1, 2. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ aciari arĩa marĩ na ciana irĩ mĩaka-inĩ ya ũtinĩnja matangĩkagĩra? (b) Ciana cingĩgunĩka atĩa mĩaka-inĩ ya ũtinĩnja?

ACIARI Akristiano nĩ makenaga mũno kuona mwana wao akĩbatithio. Mwarĩ wa Ithe witũ Berenice ũrĩa ciana ciake inya ciabatithirio itakinyĩtie mĩaka 14 oigire ũũ: “Nĩ twakenire mũno. Nĩ twaiguire wega mũno nĩ ũndũ wa ciana citũ gwĩtĩkĩra gũtungatĩra Jehova. Ĩndĩ nĩ twamenyaga atĩ ciana ciitũ nĩ ingĩacemanirie na moritũ maingĩ mĩaka-inĩ ya ũtinĩnja.” Angĩkorũo mwana waku nĩ tinĩnja kana erekeire gũtuĩka tinĩnja no ũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa gĩatũmaga Berenice aigue ũguo.

² Mũthomi ũmwe oigire atĩ mĩaka ya ũtinĩnja nĩ ĩkoragwo ĩrĩ mĩritũ harĩ aciari o na ciana, no aciari matiagĩrĩirũo nĩ gwĩciria atĩ mĩaka-inĩ ĩyo ciana nĩ wana ikoragwo naguo. Oigire atĩ mĩaka-inĩ ya ũtinĩnja ciana nĩ ciendete gwĩka maũndũ maingĩ, nĩ ihutagio ngoro mũno nĩ maũndũ, na nĩ ciendaga kũhũthĩra mahinda na arata. Kwoguo mĩaka-inĩ ĩyo ya ũtinĩnja ciana ciaku no ihote gũkũria ũrata wa hakuhĩ na Jehova ta ũrĩa Jesu eekire arĩ o mũnini. (Thoma Luka 2:52.) No cihote kwagagĩria ũhoti wacio wa kũhunjia na ikũrie wendi mũnene wa gũkorũo na maũndũ maingĩ ma gwĩka ũtungata-inĩ wa Jehova. Ningĩ no ciĩtuire matua ma cio  ta kwĩyamũrĩra Jehova na kũmwathĩkĩra. No nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩka ũrĩ mũciari nĩguo ũteithie tinĩnja waku atungatĩre Jehova? No ũgunĩke ũngĩĩruta ũrĩa Jesu aarutaga arutwo ake na njĩra ya wendo, wĩnyihia, na ũtaũku.

3. Atũmwo maamenyaga atĩa atĩ Jesu nĩ mũrata wao?

³ Jesu aarĩ mũrata ũrĩ wendo na mwĩhokeku. (Thoma Johana 15:15.) Mahinda-inĩ ma tene, mũndũ angĩakorirũo arĩ mwathani, ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ we kwaria na ngombo ciake maũndũ make ma thĩinĩ. O na kũrĩ ũguo, Jesu aarĩ mwathani na mũrata harĩ atũmwo ake ehokeku. Nĩ aahũthagĩra mahinda nao, akameera maũndũ make ma thĩinĩ, na akamathikĩrĩria wega makĩmũitũrũrĩra ngoro ciao. (Mar. 6:30-32) Kwaranĩria na njĩra ĩyo nĩ gwatũmire Jesu na atũmwo ake magĩe na ũkuruhanu wa hakuhĩ na ũndũ ũcio nĩ wamahaarĩirie nĩ ũndũ wa mawĩra marĩa maacokire kwĩhokerũo ũtungata-inĩ wa Ngai.

4. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ mũciari angĩkorũo arĩ mũrata wa ciana ciake? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁴ Mũrũ wa Ithe witũ Michael nĩ ithe wa ciana igĩrĩ. Oigire ũũ: “O na gũtuĩka tũtirĩ a riika na ciana ciitũ, no tũtuĩke arata ao a hakuhĩ.” Arata nĩ mahũthagĩra mahinda hamwe. Rora kana no ũhote kũbanga mawĩra maku kana maũndũ mangĩ nĩguo ũhũthagĩre mahinda maingĩ na ciana ciaku. Nĩ wega kũhoya Jehova igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio na kũwĩciria na ũritũ. Ningĩ arata nĩ makenagĩra maũndũ mahanaine. Nĩ ũndũ ũcio, geragia gũkenio nĩ maũndũ marĩa makenagia tinĩnja waku ta nyĩmbo, thenema, kana mathako marĩa endete. Mwarĩ wa Ithe witũ Ilaria, ũrĩa ũikaraga Italy oigire ũũ: “Aciari akwa nĩ maakenagĩra nyĩmbo iria ndendete. Baba nĩ aatuĩkire mũrata wakwa ũrĩa mũnene, na nĩ ndaaiguaga ndĩna wĩyathi wa kwaria nake nginya maũndũ marĩa atarĩ ũhũthũ kwaria na mũciari.” Watuĩka mũrata wa tinĩnja waku na ũmũteithie gũtuĩka mũrata wa Jehova, ti kuuga atĩ ndarĩkuonaga ũrĩ mũciari wake. (Thab. 25:14) Ciana ciaku nĩ irĩonaga atĩ nĩ ũciendete na ũgacitĩĩa na nĩ ũrĩkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ cio kwaria nawe ũndũ o wothe.

5. Jesu aateithirie arutwo ake atĩa magĩe na gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na gũtungatĩra Jehova marĩ na kĩyo?

⁵ Jesu nĩ eendaga arutwo ake magĩe na gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na gũkorũo na kĩyo ũtungata-inĩ wa Jehova. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ aamekĩraga ngoro makorũo na kĩyo maũndũ-inĩ ma kĩĩroho. Nĩ eendaga merutanĩrie mũno wĩra-inĩ wa kũhunjia na nĩ aamerĩire atĩ nĩ ekũmateithia.—Mat. 28:19, 20.

6, 7. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa wendo aciari gũkorũo na gũtũũria mũtaratara mwega wa maũndũ ma kĩĩroho?

⁶ Aciari, wendi wanyu nĩ ciana cianyu ikorũo irĩ na hinya kĩĩroho. Ngai endaga mũrere ciana cianyu na “mũrutanĩre o na mũtaarĩre ũrĩa wa Mwathani.” (Ef. 6:4) Nĩ ũndũ ũcio, tigagĩrĩra atĩ nĩ ũrathiĩ na mbere kũruta ciana ciaku. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Nĩ mwĩrutanagĩria biũ nĩguo ciana cianyu ithiĩ cukuru tondũ nĩ mũĩ atĩ gĩthomo nĩ kĩa bata na nĩ mwendaga ikenere gũthoma. O ũndũ ũmwe na ũcio, aciari marĩ na wendo nĩ matigagĩrĩra atĩ ciana ciao nĩ iragunĩka nĩ ‘mũtaarĩre wa Mwathani’ hĩndĩ ya mĩcemanio ya kĩũngano na maũndũ mangĩ ma kĩĩroho. Tondũ gĩthomo kĩa Jehova nĩ kĩa bata mũno, geragia gũteithia ciana ciaku ciende maũndũ ma kĩĩroho na cionage bata wa ũũgĩ ũrĩa umaga harĩ Jehova. (Thim. 24:14) O ta ũrĩa Jesu aateithagia arutwo ake, geria gũteithia ciana ciaku ikoragwo na moimĩrĩro mega ũtungata-inĩ. Ĩkaga ũguo na njĩra ya  gũciteithia ikũrie wendi wa kũhũthĩra Kiugo kĩa Ngai kũrutana na gũthiaga ũtungata citegũtĩĩrĩria.

