1, 2. (a) ?Kɛ ba’m be te yo gbanflɛn annzɛ talua kan’n, ngue ti yɛ siɛ nin niɛn wie’m be koko ɔ? (b) ?Ngue yɛ gbanflɛn nin talua nga be ti Klistfuɛ’n be kwla kunndɛ kɛ bé yó ɔ?

KƐ SIƐ nin niɛn nga be ti Klistfuɛ’n, be wun kɛ be su yo be wa kun i batɛmu’n, ɔ yo be fɛ dan. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Berenisi. Ɔ le ba nnan. Ba nnan sɔ’m b’a ɲanman afuɛ 14 naan b’a yo be tinuntinun be batɛmu. Berenisi waan: “Kɛ e mma’m be kunndɛli kɛ bé sú Zoova, ɔ yoli e fɛ dan. É lá Zoova bɔbɔ i ase. Sanngɛ, kɛ mɔ e mma’m be te yo gbanflɛn nin talua kan’n ti’n, e si kɛ sa sunman tánndan be ɲrun.” ?Amun wa’n ti gbanflɛn annzɛ talua kan? ?Annzɛ, ɔ su wa ju sɔ? Sɛ ɔ ti sɔ’n, amun wun ndɛ nga Berenisi kannin’n i wlɛ.

² Fluwa sifuɛ kun seli kɛ: ‘Kɛ ba’m be te yo gbanflɛn annzɛ talua kan’n, be bɔbɔ ɔ nin be si nin be nin’m be wun be ɲrun. Sanngɛ, ɔ fataman kɛ siɛ nin niɛn’m be bu i kɛ be mma’m be wunman sa wlɛ mlɔnmlɔn. Blɛ mɔ be ti gbanflɛn annzɛ talua kan’n, be yo ninnge mun juejue su. Be suan ninnge wie’m be yolɛ. Yɛ be tra janvuɛ mun.’ Kɛ ba’m be te yo gbanflɛn annzɛ talua kan’n, be kwla fa ajalɛ kɛ bé fá be wun mán Ɲanmiɛn naan bé yó i klun sa. Asa ekun’n, be kwla kunndɛ kɛ bé dí  Ɲanmiɛn junman’n i kpa. Kɛ Zezi ti gbanflɛn kan’n, ɔ fɛli i wun mantannin Ɲanmiɛn kpa. (An kanngan Lik 2:52 nun.) ?Ngue yɛ amún yó naan amun mma’m b’a fɛ i sɔ ajalɛ’n wie ɔ? Amun nian Zezi i ayeliɛ’n su. Kɛ ɔ́ klé i sɔnnzɔnfuɛ’m be like’n, ɔ kloli be, ɔ yoli wun ase kanfuɛ. Yɛ ɔ yoli akunndanfuɛ.

3. ?Ngue yɛ ɔ kle Zezi fɛli i sɔnnzɔnfuɛ mun yoli i janvuɛ ɔ?

³ Zezi ti i sɔnnzɔnfuɛ’m be Min. Sanngɛ, ɔ fa be yoli i janvuɛ. (An kanngan Zan 15:15 nun.) Titi’n, kanga’m be nin be min’n be kokoman yalɛ. Zezi liɛ’n, ɔ nin i sɔnnzɔnfuɛ’m b’a tranman kɛ sran kun nin i kanga mun sa. Ɔ nin be kokoli yalɛ. Kpɛkun, kɛ bé kán be klun ndɛ’n, ɔ sieli i su be nuan bo. (Mar. 6:30-32) I sɔ’n ti’n, ɔ nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be afiɛn’n mantannin kpa. Kpɛkun, junman ng’ɔ fata kɛ be di’n, ɔ kleli be.

4. ?Wafa sɛ yɛ amun nin amun mma’m be kwla tran kɛ sran kun nin i janvuɛ sa ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n nun.)

