1, 2. (a) Etẹwẹ nọ duahunmẹna mẹjitọ delẹ to whenue ovi yetọn lẹ biọ owhe aflanmẹ tọn mẹ? (b) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ jọja Klistiani lẹ sọgan yinukọn to gbigbọ-liho te to whenue yé to aflanmẹ?

DOPO to nuhe nọ hẹn ayajẹ wá na mẹjitọ Klistiani lẹ mẹ hugan wẹ whenue yé mọ bọ ovi yetọn to baptẹm yí. Berenice he ovi etọn ẹnẹ lẹ yí baptẹm whẹpo do tindo owhe 14 dọmọ: “Ayajẹnu daho de wẹ ehe yin na mí. Na nugbo tọn, mí dopẹ́ dọ ovi mítọn lẹ jlo na sẹ̀n Jehovah.” E yidogọ dọmọ: “Amọ́, mí sọ yọnẹn dọ taidi jọja aflanmẹ lẹ, ovi mítọn lẹ na wá pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu susu.” A sọgan mọnukunnujẹ ahunmẹdunamẹnu Berenice tọn mẹ eyin a tindo ovi he to aflanmẹ de kavi he jlo na biọ owhe aflanmẹ tọn mẹ.

² Weyọnẹntọ he nọ plọnnumẹ do nuyiwa ovi lẹ tọn ji de, yigbe dọ owhe aflanmẹ tọn sọgan yin avùnnukundiọsọmẹnu na mẹjitọ lẹ podọ na jọja aflanmẹ lẹ lọsu to whenue e dọmọ: “Owhe aflanmẹ tọn ma yin ojlẹ he mẹ yè nọ yinuwa po ‘nulú’ po kavi po ‘zinzin matindo’ po te gba. E yin ojlẹ vonọtaun de he mẹ yè nọ tindo numọtolanmẹ sinsinyẹn, nọ jlo nado tindo họntọn lẹ, bosọ nọ wleawuna nugopipe voovo lẹ te.” To whenue yé to aflanmẹ, ovi towe lẹ sọgan wleawuna haṣinṣan nujọnu tọn de hẹ Jehovah, ze yanwle lẹ dai to lizọnyizọn lọ mẹ bo doafọna yé, bosọ ze afọdide lẹ nado basi klandowiwe  bo nọgbẹ̀ sọgbe hẹ ẹ. Yé sọgan yí owhe aflanmẹ tọn yetọn zan nado yinukọn to gbigbọ-liho, kẹdẹdile Jesu wà do to jọja whenu. (Hia Luku 2:52.) Etẹwẹ a sọgan wà taidi mẹjitọ de nado gọalọna ovi towe lẹ to ojlẹ he ma nọ bọawu enẹlẹ mẹ? Lẹnnupọndo lehe Jesu do owanyi, whiwhẹ po zinzin po hia do ji to whenue ewọ lẹzun mẹho. Nawẹ jẹhẹnu ehelẹ sọgan gọalọna we nado plọn jọja aflanmẹ towe nado sẹ̀n Jehovah gbọn?

3. Naegbọn Jesu do ylọ apọsteli etọn lẹ dọ họntọn etọn lẹ?

³ Jesu yin họntọn owanyinọ podọ nugbonọ de. (Hia Johanu 15:15.) To ojlẹ Biblu tọn lẹ mẹ, ogán de ma nọ saba dọ linlẹn po numọtolanmẹ etọn lẹ po na afanumẹ etọn lẹ. Ṣigba, Jesu do ede hia taidi ogán podọ họntọn na apọsteli nugbonọ etọn lẹ. E nọ yí whenu zan dopọ hẹ yé, nọ dọ numọtolanmẹ etọn lẹ na yé, bosọ nọ yí sọwhiwhe do dotoaina yé to whenue yé to ahunmẹdunamẹnu yetọn lẹ dọna ẹn. (Malku 6:30-32) Hodọdopọ owanyinọ mọnkọtọn zọ́n bọ Jesu tindo haṣinṣan nujọnu tọn de hẹ apọsteli etọn lẹ, podọ ehe zọ́n bọ yé tin to gbesisọ mẹ na azọngban he yé na wá hẹndi to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ.