⁷ Mũtaratara mwega wa maũndũ ma kĩĩ4roho ũngĩteithia matinĩnja atĩa? Mwarĩ wa Ithe witũ Erin kuuma Afrika ya Mũhuro oigire ũũ: “Kaingĩ tũrĩ ciana nĩ twanugunaga kana tũkaheana ciĩgwatio nĩguo tũtigakorũo na wĩruti wa Bibilia, tũtigathiĩ mĩcemanio, na kũhunjia. Rĩmwe na rĩmwe nĩ twathũkagia maũndũ nĩguo tũtigakorũo na wĩruti witũ wa famĩlĩ. No aciari aitũ matietĩkagĩra ciĩgwatio ciitũ. Ũteithio ũcio wa aciari aitũ nĩ wandeithirie mũno kũmenya ũrĩa maũndũ ma kĩĩroho marĩ ma bata. Rĩu mũtaratara wakwa wa maũndũ ma kĩĩroho ũngĩthũka, nĩ ngeragia kũũthondeka o na ihenya ũrĩa kwahoteka. Korũo aciari aitũ matiekĩrĩire maũndũ ma kĩĩroho, ndikuona ta ingĩakũririe wendi ta ũcio. Korũo nĩ meetĩkagĩra ciĩgwatio ciitũ, ndĩ na ma atĩ o na rĩu ndingĩonaga ũrĩ ũndũ mũru gũtĩĩra mĩcemanio, kana kwaga gwĩka maũndũ mangĩ ma kĩĩroho.”

8. (a) Jesu onanirie atĩa atĩ aarĩ mwĩnyihia? (b) Wĩnyihia wa Jesu wateithirie arutwo ake atĩa?

⁸ O na gũtuĩka Jesu aarĩ mũkinyanĩru, nĩ eetĩkagĩra atĩ ti maũndũ mothe angĩahotire na atĩ nĩ aabataraga kwĩhoka Jehova. (Thoma Johana 5:19.) Hihi wĩnyihia wa Jesu nĩ watũmire arutwo ake manyihie gĩtĩo kĩrĩa maarĩ nakĩo kũmwerekera? Aca. Ma nĩ atĩ, o ũrĩa Jesu eehokaga Jehova, noguo arutwo ake maamwĩhokaga makĩria. Thutha-inĩ, o nao nĩ maarũmĩrĩire kĩonereria kĩa Jesu kĩa wĩnyihia.—Atũm. 3:12, 13, 16.

9. Gwĩtĩkĩra mahĩtia maku na kũhoya mũhera kũngĩteithia tinĩnja waku atĩa?

⁹ Ngũrani na Jesu, ithuĩ tũtirĩ akinyanĩru na nĩ tũhĩtagia. Ĩtĩkagĩra atĩ nĩ kũrĩ maũndũ ũtangĩhota na ũgetĩkĩra mahĩtia maku. (1 Joh. 1:8) Nĩ mũnene ũrĩkũ ũngĩhe gĩtĩo makĩria? Hihi nĩ ũrĩa wĩtĩkagĩra mahĩtia make, kana nĩ ũrĩa ũtetĩkagĩra? Tinĩnja waku angĩigua ũkĩhoya mũhera nĩ ũndũ wa mahĩtia maku, no kũhoteke gĩtĩo kĩrĩa akoragwo nakĩo gũkwerekera kĩongerereke. O nake no erute gwĩtĩkagĩra mahĩtia make. Mwarĩ wa Ithe witũ Rosemary ũrĩa ũrerete ciana ithatũ, oigire ũũ: “Tũrĩ na mũthuri wakwa nĩ twetĩkagĩra mahĩtia maitũ na ũndũ ũcio nĩ watũmaga ciana citũ itũhingũragĩre ngoro rĩrĩa irĩ na thĩna. Nĩ ũndũ wa kũmenya atĩ nĩ kũrĩ maũndũ tũtangĩhota gwĩka, nĩ twarutire ciana ciitũ harĩa cingĩruta ũtaaro ũrĩa mwega mũno rĩrĩa irĩ na mathĩna. Rĩrĩa ciabatara ũteithio, twahũthagĩra mabuku maitũ marĩa marĩ na ũhoro uumĩte Bibilia-inĩ na tũkahoya hamwe nacio.”