⁴ Siɛ nin niɛn mun, Ɲanmiɛn mannin amun atin kɛ amun sie amun awlobo’n. Sanngɛ, amun kwla fa amun mma mun yo amun janvuɛ. Sran nga be ti janvuɛ’n, be yo ninnge sunman likawlɛ. I sɔ’n ti’n, like nga amun nin amun mma’m be kwla yo i likawlɛ’n, amun bu i akunndan. Yɛ amun srɛ Zoova naan ɔ uka amun. Sran nga be ti janvuɛ’n, be klo like kunngba’n. ?Amun wun kɛ amun wa’n klo flimu nianlɛ, annzɛ balo bolɛ, annzɛ like kɛ balɔn bolɛ’n sa? Like nga amun wa’n klo i yolɛ’n, amun nin i be yo. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Ilari. Ɔ tran Itali. I waan: “Min si nin min nin be kloli balo nga n bo’n, i tielɛ wie. Min si kacili min janvuɛ kpa. Yɛ n kan min klun ndɛ n kleli i. Ndɛ nga i kanlɛ timan pɔpɔ bɔbɔ’n, n kan kleli i wie.” Sɛ amun kunndɛ kɛ amun mma’m be yo Zoova “i janvuɛ” wie’n, amun nin be tran kɛ sran kun nin i janvuɛ sa. Nán amun bu i kɛ sɛ amun yo sɔ’n, be ɲin su yiman amun kun. (Jue. 25:14) Sanngɛ, bé wún kɛ amun klo be, naan amun bu be sran. Ɔ maan, bé kán be klun ndɛ kwlakwla bé klé amun.

5. ?Ngue yɛ Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be yo naan be klun w’a jɔ ɔ?

⁵ Zezi si kɛ sɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be tu be klun be bo jasin fɛ’n, be klun jɔ́. I sɔ’n ti, ɔ wlali be fanngan kɛ be bo jasin fɛ’n i juejue su, naan ɔ́ súan be bo.—Mat. 28:19, 20.

6, 7. ?Ngue ti yɛ kɛ amun kle amun mma’m be like’n, i sɔ’n kle kɛ amun klo be ɔ?

⁶ Amun kunndɛ kɛ amun mma’m be su Zoova titi. Kɛ ɔ ko yo naan b’a kwla yo sɔ’n ti’n, Zoova kunndɛ kɛ “an ta be kpa [i] liɛ’n su, yɛ an tu be fɔ, an kle be ngwlɛlɛ.” (Efɛ. 6:4) I sɔ’n ti’n, amun siesie amun wun naan amun kle be like titi. Amun si kɛ sɛ amun mma’m be di suklu’n, bé ɲán su ye. I sɔ’n ti’n, amun jran be wun kpa kɛ be nian fluwa nun. ?Nɛ́n i ɔ? I wafa kunngba’n, amun jran amun mma’m be wun kpa naan be wɔ aɲia’m be bo. Kɛ amún sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, maan be trɛn i bo. Like nga Zoova kle e’n ti’n, e kwla ɲan nguan. I sɔ’n ti’n, amun kle amun mma’m be like naan be bɔbɔ be suan Zoova i su like. Amun kle be like naan be wun i wlɛ kɛ Zoova kwla kle be ngwlɛlɛ. (Nya. 24:14) Zezi kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be like naan be klo jasin fɛ’n i bolɛ. Amun nian Zezi i ayeliɛ’n su, naan amun mma’m be klo jasin fɛ’n i bolɛ wie.

⁷ ?Kɛ gbanflɛn nin talua’m be suan Biblu’n nun like’n, mɔ be kɔ aɲia’m be  bo’n, mɔ be bo jasin fɛ’n, i su mmlusuɛ benin yɛ be ɲɛn i ɔ? Be flɛ aniaan bla kun kɛ Erini. Ɔ tran Afriki di Sidi. I waan: “E bakan nun’n, cɛn wie e kunndɛman kɛ é súan Biblu’n nun like. E kunndɛman kɛ é kɔ́ aɲia’m be bo. Yɛ e kunndɛman kɛ é bó jasin fɛ’n. Kɛ cɛn wie’n, é súan Biblu’n nun like awlo lɔ’n, e ɲinfu e yo ɲin kekle naan be fuan e. Sanngɛ, be fuanman e.” Erini i si nin i nin’n be ayeliɛ sɔ’n ti’n, ɔ trɛ i awlɛn wie andɛ. Kɛ é sé yɛ’n, ɔ bo jasin fɛ’n i titi. Kpɛkun, ɔ kɔ aɲia’m be bo titi wie. Ɔ yo like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan like fi w’a tɛnndɛnmɛn i ɲrun’n.

8. (a) ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ ɔ? (b) ?Ngue yɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be kusu be yoli ɔ?

⁸ Fɔ nunman Zezi nun. Sanngɛ, ɔ yoli wun ase kanfuɛ. Yɛle kɛ sa’n kwlaa nun’n, ɔ fɛli i wun wlali Zoova sa nun. (An kanngan Zan 5:19 nun.) I sɔ mɔ Zezi yoli’n ti’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲin yili i. Yɛ be lafili i su. Kpɛkun kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, be yoli wun ase kanfuɛ wie.—Yol. 3:12, 13, 16.