4. Nawẹ a sọgan yin họntọn ovi towe tọn bo hẹn aṣẹpipa towe taidi mẹjitọ go to ojlẹ dopolọ mẹ gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

⁴ Michael, yèdọ otọ́ de he tindo ovi awe dọmọ: “Dile etlẹ yindọ míwu mẹjitọ lẹ ma to haji hẹ ovi mítọn lẹ, mí sọgan yin họntọn yetọn.” Họntọn lẹ nọ yí whenu zan dopọ. Hodẹ̀ bo lẹnnupọn vlavo eyin a sọgan de whenu he a nọ yizan na agbasazọ́n kavi na nudevo lẹ pò nado yí whenu zan dogọ hẹ ovi towe lẹ. Họntọn lẹ sọ nọ tindo ojlo to onú dopolọ lẹ mẹ. Enẹwutu, dovivẹnu nado nọ yiwanna onú he mẹ jọja aflanmẹ towe nọ tindo ojlo te lẹ, taidi ohàn, sinima kavi aihundida lanmẹyiya tọn he e nọ yiwanna hugan lẹ. Viyọnnu de he nọ yin Ilaria sọn Italie dọmọ: “Mẹjitọ ṣie lẹ nọ tindo ojlo to ohàn he n’nọ dotó lẹ mẹ. Na nugbo tọn, otọ́ ṣie lẹzun họntọn vivẹ́ ṣie podọ n’nọ voawu nado dọho hẹ ẹ etlẹ yin do whẹho he e nọ vẹawu nado dọhodeji lẹ ji.” To whenue a yin họntọn ovi aflanmẹ towe lẹ tọn bo gọalọna yé nado duvivi ‘haṣinṣan pẹkipẹki de tọn hẹ Jehovah,’ a ma de aṣẹpipa he a tindo taidi mẹjitọ pò. (Ps. 25:14) Kakatimọ, a dohia dọ a yiwanna yé bo tindo sisi na yé, podọ a nasọ yọ́n dọnsẹpọ dogọ. Taidi kọdetọn de, e sọgan zọ́n bọ yé na nọ dọ ahunmẹdunamẹnu yetọn lẹ na we.

5. Nawẹ Jesu gọalọna devi etọn lẹ nado duvivi ayajẹ he alọnu hinhẹn ján to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ nọ hẹnwa tọn gbọn?

⁵ Jesu jlo dọ devi podọ họntọn yiwanna emitọn lẹ ni duvivi ayajẹ he alọnu hinhẹn ján to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ nọ hẹnwa tọn. Enẹwutu, e jlo vẹkuvẹku dọ yé ni yí zohunhun do tindo mahẹ to nuwiwa gbigbọmẹ tọn lẹ mẹ. Na nugbo tọn, Jesu jlo dọ yé ni yin zohunhunnọ to gbẹtọ lẹ hinhẹn zun devi mẹ! Podọ, e gbọn owanyi dali na jide devi etọn lẹ dọ emi na gọalọna yé nado tindo kọdetọn dagbe.—Mat. 28:19, 20.

6, 7. Naegbọn tito gbigbọmẹ tọn gbesisọ tọn de zizedai po titẹdo e go po nọ dohia dọ mẹjitọ lẹ yiwanna ovi yetọn lẹ?

