Kʼu yelan li tarjetae, xchiʼuk kʼuxi laj yichʼ tunesel?

⁵ Li ta sjabilal 1933 lik yichʼ tunesel jtos abtejebal ti ep buchʼu koltaatik kʼalal sba to velta la xcholik mantale. Jaʼ li tarjeta sventa xcholobil mantale, te van 8 sentimetrouk snatil xchiʼuk te van 13 sentimetrouk sjamlej, te tsʼibabil juteb li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal chichʼ lokʼesel junuk achʼ tarjetae, achʼ aʼyej xa yichʼoj tal. ¿Kʼuxi laj yichʼ tunesel li tarjetaetike? Jun ermano ti lik stunes kʼalal yichʼoj toʼox lajuneb jabile chal ti chalbeik krixchanoetik ti akʼo skʼelik li kʼusi tsʼibabil ta tarjetae. Mi laje, chakʼbeik jlik chaʼlikuk vun, vaʼun chbatik.

6. ¿Kʼu yuʼun solel ep laj yichʼ tabel sbalil li tarjetaetike?

⁶ Solel ep laj yichʼ tabel sbalil li tarjetaetike. ¿Kʼuxi laj yichʼ tabel sbalil? Kʼalal muʼyuk toʼox bu lokʼem li tarjetaetike, junantik ermanoetike oy ta yoʼonton chcholik mantal, pe solel chkʼexavik xchiʼuk mu snaʼ kʼusi chalik. Oy junantik xtoke solel mu snaʼ xiʼik, jaʼ yuʼun ta junchib noʼox minuto chalik skotol li kʼusitik snaʼike. Pe bakʼintike ch-echʼ ta mas li kʼusi chalike. Koltavan tajek li tarjetaetike, yuʼun mas kʼun xchiʼuk mas lek ta aʼibel smelolal li mantal chichʼ cholele.

7. ¿Kʼu yuʼun mu skotoluk velta kʼun ta tunesel ta cholmantal li tarjetaetike?

⁷ Pe mu skotoluk velta kʼun ta tunesel ta cholmantal li tarjetaetike. Xi laj yal jun ermanae: «Bakʼintike xi tsjakʼbunkutik li krixchanoetike: ‹¿Kʼusi chal li tarjetae? ¿Mi yuʼun mu xuʼ xavalbun voʼot?›». Junantike muʼyuk tskʼelik ta skoj ti mu snaʼik vune, yantik xtoke kʼajomal noʼox tstsakik komel li tarjetae, vaʼun tsmak snaik. Junantik xtoke tsjatik, yuʼun muʼyuk ta yoʼontonik li mantale. Akʼo mi jech, li ermanoetike la stunesik sventa xcholik mantal xchiʼuk sventa x-ojtikinatik-o ti jaʼik li buchʼutik chcholbeik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose.

8. ¿Kʼuxi laj yichʼ tunesel li gramofonoe? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.)

 ⁸ Li ta sjelaveltik 1930 lik yichʼ tunesel yan abtejebal. Jaʼ li gramófono ti xkoʼolaj kʼuchaʼal jun tokadisko ti te chichʼ tijel li mantaletik ti pasbil gravare. Junantik ermanoetike Aaron chalbeik sbi, yuʼun jaʼ chkʼopoj ta stojolalik jech kʼuchaʼal kʼopoj Aaron ta stojolal li Moisese (kʼelo Éxodo 4:14-16). Mi tskʼan chchikinta li jun krixchanoe, li ermanoe chakʼbe yaʼi li jun mantal ti pasbil gravare xchiʼuk chakʼbe komel jlikuk vun. Bakʼintike sjunul utsʼ alalil chchikintaik li mantale. Li ta 1934 lik yichʼ pasel jgramofono jtuktik sventa jcholtik mantal. Laj yichʼ pasel gravar 92 jeltos mantaletik.

9. ¿Kʼusitik lek kʼot ta pasel koliyal li gramofonoe?