10. Jesu onanirie wĩnyihia atĩa akĩra arũmĩrĩri ake ũrĩa megwĩka?

¹⁰ Jesu aarĩ na kĩhooto gĩa gwatha arũmĩrĩri ake. O na kũrĩ ũguo, tondũ aarĩ mwĩnyihia, amera meke ũndũ mũna, kaingĩ nĩ aamaheaga itũmi cia gwĩka ũguo. Kwa ngerekano, thutha wa kũmeera macaragie Ũthamaki wa Ngai na ũthingu wake mbere, aameerire ũũ: “Nacio indo icio ciothe nĩmũrĩkĩragĩrĩrio.” Thutha wa kũmeera: “Mũtikanekũũanĩre,” aamerire ũũ: “Nĩ getha mũtikanekũũĩrũo. Nĩ gũkorũo gwĩkũũanĩra kũrĩa mwĩkũũanagĩra nakuo, nĩkuo mũgekũũĩrũo nakuo na inyuĩ.”—Mat. 6:31–7:2.

11. Nĩkĩ nĩ wega mũciari gũtaarĩria ciana ciake itũmi cia matua na mawatho make?

¹¹ Rĩrĩa wona kwagĩrĩire, taaragĩria ciana ciaku gĩtũmi gĩa gũciigĩra watho mũna kana gĩtũmi gĩa itua rĩrĩa ũtuĩte. Tinĩnja waku angĩtaũkĩrũo nĩ gĩtũmi kĩu, no kũhoteke agwathĩkĩre kuuma ngoro. Mũrũ wa Ithe witũ Barry ũrĩa warerire ciana inya, oigaga ũũ: “Kũhe matinĩnja itũmi cia kũmera meke ũndũ mũna nĩ gũtũmaga makwĩhoke tondũ nĩ monaga atĩ ndũratua matua maku na gĩthũri.”  Ningĩ nĩ wega kũririkana atĩ matinĩnja ti twana tũnini, tondũ nĩ marĩ ‘ũhoti wa gwĩciria.’ (Rom. 12:1, New World Translation) Barry aatarĩirie ũũ: “Matinĩnja nĩ mabataraga kwĩruta kũhũthĩra ũhoti wa gwĩciria nĩguo matuage matua ma ũũgĩ handũ ha gũtongorio nĩ ngoro.” (Thab. 119:34) Rĩrĩa wahe tinĩnja waku itũmi cia matua maku ũrĩ na wĩnyihia nĩ ekuona atĩ nĩ ũramenya no arathiĩ akĩgimaraga, na nĩ ũndũ ũcio o nake nĩ arĩĩrutaga gwĩtuĩra matua make akĩhũthĩra ‘ũhoti wa gwĩciria.’

12. Jesu aahũthĩrire ũtaũku atĩa agĩteithia Petero?

¹² Jesu nĩ aataũkagĩrũo nĩ ũteithio ũrĩa arutwo ake maabataraga. Kwa ngerekano, mũtũmwo Petero aarĩ na muoroto mwega rĩrĩa eeraga Jesu eiguĩre tha nĩguo ndakoragwo. O na kũrĩ ũguo, Jesu nĩ aamenyire atĩ mwĩcirĩrie ũcio wa Petero ndwarĩ mwagĩrĩru. Jesu aateithirie Petero na arutwo arĩa angĩ atĩa? Aambire kũrũnga Petero. Agĩcoka akĩmataarĩria ũrĩa kũngĩthiĩ mũndũ angĩrega kwĩima harĩ gwĩka wendi wa Jehova, na ningĩ akĩmera atĩ Jehova nĩ arathimaga arĩa monanagia roho wa kwĩima. (Mat. 16:21-27) Petero nĩ eerutire ũndũ wa bata.—1 Pet. 2:20, 21.