⁶ Ojlo towe wẹ yindọ ovi towe he to aflanmẹ lẹ ni lodo to gbigbọ-liho. Podọ Jiwheyẹwhe jlo dọ a ni plọn ovi towe lẹ whẹ́n “to mẹplọnlọ po anademẹ Jehovah tọn po mẹ.” (Efe. 6:4) Enẹwutu, nọ hẹn azọngban mẹjitọ tọn he Jiwheyẹwhe dena we di gbọn tito gbigbọmẹ tọn gbesisọ tọn de zizedai dali bosọ nọ hodo e. Di apajlẹ: A nọ dọ po nujikudo po dọ ovi emitọn lẹ dona yì wehọmẹ na wepinplọn yin nujọnu wutu, podọ a nọ jlo na dotuhomẹna yé nado yiwanna wepinplọn. Mọdopolọ, mẹjitọ owanyinọ lẹ nọ hẹn ẹn diun dọ ovi yetọn lẹ nọ mọaleyi sọn “anademẹ Jehovah tọn” mẹ to opli agun tọn lẹ ji podọ to nuwiwa gbigbọmẹ tọn devo lẹ whenu. Na nuplọnmẹ  Jiwheyẹwhe tọn yin nujọnu taun wutu, a nọ dovivẹnu nado do owanyi na gbigbọnu lẹ do ahun ovi towe lẹ tọn mẹ bo gọalọna yé nado yọnẹn dọ nuyọnẹn tintindo yin nujọnu. (Howh. 24:14) Dile Jesu gọalọna devi etọn lẹ do, hiẹ lọsu nọ gọalọna ovi towe he to aflanmẹ lẹ nado yiwanna Ohó Jiwheyẹwhe tọn pinplọn mẹdevo lẹ bosọ nọ gọalọna yé nado nọ yì kunnudegbe to gbesisọ mẹ, na a jlo dọ yé ni tindo kọdetọn dagbe to lizọnyizọn lọ mẹ wutu.

⁷ Nawẹ tito gbigbọmẹ tọn gbesisọ tọn de hihodo pẹkipẹki sọgan gọalọna jọja aflanmẹ lẹ gbọn? Erin he nọ nọ̀ Afrique du Sud dọmọ: “Míwu ovi lẹ nọ saba hlunnudọ bo nọ mọhodọdo Biblu pinplọn, opli lẹ, po lizọnyizọn lọ po go. To whedelẹnu mí nọ desọn ojlo mẹ ma nado na ayidonugo sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn mítọn, na mí ma jlo na nọ otẹn lọ mẹ wutu. Amọ́ mẹjitọ mítọn lẹ ma jogbe.” E yidogọ dọmọ: “Alọ he yé do hẹn mí zọ́n bọ n’plọn nado nọ sinyẹnlin. Eyin tito gbigbọmẹ tọn ṣie lẹ ma to yìyì ganji, n’nọ jlo na basi vọjlado to niyaniya mẹ dile e yọnbasi do. N’ma lẹndọ n’sọgan wleawuna ojlo enẹ eyin mẹjitọ mítọn lẹ ma ko tẹdo tito gbigbọmẹ tọn gbesisọ tọn de go gligli. Eyin yé ko jogbe wẹ, e họnwun dọ e na ko bọawuna mi taun to egbehe nado nọ dovọ́na opli lẹ kavi nuwiwa gbigbọmẹ tọn devo lẹ.”

8. (a) Nawẹ Jesu dohia dọ emi tindo dogbó gbọn? (b) Nawẹ whiwhẹ Jesu tọn yinuwado devi etọn lẹ ji gbọn?

⁸ Dile etlẹ yindọ Jesu yin mẹpipe, e gbọn whiwhẹ dali kẹalọyi dọ emi tindo dogbó bo dona ganjẹ Jehovah go. (Hia Johanu 5:19.) Be whiwhẹ Jesu tọn zọ́n bọ devi etọn lẹ masọ nọ tindo sisi na ẹn sọmọ ba wẹ ya? Gbede pọ́n. Na nugbo tọn, dile ewọ to ginganjẹ Jehovah go do, mọ wẹ devi etọn lẹ nọ to jide do ewọ go dogọ do niyẹn. To godo mẹ, yé hodo apajlẹ whiwhẹ etọn tọn.—Owalọ 3:12, 13, 16.

9. To whenue a gbọn whiwhẹ dali vẹvẹ bosọ kẹalọyi dọ a tindo dogbó, nawẹ ehe nọ yinuwado ovi towe he to aflanmẹ lẹ ji gbọn?

