1, 2. (a) En wach mane ma chandoga chuny jonyuol ka nyithindgi chako pong’? (b) Gin gik mage mabeyo ma rowere ma Jokristo nyalo timo ka koro gisechako bedo joma dongo?

ACHIEL kuom gik ma moroga jonyuol ma Jokristo en neno ka ibatiso nyathigi. Nyaminwa moro miluongo ni Berenice ma nyithinde ang’wen nobatis kapok gichopo higni 14 wacho kama: “Wachno nomulo chunywa ahinya. Ne wamor ni nyithindwa ne dwa tiyo ne Jehova. Kata kamano, ne wang’eyo ni gidhi romo gi pek mang’eny nyime nikech pod ne gin rowere.” Gima ne chando pach Berenice nyalo chandi in be, ahinya ahinya ka nyathini en rawera kata kochomo higni mag bedo rawera.

² Profesa moro molony e somo pach nyithindo wacho ni jonyuol gi nyithindo bedoga gi tich matek kinde ma nyithindo chako pong’. Omedo wacho kama: “Hignigo ok nyis ni nyithindo koro ‘wigi richo’ kata ni ‘pachgi pod tin.’ Gin kinde ma ginyalo hero kata sin gi gimoro, manyo kinde mag bedo gi osiepe, kendo chako bedo molony e gik mopogore opogore.” E kinde ma nyithindi gin rowere, ginyalo mako osiep gi Jehova, ginyalo keto chenro mar tiyone kendo luwo chenrono. E wi mano ginyalo kawo okang’ mar chiworene kendo dak ka giluwo chikene. Ginyalo  fwenyo ni hignigo gin higni mabeyo ahinya e tiyo ne Nyasaye, mana kaka Yesu notimo. (Som Luka 2:52.) Kaka janyuol, inyalo timo ang’o mondo ikony nyathini e higni makendego? Ne ane kaka Yesu nonyiso hera, bolruok, kod rieko kosebedo ng’at mang’ongo. Ere kaka kidogo nyalo konyi tiego nyathini ma rawera oti ne Jehova?

3. Ang’o momiyo Yesu noluongo jootene ni osiepene?

³ Yesu nohero jolupne kendo nomakore kodgi. (Som Johana 15:15.) E kinde Muma, ruoth ne ok nyal nyiso wasumbnine weche maling’ling’ ma noparo e chunye. Kata kamano, Yesu nonyiso ni en ruoth maber kendo osiep jootene. Nobudhoga kodgi, nonyisogiga gik manie chunye, kendo nochikonegiga ite sama ginyise gik manie chunygi. (Mar. 6:30-32) Tudruok ma chalo kamano nomiyo osiep manie kind Yesu gi jootene obedo motegno kendo ne oikogi ne migepe ma bang’e ne gidhi yudo e tij Nyasaye.

4. Ere kaka inyalo bedo osiep nyathini ka koni to ok ijwang’o migawo mari kaka janyuol? (Ne picha manie chak sulani.)

⁴ Michael ma nigi nyithindo ariyo wacho kama: “Kata obedo ni ok wanyal bedo mbese nyithindwa, wanyalo bedo osiepegi.” Osiepe jabedo kanyachiel kuom thuolo malach. Non ane kabe inyalo duoko thuolo mitiyogo e tij andika piny kata dijeni mamoko mondo iyud thuolo momedore mar bedo gi nyithindi. Gik ma moroga osiepe bende chalrega. Omiyo, tem ahinya iher gik ma nyithindi ohero, kaka thumbe ma giwinjoga, sinema, kata tuke. Nyaminwa miluongo ni Ilaria modak e piny Italy wacho kama: “Jonyuolna nochako winjo thumbe ma an be nawinjoga. Mano nomiyo wuonwa obedo osiepna ma ngita gi del, kendo nawinjo ka an thuolo wuoyo kode kata mana e weche ma nyalo kuodo wich.” Kibedo osiep nyithindi ma rowere, kendo ka ikonyogi mondo gibed ‘osiepe Jehova,’ mano koro ok nyis ni ijwang’o migapi kaka janyuol. (Zab. 25:14, Luo New Testament, 2003) Kar mano, inyiso ni iherogi kendo imiyogi luor, kae to ibedo janyuol ma chopo ire yot. Mano biro miyo ginyisi gik ma chandogi.

5. Ere kaka Yesu nokonyo jopuonjrene mondo oyud mor ma nwang’orega ka ng’ato odich e tij Jehova?

⁵ Yesu ne dwaro ni jopuonjrene kod osiepene bende oyudie mor ma ng’ato nwang’o kodich e tij Jehova. Omiyo, nogombo ahinya ni giti tije Nyasaye gi kinda. Yesu ne dwaro ni gibed gi kinda e konyo ji obed jopuonjrene. Kendo nosingo ne jopuonjrene ni ne odhi konyogi mondo tijno obed gi nyak.—Mat. 28:19, 20.