9. ?Sɛ amun fɔn naan amun di i nanwlɛ’n, ngue yɛ amun mma’m be kwla yo ɔ?

⁹ E timan kɛ Zezi sa. Fɔ’n wo e nun. Yɛ e yo sa tɛ. I sɔ’n ti’n, siɛ nin niɛn mun, ɔ fata kɛ amun kle kɛ amun ti wun ase kanfuɛ. Maan amun wun i wlɛ kɛ amun kwlá yoman ninnge ngba. Sɛ amun fɔn’n, amun di i nanwlɛ. (1 Zan 1:8) Sɛ amun yo sɔ’n, amun mma’m bé nían su. Yɛle kɛ, bé dí sa tɛ nga be yo’n i nanwlɛ wie. Asa ekun’n, be ɲin yí amun. Maan e fa sunnzun ase kun. Amun junman’n i su kpɛn kun o lɛ’n, kɛ ɔ fɔn’n ɔ di i nanwlɛ. Sanngɛ kun o lɛ’n, kɛ ɔ yo sa’n, ɔ dimɛn i nanwlɛ. ?Be nɲɔn’n, be nun onin yɛ amun ɲin yí i ɔ? ?Nán ng’ɔ di nanwlɛ’n niɔn? Be flɛ aniaan bla kun kɛ Rozumari. Ɔ nin i wun’n be le ba nsan. I waan: “Kɛ e fɔn mɔ e di i nanwlɛ’n, e wun kɛ sɛ sa wie o e mma’m be su’n, be sisiman be bo naan b’a kan kle e. E si kɛ e kwlá yoman ninnge ngba. I sɔ’n ti’n, e fa be ɲin e sie i fluwa nga anuannzɛ’n yi be’n, be su. Kpɛkun, e nin be e srɛ Ɲanmiɛn naan be wun i wlɛ kɛ i sɔ yɛ ɔ fata kɛ be yo ɔ.”

10. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zezi w’a miɛnmiɛnmɛn i sɔnnzɔnfuɛ mun ɔn?

¹⁰ Zezi ti i sɔnnzɔnfuɛ’m be Min. Sanngɛ w’a mianmianman be. Sɛ ɔ se be kɛ be yo like kun’n, ɔ yiyi sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ be yo like sɔ’n i nun kle be. I wie yɛle kɛ, ɔ seli be kɛ be dun mmua fa be wun man Ɲanmiɛn maan ɔ sie be. Yɛ be yo i klun sa. I sin’n, ɔ seli kɛ sɛ be yo sɔ’n, Ɲanmiɛn ‘wá fá ninnge kwlaa úka su mán’ be. Ɔ seli be ekun kɛ: “Nán an bu sran fɔ maan Nyanmiɛn bu amun fɔ. Afin fɔ kunngba nga an fa bu sran’n, yɛ Nyanmiɛn wá fá bú amun-ɔn.”—Mat. 6:31–7:2.

11. ?Kɛ amun fa ajalɛ kun mɔ amun yiyi nun kle amun wa’n, ngue ti yɛ i sɔ’n ti kpa ɔ?

¹¹ Sɛ amun se amun mma mun kɛ be yo like kun’n, annzɛ nán be yo’n, amun yiyi sa nga ti yɛ amun se sɔ’n, i nun kle be. Sɛ amun yo sɔ’n, amun mma’m be ɲin yí amun. Be flɛ aniaan kun Bari. Yɛ ɔ le ba nnan. I waan: “Kɛ amun fa ajalɛ kun mɔ amun yiyi nun kle amun wa’n, m’ɔ wun i wlɛ’n, ɔ lafi amun su. Ɔ wun i wlɛ kɛ, amun miɛnmiɛnmɛn i. Naan ajalɛ nga amun fali’n, ɔ ti su.” Siɛ annzɛ niɛn, ɔ wa gbanflɛn annzɛ talua kan’n, ɔ timan bakan kun. Ɔ “si ngwlɛlɛ.” Ɔ maan, ɔ kwla fɛ i tiaun ajalɛ. (2 Tim. 1:7) Bari se ekun kɛ: “Ɔ fataman kɛ gbanflɛn nin talua kanngan’m be kpli be fa ajalɛ.  Ɔ fata kɛ be wun sa wlɛ naan be fɛ i su ajalɛ.” (Jue. 119:34) Siɛ nin niɛn mun, like nga ti yɛ amun fa ajalɛ kun’n, amun yiyi nun. I liɛ’n, amun mma’m bé nánti su. Afin, bé wún i wlɛ kɛ amun bu be sran. Yɛ amún wún i wlɛ kɛ be timan bakan kun.