⁹ Mílọsu tindo dogbó podọ to vogbingbọn mẹ na Jesu, mapenọ wẹ mí yin bo nọ ṣinuwa. Nọ gbọn whiwhẹ dali kẹalọyi dọ a tindo dogbó bosọ nọ yigbe nuṣiwa towe lẹ tọn. (1 Joh. 1:8) To popolẹpo mẹ, mẹnu wẹ a nọ na sisi hugan? Be ogán he nọ yigbe nuṣiwa etọn lẹ tọn wẹ ya kavi mẹhe ma nọ vẹvẹ to whenue e ṣinuwa? Eyin jọja aflanmẹ towe sè bọ a vẹvẹ to whenue a ṣinuwa, e yọnbasi dọ sisi he e tindo na we ni jideji. E sọgan sọ plọn nado nọ yigbe nuṣiwa etọn lẹ tọn. Rosemary, yèdọ onọ̀ de he plọn ovi atọ̀n whẹ́n dọmọ: “Mí nọ yigbe nuṣiwa mítọn lẹ tọn, podọ enẹ nọ whàn ovi mítọn lẹ nado dọ nuhahun yetọn lẹ na mí po awuvivo po. Na mí yọnẹn dọ mí tindo dogbó wutu, mí plọn ovi mítọn lẹ fie yé sọgan mọ pọngbọ nujọnu tọn na nuhahun yetọn lẹ te. To whenue yé tindo nuhudo alọgọ tọn, mí nọ saba de owe sinai do Biblu ji lẹ na yé nado hia, podọ mí nọ hodẹ̀ hẹ yé.”

10. Nawẹ Jesu nọ do whiwhẹ hia gbọn to whenue e to gbedena hodotọ etọn lẹ?

¹⁰ Jesu tindo jlọjẹ nado degbena hodotọ etọn lẹ. Etomọṣo, e nọ saba yí whiwhẹ do dọ nuhewutu e do na gbedide de yé lẹ. Di apajlẹ, e ma dọna hodotọ etọn lẹ nado zindonukọn nado to Ahọluduta lọ po dodowiwa Jiwheyẹwhe tọn po dín whẹ́ poun gba, ṣigba e dọmọ: “Onú devo ehe lẹpo na yin yiyidogọ na mì.” Podọ to whenue Jesu dọ dọ, “Mì sọ dawhẹnamẹ ba blo” godo, e dọ nuhewutu yé ma dona wàmọ dọmọ: “Na mì nikaa yin whẹdana; na whẹdida he nkọ mì yí do to whẹdanamẹ wẹ yè na yí do dawhẹna mì.”—Mat. 6:31–7:2.

11. Naegbọn e do yin nuyọnẹnnu dọ mẹjitọ lẹ ni nọ dọ nuhewutu yé do dosẹ́n kavi basi nudide de na jọja aflanmẹ yetọn lẹ?

¹¹ To whenue e yọnbasi, nọ dọna jọja aflanmẹ towe nuhewutu a do dosẹ́n de kavi do basi nudide de. Eyin e mọnukunnujẹ pọndohlan towe gando whẹho de go mẹ, e yọnbasi dọ  ewọ na desọn ojlo mẹ nado setonuna we. Barry he plọn ovi ẹnẹ whẹ́n dọmọ: “Eyin a nọ dọ nuhewutu a do basi nudide de na jọja aflanmẹ towe lẹ, enẹ na zọ́n bọ yé na dejido gowe, na yé na mọdọ nudide towe lẹ nọ tindo dodonu bo nọ sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe.” Podọ dile jọja aflanmẹ de to whinwhẹ́n, “huhlọn nulẹnpọn tọn” etọn nọ to jijẹ e ji. (Lom. 12:1) Barry dọmọ: “Jọja aflanmẹ lẹ dona plọn nado nọ basi nudide he sọgbe lẹ sinai do lẹnpọn dagbe ji kakati nido yin do numọtolanmẹ ji.” (Ps. 119:34) Eyin a nọ gbọn whiwhẹ dali dọ nuhewutu a do basi nudide towe lẹ, ovi towe he to aflanmẹ na mọdọ a doayi e go dọ emi to whinwhẹ́n podọ ewọ lọsu na plọn nado nọ yí “huhlọn nulẹnpọn tọn” etọn zan nado basi nudide lẹ.