6, 7. Ang’o momiyo bedo gi chenro maber motudore gi weche lamo kendo luwo chenrono nyiso ni jonyuol ohero nyithindgi?

⁶ En adier ni diher ni nyithindi ma rowere osik ka nigi winjruok maber gi Nyasaye. Jehova dwaro ni upidh nyithindu “ka urieyogi kendo kupuonjogi” kaka odwaro. (Efe. 6:4) Omiyo, ti gi migawo ma Nyasaye omiyi mondo ilos chenro maber mar nono weche Nyasaye kendo iluw chenrono. Kuom ranyisi, itemoga ahinya mondo nyithindi odhi skul nikech ing’eyo ni somo en gima konyo ahinya. Omiyo, ijiwogiga mondo giher somo. Kamano bende, jonyuol mohero nyithindgi biro temo neno ni nyithindgi odhi e chokruoge mag kanyakla kaachiel gi madongo, bedo e seche mitimo lamo mar joot, kendo neno ni puonj ma giyudo konyogi. Nikech puonj mowuok kuom Nyasaye e ma konyoga moloyo, itemo kar nyaloni mondo ikony nyithindi oher gik motudore gi lamo Nyasaye kendo gikaw mapek rieko ma wuok kuom Nyasaye. (Nge. 24:14) Mana kaka Yesu nokonyo jopuonjrene, in bende many thuolo  mar konyo nyithindi ma rowere obed gi nyak e tij lendo. Inyalo timo kamano kuom konyogi giher puonjo jomoko Wach Nyasaye kendo bedo gi chenro maber mar tij lendo.

⁷ Ere kaka bedo gi chenro mar puonjruok weche Nyasaye juma ka juma nyalo konyo rowere? Erin modak South Africa, wacho ayanga kama: “Wan nyithindo waheroga ng’ur kochopo seche mag puonjruok Muma, dhi e chokruoge, kod dhi lendo. Seche ma ne joodwa puonjore, ne wajachocho chenrono goyiem mana ni mondo owewa. To jonyuolwa ne ok yiega gi mano.” Omedo wacho niya: “Yo ma notiegwagono nokonya bedo ng’at ma chunye ok jog piyo. Kapo ni gimoro ochocho chenroga sama adich gi weche Nyasaye, agomboga ni adog e chenrono mapiyo kaka nyalore. Dine bed ni jonyuolna ok omakore gi chenro maber mag weche lamo, ok apar ni dabedo gi gombo ma kamano. Ka dine bed ni ok gitimo kamano, dikoro ok achomora tir gi dhi e chokruoge kod gik mamoko motudore gi weche lamo.”

8. (a) Ere kaka Yesu nonyiso ni obolore? (b) Kit bolruok ma Yesu ne nigo nokonyo nade jopuonjrene?

⁸ Kata obedo ni Yesu ne en ng’at makare, nobolore kuom yie ni nitie gik ma ok nonyal timo, omiyo noketo geno kuom Jehova. (Som Johana 5:19.) Be bedo ni nobolore kamano nomiyo jopuonjrene ochaye? Ooyo ngang’. Gimiwuoro en ni kaka nomedo geno Jehova e kaka ne gimedo yie gi Yesu. Bang’e, ne giluwo ranyisi ma noketonegi.—Tich 3:12, 13, 16.

9. Ka ibolori mikwayo ng’wono sama iketho kendo yie ni irem, mano nyalo konyo nade nyithindi ma rowere?

⁹ Wapogore gi Yesu nimar warem kendo watimo gik mathoth ma ok ni kare. Yie ni irem kendo kitimo gimoro marach to kik ituo dhogi. (1 Joh. 1:8) En ng’at ma chalo nade minyalo miyo luor? Jatelo ma yie kethone koso ma ok kwa ng’wono koketho? Ka ikwayoga ng’wono kiketho, nyathini ma rawera biro medo miyi luor. Mano biro konye kik otuo dhoge koketho. Nyaminwa moro miluongo ni Rosemary ma nigi nyithindo adek madongo wacho kama: “Ka ne waketho, ne wayiega, to mano ne miyo nyithindwa bedo thuolo biro irwa ka gimoro chandogi. Ne wang’eyo ni ok ne wanyal tieko chandruogegi duto, omiyo ne wapuonjogi kama ginyalo yudoe dwoko mag gik ma chandogi. Ka ne gidwaro kony ne waorogi e bugewa ma lero Muma, kendo ne walemoga kodgi kanyachiel.”

10. Ere kaka Yesu nonyiso ni obolore kata mana e kinde ma ne odwaro ni jopuonjrene otim gimoro?

¹⁰ Yesu ne nigi teko mar chiko jolupne. Kata kamano, nonyiso ni en ng’at ma bolore kuom nyisogi gimomiyo ochikogi ni gitim gimoro. Kuom ranyisi, ne ok owachonegi mana ni gisik ka gidwaro mokwongo Pinyruoth kod gik makare mag Nyasaye, to nowachonegi kama: “Gik mamokogo duto nomednu.” Bang’ wachonegi ni, “Kik ung’ad bura,” nonyisogi gimomiyo ka nowacho niya: “Mondo bura kik ong’adnu. Nikech bura mung’ado, e ma nong’adnu.”—Mat. 6:31–7:2.