⁹ Jun veltae, oy jun vinik ti la skʼupin tajek xchikintael li mantal pasbil gravare. Jaʼ yuʼun la skʼan ti akʼo akʼbatuk ta chʼom junuk xemana li gramofonoe, yuʼun tskʼan ti akʼo xaʼiik ek li slakʼnatake. Koliyal ti akʼbat ta chʼome ep buchʼutik lik xchanik li Vivliae xchiʼuk laj yichʼik voʼ. Laj yichʼ voʼ ek li vinike, ta jelavele li chaʼvoʼ stsebetike tunik ta misioneroal. Li gramofonoe ep la skolta ermanoetik kʼalal sba to velta la xcholik mantale, jech kʼuchaʼal koltavan li tarjeta sventa xcholobil mantale. Pe ta jelavele, li ajvalil Jesukristoe lik stunes li Chanob vun sventa Kabteltik yuʼun Dios yoʼ xchanubtas li yajtsʼaklomtak sventa xkʼotik ta lekil jchanubtasvanejetike.

10, 11. ¿Kʼuxi la skoltautik li periodiko xchiʼuk radio ta spukbel skʼoplal li lekil aʼyejetike?

¹⁰ Koliyal ti tskoltautik li Ajvalil kuʼuntike, ep kʼusitik jtunesojtik sventa jcholbetik mantal krixchanoetik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike. Li kʼusitik taje, ep la skoltautik kʼalal jutuk toʼox stestigotak Jeova ta spʼejel Balumile (kʼelo Mateo 9:37). Jtos ti kʼusi laj yichʼ tunesel leʼ xa ta sjayibal jabil sventa chichʼ cholel mantale, jaʼ li periodikoe. Li mantal chetʼes li ermano Russelle tstak batel jujun xemana ta snail notisia, vaʼun li snail notisia taje tstak batel ta Canadá, ta Estados Unidos xchiʼuk ta Europa sventa xlokʼ ta jeltos periodikoetik. Li ta sjabilal 1913 chlokʼ xaʼox ta chaʼmil jeltos periodiko li mantal chetʼes li ermano Russelle, vaʼun te van voʼlajuneb miyon krixchanoetik tskʼelik.

¹¹ Yan kʼusi laj yichʼ tunesele, jaʼ li radioe. Li ta 16 yuʼun avril ta 1922, te lik yetʼes tal mantal ta radio li ermano Rutherforde. Laj van xchikintaik 50 mil krixchanoetik. Ta tsʼakale laj yichʼ pasel j-estasiontik sventa radio. Ta 24 yuʼun fevrero ta 1924 laj yichʼ jelubtasel li baʼyel jprogramatike. Li ta slajebaltik jabil taje, xi laj yal li revista The Watch Tower: «Li stunesel radio sventa yalbel skʼoplal li kʼusi melele jaʼ li kʼusi mas yalem xlokʼ stojole xchiʼuk jaʼ li kʼusi mas jtunele». Li periodiko xchiʼuk radioe toj jtunelik li vaʼ kʼakʼale, yuʼun la skoltautik sventa jcholtik mantal ti bu jutuk oy ermanoetike.

12. 1) ¿Bu mas chakʼupin xcholel mantal? 2) ¿Kʼusi xuʼ xapas mi chaxiʼ noʼox chachol mantal ti bu oy mas krixchanoetike?

¹² Yan kʼusi jpasojtik avi yoʼ jcholbetik mantal krixchanoetik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike jaʼo kʼalal ta jcholtik mantal ti bu oy mas krixchanoetike. Chkakʼbetik yipal xcholel mantal ta skotleb karoetik, ta skotleb trenetik, ta parkeetik xchiʼuk ta chʼivitetik. ¿Kʼusi xuʼ xapas mi chaxiʼ noʼox chachol mantal ti bu oy mas krixchanoetike? Albo Jeova ti kʼu yelan chavaʼi abae xchiʼuk nopbo skʼoplal li kʼusi laj yal jun  jkʼelvanej ta sirkuito ti Angelo Manera sbie. Xi laj yale: «Ti kʼutik yelan achʼ chichʼ cholel mantale, jaʼ yan ti kʼu yelan xuʼ xitunkutik ta stojolal Jeova laj kaʼikutike xchiʼuk ti tukʼ-o koʼontonkutik ta stojolale. Jaʼ jech chkakʼbekutik yil Jtotik ti oy xchʼunel koʼontonkutik ta stojolale. Jpʼel ta koʼonton chkakʼbekutik yil ti ta jkʼan chitunkutik ta stojolal jech kʼuchaʼal tskʼan yoʼontone». Kʼalal tstsal kuʼuntik li xiʼele xchiʼuk kʼalal oy ta koʼontontik xchanel li achʼ kʼutik yelan ta cholel mantale, jaʼ me jech mas chijnopaj ta stojolal li Jeovae xchiʼuk mas ta jpat koʼontontik ta stojolal (kʼelo 2 Korintios 12:9, 10).

13. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan xkalbetik skʼoplal li jpajinatik kʼalal ta jcholtik mantale? 2) ¿Kʼuxi atunesoj li jw.org kʼalal chachol mantale?

¹³ Ep ermanoetike tskʼupinik tajek yalbel skʼoplal li jpajinatik jw.org. Jujun kʼakʼal ch-ochik mas ta jun miyon seisientos mil krixchanoetik li ta jpajinatike. Xuʼ te chchanik xchiʼuk tsyalesik vunetik ta mas ta vukub sien jeltos kʼopetik. Ta voʼnee laj toʼox jtunestik radio sventa jcholbetik mantal li buchʼutik toj nom nakalike. Pe avie jaʼ ta jtunestik li jw.org.

14. 1) Alo kʼu yuʼun skʼanik chanubtasel li ermanoetike. 2) ¿Kʼusi chanob vunal skoltaojutik yoʼ xijkʼot ta lekil jchanubtasvanej?

¹⁴ Laj xa jchantik ti yakʼojbutik abtejebaletik xchiʼuk kʼusitik chtun kuʼuntik sventa skoltautik ta xcholel mantal li Jeovae. Pe chchanubtasutik xtok yoʼ spas kuʼuntik li kabteltike. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal? Kʼalal la stunesik ta cholmantal gramófono li ermanoetike, junantik krixchanoetike muʼyuk lek chaʼiik li kʼusi chchikintaike. Junantik xtoke oy tajek ta yoʼontonik xchikintael xchiʼuk tskʼan tsnaʼik mas li kʼusi chal Vivliae. Li ermanoetike skʼan xichʼik chanubtasel yoʼ xkʼotik ta lekil jchanubtasvanej xchiʼuk ti snaʼikuk kʼusi xuʼ xalik kʼalal mu skʼanik mantal li krixchanoetike. Li ermano Knorre beiltasat yuʼun chʼul espiritu yoʼ xakʼ venta ti skʼan xkʼotik ta lekil jchanubtasvanejetik ta Vivlia li ermanoetike. Jaʼ yuʼun, li ta 1943 lik li Chanob vun sventa Kabteltik yuʼun Diose.

15. 1) ¿Kʼusi kʼotem ta stojolal junantik li buchʼutik sjelubtasoj sparteik li ta Chanob vune? 2) ¿Kʼuxi aviloj kʼotem ta akuxlejal li kʼusi chal Salmo 32:8?

¹⁵ Ep ermanoetik xtoke mu snaʼ kʼuxi chkʼopojik ta yeloval krixchanoetik. Jun ermanoe snaʼoj to kʼusi kʼot ta pasel kʼalal laj yetʼes ta sba velta li sparte leʼ ta sjabilal 1944. Jaʼo yakal chalbe skʼoplal jun  vinik ta Vivlia ti Doeg sbie. Li ermanoe chal ti solel xtʼeltʼun li skʼobe, li sjol yakane xchiʼuk li sbakil yee, pe tsuts yuʼun ta vokol li spartee. Pe li ta chanob vun taje chjelav kʼoxetik xtok. Li jkʼelvanej ta sirkuito laj kalbetik skʼoplal ta parafo 12, snaʼoj to kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal jun kʼox kerem kʼalal laj yetʼes sparte ta sba veltae. Li kʼox kerem taje lik okʼuk ta skoj ti xiʼe. Akʼo mi jech, laj yakʼ persa yoʼ stsuts yuʼun li spartee. Junantik ermanoetik xtoke solel chiʼik ta skoj ti chkʼexavike, mu noʼox stakʼ chaʼiik ti tsyeʼ skʼobik kʼalal chakʼ sloʼilik ta tsobajele xchiʼuk kʼalal tsjelubtas sparteik ta plataformae. ¿Mi jech chavaʼi aba ek? Mi jeche, kʼanbo Jeova ti akʼo skoltaot stsalel li xiʼele. Tskoltaot ek jech kʼuchaʼal la skolta li baʼyel jchanunetik li ta Chanob vun sventa Kabteltik yuʼun Diose (kʼelo Salmo 32:8).