12. Nawẹ Jesu yí zinzin do gọalọna Pita gbọn?

¹² Jesu do zinzin hia bo yọ́n adà he mẹ devi etọn lẹ tindo nuhudo alọgọ tọn te. Di apajlẹ, po ahundopo po wẹ apọsteli Pita na tuli Jesu nado wàlẹblanuna ede ma nado yin hùhù. Ṣigba Jesu yọnẹn dọ linlẹn Pita tọn ma sọgbe. Nado gọalọna ewọ po devi devo lẹ po, Jesu na ayinamẹ nujọnu tọn lẹ bo do kọdetọn he walọ ṣejannabi tọn nọ hẹnwa lẹ hia, bosọ zinnudo dona he gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn nọ hẹnwa lẹ ji. (Mat. 16:21-27) Pita plọnnu sọn ayinamẹ lọ mẹ.—1 Pita 2:20, 21.

13, 14. (a) Etẹlẹ wẹ sọgan dohia dọ yise jọja aflanmẹ towe tọn masọ lodo di dai tọn ba? (b) Nawẹ a sọgan yí zinzin zan nado mọnukunnujẹ visunnu kavi viyọnnu towe mẹ bo gọalọna ẹn gbọn?

¹³ Hodẹ̀ hlan Jehovah nado na we zinzin na a nido sọgan yọ́n adà he mẹ a na gọalọna jọja aflanmẹ towe lẹ te. (Ps. 32:8) Di apajlẹ, etẹwẹ sọgan dohia dọ yise ovi towe tọn ma lodo di dai tọn? Vlavo ayajẹ etọn jẹ didepo ji, kavi e jẹ homọdọdo yisenọ hatọ lẹ go ji, kavi jẹ ede klandovo ji. Ma yawu wá tadona kọ̀n dọ e ko to gbẹzan awe zan bo ko waylando sinsinyẹn de blo. * To alọ devo mẹ, ma dovọ́na ohia enẹlẹ kavi yí nukunpẹvi do pọ́n nuyiwa jọja aflanmẹ towe tọn nado nọ klan ede dovo blo.

¹⁴ Taidi Jesu, nọ kàn kanbiọ sè to aliho he jọmẹ bo do sisi hia mẹ. Dile osin dindọn sọn dotọ̀ mẹ po awuyiya po sọgan zọ́n bọ a na hẹn  osin susu gbà do, mọdopolọ kanbiọ kinkanse jọja aflanmẹ towe po huhlọn po sọgan zọ́n bọ a ma na penugo nado yọ́n linlẹn po pọndohlan etọn lẹ po. (Hia Howhinwhẹn lẹ 20:5.) Ilaria he yin nùdego wayi dọmọ: “To whenue n’to aflanmẹ, e vẹawuna mi nado de eyin n’na tẹdo nugbo lọ go kavi yí whenu susu zan hẹ klasigbẹ́ ṣie lẹ. Avùnnukundiọsọmẹnu ehe zọ́n bọ gbẹtọ-yinyin ṣie diọ, podọ mẹjitọ ṣie lẹ doayi e go. To whèjai dopo, yé dọna mi dọ emi doayi e go dọ nude to ahunmẹduna mi, bo kàn nuhe to wiwà mi sè. N’bẹ avi bo dọ nuhe to wiwà mi na yé, bosọ biọ alọgọ yetọn. Yé gbò mi fán bo dọna mi dọ emi mọnukunnujẹ ninọmẹ ṣie mẹ, bosọ dopà nado gọalọna mi.” Mẹjitọ Ilaria tọn lẹ jẹ alọgọna ẹn ji to afọdopolọji nado jihọntọn dagbe lẹ to agun mẹ.

15. Nawẹ Jesu nọ do zinzin hia to whenue e to nuyiwa hẹ mẹdevo lẹ gbọn?

¹⁵ Jesu sọ yí zinzin zan nado yọ́n adà he mẹ devi etọn lẹ tindo nuhudo te po adà he mẹ yé wà dagbe te lẹ po. Di apajlẹ, to whenue dawe de he nọ yin Natanaeli sè dọ Nazalẹti wẹ Jesu wá sọn, e dọmọ: “Be onú dagbe depope sọgan wá sọn Nazalẹti ya?” (Joh. 1:46) Po nuhe Natanaeli dọ po, gbẹtọ nankọ wẹ a lẹndọ ewọ na ko yin? Be homọdọdomẹgotọ, mẹnukuntahopọntọ kavi mẹhe ma tindo yise wẹ ya? Jesu yí zinzin zan bo na ayidonugo jẹhẹnu dagbe he Natanaeli tindo lẹ. Jesu ylọ ẹ dọ “Islaelivi nugbo de, mẹhe mẹ oklọ depope ma tin te.” (Joh. 1:47) Jesu sọgan mọnukunnujẹ ahun mẹ, podọ e nọ yí nugopipe enẹ zan nado mọ jẹhẹnu dagbe he mẹdevo lẹ tindo.