13, 14. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩonania atĩ mwana waku ndarĩ na wĩtĩkio ũrĩ na hinya? (b) Ũngĩonania ũtaũku atĩa ũgĩteithia mwana waku?

¹³ Hoya Jehova akũhe ũtaũku nĩguo ũmenye harĩa tinĩnja waku arabatara gũteithio. (Thab. 32:8) Kwa ngerekano, nĩ maũndũ marĩkũ mangĩgũteithia kũmenya atĩ mwana waku ndarĩ na wĩtĩkio ũrĩ na hinya? Hihi nĩ ambĩrĩirie kwaga gĩkeno? Hihi aragia o maũndũ moru megiĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ? Kana nĩ ambĩrĩirie gwĩka maũndũ na hitho? Ndũkahiũhe gũtua atĩ maũndũ macio maronania atĩ mwana waku nĩ areka mehia maritũ ehithĩte. * O na kũrĩ ũguo, ndũkahũthie maũndũ macio wĩcirie atĩ no gathĩna gegũcoka gathire.

¹⁴ Geria kũũria mwana waku ciũria ũrĩ na ũhooreri na gĩtĩo ta ũrĩa Jesu eekaga. Ũngĩgucia maĩ na ihenya kuuma irima, maĩ mamwe no maitĩke. O ũndũ ũmwe na ũcio,  ũngĩaria na tinĩnja waku ũtarĩ na ũtaũku, no ũũrũo nĩ mweke mwega wa kũmenya meciria na mĩerekera yake. (Thoma Thimo 20:5.) Ilaria ũrĩa ũkũgwetetwo hau kabere, oigire ũũ: “Rĩrĩa ndaarĩ tinĩnja nĩ ndeendete kũhũthĩra mahinda na andũ arĩa twathomaga nao o na gũtuĩka nĩ ndoĩ atĩ gwĩka ũguo ti ũndũ mwega. Aciari akwa nĩ maamenyire harĩ ũndũ wathumbũraga. Hwaĩ-inĩ ũmwe, nĩ maanjĩrire atĩ nĩ marona itarĩ na gĩkeno na makĩenda kũmenya thĩna warĩ ũrĩkũ. Ndaambĩrĩirie kũrĩra, ngĩcoka ngĩmataarĩria ũndũ ũrĩa wathumbũraga na ngĩmeera no nyende mandeithie. Maahĩmbĩirie, makĩnjĩra nĩ mataũkĩrũo nĩ ũrĩa ndĩraigua, na makĩnjĩra nĩ mekũndeithia.” Aciari a Ilaria nĩ maamũteithirie o na ihenya kũgĩa na arata angĩ na ega thĩinĩ wa kĩũngano.

15. Taarĩria ũrĩa Jesu oonanagia ũtaũku mĩikaranĩrie-inĩ yake na andũ arĩa angĩ.

¹⁵ Jesu ningĩ nĩ onanirie ũtaũku na njĩra ya kuona maũndũ marĩa arutwo ake maabataraga gũteithio na ningĩ akona ngumo ciao njega. Kwa ngerekano, hĩndĩ ĩrĩa Nathanaeli aaiguire atĩ Jesu ooimĩte Nazarethi, oririe ũũ: “Gwĩ kĩndũ kĩega kĩngiuma Nazarethi?” (Joh. 1:46) Korũo nĩwe-rĩ, ũngĩeciririe atĩa ũhoro wa Nathanaeli? Hihi ũngĩamuonire arĩ mũndũ ũtarĩ mawoni mega, ũrĩ mũthutũkanio, na ũtarĩ na wĩtĩkio? Jesu nĩ oonanirie ũtaũku na akĩona ũndũ mwega harĩ Nathanaeli. Jesu aamwĩtire, “Mũisiraeli kũna, ũtarĩ na ũhinga!” (Joh. 1:47) Jesu nĩ aarĩ na ũhoti wa gũthoma ngoro na nĩ aaũhũthagĩra kuona ngumo njega cia arĩa angĩ.