16. ¿Kʼu yuʼun chichʼ pasel li Chanob vun ta Galaade?

¹⁶ ¿Kʼuxi yan xchanubtasoj yajtuneltak li Diose? Jaʼ li ta Chanob vun ta Galaade. Li chanun taje jaʼ sventa xchʼi ta yoʼontonik mas xcholel mantal li ermanoetike. Li baʼyel Chanob vun ta Galaade laj yichʼ pasel ta 1943. Jaʼ yuʼun mas xa ta 8,500 ayemik li ta chanune xchiʼuk tunemik te van ta 170 mukʼtik lumetik. Li ta sjabilal 2011 laj yichʼ alel ti jaʼ xa noʼox xuʼ xbatik ta Chanob vun ta Galaad li prekursor espesialetike, li jkʼelvanejetik ta sirkuitoe, li jbetelitaetik xchiʼuk li misioneroetik ti muʼyuk to ayemike.

17. ¿Kʼusitik lek kʼotem ta pasel koliyal li Chanob vun ta Galaade?

¹⁷ ¿Kʼusitik lek kʼotem ta pasel koliyal li Chanob vun ta Galaade? Jkʼeltik kʼusi kʼotem ta pasel li ta Japone. Li ta agosto ta 1949, mu toʼox sta lajunvoʼ stestigotak Jeova. Vaʼun lik kʼotuk misioneroetik ti chanunajemik ta Galaade. Li ta slajebaltik 1949, oy xaʼox oxlajunvoʼ misioneroetik ti la skoltaik ta xcholel mantal li ermanoetike. Avie te xa van 216 mil stestigotak Jeova oy li ta Japone. ¡Jaʼ jun muyubajel, yuʼun jutuk xa mu j-oʼloluk jaʼik prekursor regularetik o auksiliaretik!

18. ¿Kʼusitik yan chanob vun oy kuʼuntik?

¹⁸ Li stestigoutik Jeovae oy to yantik chanob vun kuʼuntik: Chanob vun sventa j-abteletik yuʼun Ajvalilal yuʼun Dios, Chanob vun sventa Abtelal ta Prekursor, Chanob vun sventa j-al lekil aʼyejetik yuʼun Ajvalilal yuʼun Dios, Chanob vun sventa Jkʼelvanejetik ta Sirkuito xchiʼuk Yajnilik xchiʼuk Chanob vun sventa Buchʼutik Sbainojik Betel xchiʼuk Yajnilik. Toj echʼ xa noʼox staojbeik sbalil ermanoetik xchiʼuk ermanaetik li chanob vunetik taje xchiʼuk jaʼ chkoltaatik-o yoʼ stsatsub mas li xchʼunel yoʼontonike. Chkil ta jsat jtuktik ti oy-o ta yoʼonton tskʼan chchanubtasutik li Jesuse.

19. ¿Kʼusi laj yal ermano Russell ta sventa li cholmantale, xchiʼuk mi kʼot ta pasel li kʼusi laj yale?

¹⁹ Oy xa mas ta sien jabil lik ventainvanuk li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼo lik sbeiltasutik-o tal ta cholmantal li Jesukristoe. Xi laj yal ta 1916 li ermano Russelle: «Yantik ch-epaj li cholmantale xchiʼuk jech-o ch-epaj batel, yuʼun skʼan xkaltik batel ta spʼejel Balumil li ‹aʼyejetik sventa li Ajvalilal yuʼun Diose›» (Faith on the March [Ch-abtej li xchʼunel koʼontontike], yuʼun A. H. Macmillan, pajina 69). Yakal chkʼot ta pasel li kʼusi laj yal li ermano Russelle, yuʼun yakal chichʼ pukel ta spʼejel Balumil li lekil aʼyejetike. Xmuyubaj tajek koʼontontik ta stojolal Jeova, yuʼun yakʼojbutik skotol ‹kʼusitik lek sventa jpasbetik li kʼusi tskʼan yoʼontone›.