12. ?Kɛ mɔ Zezi ti akunndanfuɛ ti’n, wafa sɛ yɛ ɔ ukali Piɛli ɔ?

¹² Zezi kleli kɛ ɔ ti akunndanfuɛ. Yɛle kɛ, wafa ng’ɔ kwla ukɛ i sɔnnzɔnfuɛ mun’n, ɔ wunnin i wlɛ. Cɛn kun’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ sran’m bé wá klé i ɲrɛnnɛn lele bé kún i. Kɛ Piɛli tili’n, ɔ seli i kɛ nán ɔ kplin su naan be yo i sɔ. Zezi si kɛ Piɛli klo i sa. Sanngɛ, ɔ wunnin kɛ nán afɔtuɛ kpa yɛ Piɛli su mɛn i ɔ. I sɔ’n ti’n, ɔ tuli Piɛli i fɔ. Kpɛkun, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwlakwla kɛ sran ng’ɔ yoman Ɲanmiɛn i klun sa’n, ɔ su ɲanman nguan. Sanngɛ, sran ng’ɔ tu i klun yo Ɲanmiɛn klun sa’n, i liɛ yó ye. (Mat. 16:21-27) Piɛli wunnin afɔtuɛ sɔ’n i wlɛ weiin.—1 Piɛ. 2:20, 21.

13, 14. (a) ?Ngue yɛ ɔ kwla kle kɛ gbanflɛn annzɛ talua kun lafiman Ɲanmiɛn su kpa kun ɔn? (b) ?Ngue yɛ amún yó naan amun a uka amun mma’m be kpa ɔ?

¹³ Siɛ nin niɛn mun, an srɛ Ɲanmiɛn naan ɔ man amun akunndan. I liɛ’n, amún wún wafa nga amún úka amun mma mun’n. (Jue. 32:8) Wienun ɔn, amun sie i nzɔliɛ kɛ amun wa’n i klun jɔman kɛ laa’n sa. Annzɛ kusu’n, ɔ kan aniaan’m be wun ndɛ tɛtɛ. Annzɛ, ɔ yo amun kɛ sa wie kle i yalɛ sa. I lɛ’n nun’n, nán amun ka lɛ be bu i kɛ amun wa’n w’a yo sa tɛ wie ti ɔ. * Kusu’n, nán amun ɲin kpa i ayeliɛ sɔ’n su. Yɛ nán amun se kɛ sɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ́ káci. Atrɛkpa’n, ɔ fata kɛ amun ukɛ i naan ɔ lafi Ɲanmiɛn su kpa.

¹⁴ An nian Zezi i ayeliɛ’n su. Yɛle kɛ, sɛ amun kunndɛ kɛ amún úka amun mma’m be kpa’n, amun usa be kosan amanniɛn su. Kosan usalɛ’n, ɔ ti kɛ gbo nun nzue salɛ’n sa. Sɛ amún sá nzue’n naan amun cuɛn floko’n i blɛblɛ’n, nzue’n i wie su guaman. I kunngba’n  yɛle kosan nga amun usa amun mma mun’n. Sɛ amun usa be amanniɛn su’n, bé kán be klun ndɛ nin sa kwlaa ng’ɔ o be su’n bé klé amun. (Nya. 20:5) Ilari mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “I nun mɔ n te yo talua kan’n, n kunndɛli kɛ e nin min wiengu suklu ba mun é sán nun cɛn kwlakwla. Kusu, n si kɛ i sɔ’n timan kpa. Min si nin min nin be sieli i nzɔliɛ kɛ min klun jɔman. Cɛn kun’n, be seli min kɛ be nin min kókó yalɛ kan. Be usali min like nga ti yɛ min ɲrun ti nvuɛnnvuɛn’n. N tɔli sunlɛ wun. N kannin sa ng’ɔ kle min yalɛ’n i ndɛ n kleli be. Kpɛkun, n seli be kɛ be uka min. Be tɔli min nun, yɛ be seli min kɛ bé úka min.” Ilari i si nin i nin be ukɛli i. Ɔ maan, ɔ kwla trali janvuɛ asɔnun’n nun.