16. Nawẹ a sọgan gọalọna jọja aflanmẹ towe nado hẹn jẹhẹnu dagbe etọn lẹ pọnte dogọ gbọn?

¹⁶ A ma sọgan yọ́n nuhe to ahun mẹdevo lẹ tọn mẹ, ṣigba Jiwheyẹwhe sọgan gọalọna we nado yí zinzin zan. Be a na yí nugopipe enẹ zan nado na ayidonugo jẹhẹnu dagbe he jọja aflanmẹ towe tindo lẹ ya? Mẹdepope ma nọ jlo na yin yiylọdọ “tuklanọ.” Enẹwutu, ma nọ lẹndọ visunnu kavi viyọnnu towe he to aflanmẹ yin “tasinyẹntọ” kavi “tuklanọ” blo, podọ ma ylọ ẹ dọ mọ gbede blo. Eyin jọja aflanmẹ towe to vivẹnudo, dọna ẹn dọ emi mọdọ e tindo nugopipe po ojlo nujọnu tọn po nado wà dagbe. Nọ doayi nuyiwa etọn he dohia dọ e to whinwhẹ́n bosọ to nukọnyi lẹ go bo nọ pà ẹ. Nọ gọalọna ẹn nado hẹn jẹhẹnu dagbe he e tindo lẹ pọnte dogọ gbọn azọngban susu dogọ didena ẹn dali to whedepopenu he e yọnbasi. Jesu wàmọ na devi etọn lẹ. Nudi owhe dopo daa to whenue e mọ Natanaeli (mẹhe sọ nọ yin Batelemi) godo, Jesu de e taidi apọsteli de, podọ Natanaeli do ede hia taidi Klistiani zohunhunnọ. (Luku 6:13, 14; Owalọ 1:13, 14) Mẹpipa po tuli he a nọ na ovi towe po na gọalọna ẹn ma nado nọ pọ́n ede taidi mẹhe ma yọ́n-na-yizan na nudepope, ṣigba nado mọdọ emi yin Klistiani he tindo nugopipe bo yọ́n-na-yizan na Jehovah.

17, 18. Eyin a nọ dovivẹnu vẹkuvẹku nado gọalọna jọja aflanmẹ towe lẹ nado sẹ̀n Jehovah, etẹwẹ sọgan yin kọdetọn lọ?

¹⁷ Dile a to ovi towe lẹ plọn whẹ́n, to whedelẹnu a sọgan nọ tindo numọtolanmẹ apọsteli Paulu tọn nkọ, mẹhe lẹzun otọ́ na mẹsusu to gbigbọ-liho. E pehẹ ‘nukunbibia po awufiẹsa ahun mẹ tọn po’ na “owanyi sisosiso” he e tindo na ovi gbigbọmẹ tọn etọn lẹ to Kọlinti wutu. (2 Kọl. 2:4; 1 Kọl. 4:15) Victor he plọn visunnu awe po viyọnnu dopo po whẹ́n, dọmọ: “Owhe aflanmẹ tọn ma nọ bọawu. Etomọṣo, e nọ bẹ ojlẹ dagbe lẹ hẹn he nọ sú odò avùnnukundiọsọmẹnu he mí nọ pehẹ lẹ tọn. Po alọgọ Jehovah tọn po, mí tindo haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ ovi mítọn lẹ.”

¹⁸ Zindonukọn nado to nuhe go a pé lẹpo wà nado plọn ovi towe lẹ nado sẹ̀n Jehovah. Dile a to owanyi sisosiso towe dohia yé, a sọgan tindo ayajẹ mayọnjlẹ to whenue a na mọ bọ yé na wá nugbo lọ mẹ bo zindonukọn to gbigbọ-liho taidi ovi he “to zọnlinzin zọnmii to nugbo lọ mẹ” lẹ.—3 Joh. 4.