16. Ũngĩteithia tinĩnja waku atĩa agaacĩrithie ngumo njega iria arĩ nacio?

¹⁶ O na gũtuĩka ndũngĩhota gũthoma ngoro, Ngai no agũteithie ũhote kuonania ũtaũku. Hihi nĩ ũkũhũthĩra ũhoti ũcio kũrora ngumo njega thĩinĩ wa tinĩnja waku? Gũtirĩ mũndũ ũngĩenda gũtuĩke atĩ we nĩ mũremi. Ndũkanecirie atĩ mwana waku nĩ “nema-kũhĩa” kana ũmwĩte ũguo. O na angĩkorũo mwana waku nĩ arĩ na mathĩna, reke amenye atĩ nĩ wonaga ngumo ciake njega na wĩ na ma atĩ nĩ arenda gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. Rora maũndũ marĩa maronania atĩ nĩ arerutanĩria na ũmũgathĩrĩrie. Mũteithie athiĩ na mbere kũgaacĩrithia ngumo njega iria arĩ nacio na njĩra ya kũmwĩhokera maũndũ mangĩ rĩrĩa kwahoteka. Ũguo nĩguo Jesu eekire arutwo ake. Kĩndũ mwaka ũmwe na nuthu kuuma macemania na Nathanaeli (ũrĩa ningĩ wetagwo Baritholomayo), Jesu nĩ aamũthuurire atuĩke mũtũmwo, na nĩ aathiire na mbere gũkorũo arĩ mwĩhokeku. (Luk. 6:13, 14; Atũm. 1:13, 14) Wagathĩrĩria mwana waku na wamwĩkĩra ngoro, nĩ ũrĩmũteithagia kwĩyona arĩ Mũkristiano ũrĩ na ũhoti wa gũtungatĩra Jehova, handũ ha kũmuona arĩ mũndũ ũkoragwo na mahĩtia hingo ciothe.

17, 18. Moimĩrĩro mangĩkorũo marĩ marĩkũ ũngĩthiĩ na mbere gũteithia ciana ciaku itungatĩre Jehova?

¹⁷ Ũgĩteithia ciana ciaku, rĩmwe na rĩmwe no ũigue ta mũtũmwo Paulo ũrĩa warĩ ta mũciari harĩ andũ aingĩ. Nĩ ‘aathĩnĩkire mũno arĩ na ruo ngoro,’ nĩ ũndũ wa ‘wendo mũnene’ ũrĩa aarĩ naguo kwerekera ciana ciake cia kĩĩroho thĩinĩ wa Korintho. (2 Kor. 2:4; 1 Kor. 4:15) Mũrũ wa Ithe witũ Victor, ũrĩa warerire ciana ithatũ, oigire ũũ: “Mĩaka ya ũtinĩnja ndĩarĩ mĩhũthũ. O na kũrĩ ũguo, maũndũ mega nĩmo maarĩ maingĩ gũkĩra moritũ marĩa twacemanagia namo. Jehova nĩ aatũteithirie na tũkĩhota gũkorũo na ũrata wa hakuhĩ na ciana ciitũ.”

¹⁸ Thiĩ na mbere gũteithia ciana ciaku ũtekũnoga nĩguo itungatĩre Jehova. Ta wĩcirie ũrĩa ũngĩkorũo na gĩkeno kĩnene kuona ciana ciaku igĩtua itua rĩa gũtungatĩra Jehova na igĩthiĩ na mbere gwĩka ũguo irĩ na wĩhokeku.—3 Joh. 4.