15. An kan sa kun m’ɔ kle kɛ Zezi fɛ i ɲin sie i sran’m be nzuɛn ng’ɔ ti kpa’n su’n, i ndɛ.

¹⁵ Zezi yoli akunndanfuɛ. Yɛle kɛ, ɔ wunnin i sɔnnzɔnfuɛ’m be nzuɛn ng’ɔ ti kpa’n. I wie yɛle i sɔnnzɔnfuɛ kun mɔ be flɛ i kɛ Natanaɛli’n, i liɛ’n. Kɛ Natanaɛli tili i kɛ Zezi fin Nazarɛti’n, ɔ seli kɛ: “?Nazarɛt olɛ ng’ɔ o lɛ’n, like kpa kun kwla fin lɔ fite?” (Zan 1:46) Sɛ amun o lɛ i blɛ sɔ’n nun’n, atrɛkpa’n, amún sé kɛ Natanaɛli buman akunndan kpa. Annzɛ ɔ lafiman Ɲanmiɛn su. Sanngɛ, Zezi w’a bumɛn i sɔ. Kɛ ɔ wunnin Natanaɛli’n, ɔ kleli kɛ ɔ ti akunndanfuɛ. Ɔ wunnin kɛ Natanaɛli ti nanwlɛfuɛ. I sɔ’n ti, ɔ seli kɛ: “An nian, Izraɛlfuɛ kpa kun yɛ ɔ́ bá yɛ, ɔ ti-man gblɛfuɛ kaan sa.” (Zan 1:47) Zezi si sran’m be klun akunndan’n. Ɔ maan, ɔ kwla wunnin be nzuɛn ng’ɔ ti kpa’n.

16. ?Ngue yɛ amún yó naan amun mma’m b’a yo like ng’ɔ ti kpa’n i titi ɔ?

¹⁶ Amun kwlá siman amun mma’m be klun akunndan’n. Sanngɛ, amun kwla kle kɛ amun ti akunndanfuɛ. Zoova fanngan nun’n, amun kwla wun amun mma’m be nzuɛn ng’ɔ ti kpa’n. Sɛ amun wa kun yo ɲin kekle’n, nán amun ka lɛ be se kɛ ɔ ti ba tɛ. Sanngɛ, amun se i kɛ amun wun like ng’ɔ yo m’ɔ ti kpa’n. Naan amun si kɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó sa ng’ɔ ti kpa’n. Like ng’ɔ yoli m’ɔ ti kpa’n, amun yo i mo. Kpɛkun, amun ukɛ i naan ɔ yo i kpa ekun. I sɔ yɛ Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be trannin ɔn. Kɛ ɔ wunnin Natanaɛli’n, i afuɛ nsan m’ɔ́ sín’n, ɔ fɛli i yoli i akoto’m be nun kun. Natanaɛli kusu, ɔ yoli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kpa. (Lik 6:13, 14; Yol. 1:13, 14) Amun kusu, amun wla amun mma’m be fanngan. Amun yo be mo. Sɛ amun yo sɔ’n, be wun kpája be. Yɛ bé sú Ɲanmiɛn aklunjuɛ su.

17, 18. ?Sɛ amun kle amun mma’m be like titi’n, wafa sɛ yɛ i bo’n gúa ɔ?

¹⁷ Sran nga Pɔlu kleli be like’n, be nun kpanngban be kacili Klistfuɛ. Klistfuɛ sɔ’m be kacili kɛ i mma mun sa. Yɛ ɔ ‘kloli be dan.’ Srɛ m’ɔ kun Pɔlu kɛ i mma sɔ’m be nun wie’m be kwla yaci Zoova i sulɛ’n ti’n, ɔ seli kɛ: “Min anwlɛn’n kpɛ n klun, yɛ min nyinmuɛn gua.” Siɛ nin niɛn mun, ɔ kwla yo amun sɔ wie cɛn kunngun. (2 Kor. 2:4; 1 Kor. 4:15) Be flɛ bian kun kɛ Viktɔlu. Ɔ le ba nsan. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ba’m be ti gbanflɛn annzɛ talua kan’n, ɔ ti kekle man e. Sanngɛ, aklunjuɛ nga be man e’n, ɔ tra yalɛ nga be kle’n. Zoova fanngan nun’n, e nin e mma mun e afiɛn’n mantan kpa.”

¹⁸ Klolɛ mɔ amun klo amun mma mun’n ti’n, an kle be like. Nán amun ɲin kpa be like klelɛ’n su. Sɛ amun yo sɔ’n, bé fá ajalɛ kɛ bé sú Ɲanmiɛn wie. Yɛ bé dí “nanwlɛ” titi. Kpɛkun, amun klun jɔ́.—3 Zan 4.