11. Ka nyalore, ang’o momiyo ber ka jonyuol olero ne nyithindgi ma rowere gimomiyo giketo chik kata ging’ado wach moro?

¹¹ Ka nyalore ler ne nyathini gimomiyo iketo chik moro kata gimomiyo ing’ado wach moro. Kapo ni ong’eyo gimomiyo, obiro timo kaka iwachono kowuok e chunye. Barry ma nosegapidho nyithindo ang’wen wacho kama: “Nyiso nyithindi gimomiyo diher ni gitim mana kaka iwacho biro miyo gigeni nikech gibiro neno ni ok  ibukri abuka gi chike kata ok isik ilok aloka chik apoya nono, to gibiro fwenyo ni in ng’at mong’eyo gima timo.” Par bende ni rawera ok bi siko ka en nyathi kinde duto, to obiro bedo ng’at maduong’ kotiyo gi ‘nyalone mar paro.’ (Rumi 12:1) Barry medo lero niya: “Rowere onego opuonjre timo yiero bang’ ng’eyo gimomiyo gitimo yierono to ok muoch mana gi wach moro dichiel.” (Zab. 119:34) Sama ibolori miwacho gimomiyo ing’ado wach moro, nyathini ma eka chako pong’ biro fwenyo ni kare ineno ni en be ochako bedo ng’at maduong’ kendo mano biro konye otim yiero ma mage owuon kotiyo gi ‘nyalone mar paro.’

12. Ere kaka Yesu notiyo gi rieko mondo okony Petro?

¹² Yesu notiyo gi rieko kendo nonyalo ng’eyo kony ma jopuonjrene ne nyalo dwaro. Kuom ranyisi, jaote Petro nojiwo Yesu gi chuny maler ni okechre owuon mondo kik nege. Yesu to nong’eyo ni Petro ne nigi paro mobam. Mondo okony Petro gi jopuonjrene mamoko, nochiwo siem moriere, nonyiso gima nyalo timore ka ng’ato ok tim kaka Nyasaye dwaro, kendo nowacho gueth ma ng’ato yudo ka en gi chuny mar chiwruok. (Mat. 16:21-27) Petro noyudo puonj.—1 Pet. 2:20, 21.

13, 14. (a) Ang’o ma nyalo nyiso ni yie ma nyathini nigo osechako bedo ma yom yom? (b) Ere kaka inyalo tiyo gi rieko mondo ing’e gima chando nyathini kendo konye?

¹³ Kwa Jehova omiyi rieko ma nyalo konyi ng’eyo kony ma nyathini nyalo dwaro. (Zab. 32:8) Kuom ranyisi, inyalo fwenyo nade ni nyathini osechako bedo gi yie ma yomyom? Samoro mor ma en-go tinde odok chien, samoro osechako wuoyo marach e wi Jokristo mamoko, kata ok en thuolo wuoyo. Kik irikni paro ni otimo richo moro maduong’ aling’ ling’. * To komachielo, kik ifwa afwaya gik minenogo kata paro ni mano en gima biro rumo kende.

¹⁴ Mana kaka Yesu, penj penjo e yo mang’won kendo e yo ma nyiso luor. Mana kaka ywayo pi e kisima kirikni nyalo miyo  ipuk pi moko, e kaka rako nyathini gi penjo mang’eny ka iger nyalo moni fwenyo gik moko manie chunye kod pache. (Som Ngeche 20:5.) Ilaria, mosewuo kuome motelo wacho kama: “Kinde ma ne apong’, yiero kind bedo e adiera kod tiyo gi thuolo mang’eny ka an gi joklas wetena nochanda. Mano nomiyo morna odok chien to jonyuolna nofwenyo wachno. Chieng’ moro godhiambo, ne ginyisa ni tinde ok amor ma gipenja gima chanda. Namuoch gi ywak, kae to alero gima ne timore, kendo nakwayogi kony. Ne ginyisa e yo mang’won ni giwinja, kae to gisingona ni giikore mar konya.” Gikanyano jonyuol Ilaria nochako konye kaka onyalo yudo osiepe mabeyo e kanyakla.

15. Chiw ane ranyisi ma nyiso ni Yesu ne tiyoga gi rieko sama notudore gi jomoko.

¹⁵ Yesu bende notiyo gi rieko e fwenyo kido mabeyo ma ne jopuonjrene nigo, kod kama pod ne dwarore ni gitimie dongruok. Kuom ranyisi, kane ng’at moro miluongo ni Nathaniel owinjo ni Yesu wuok Nazareth, nowacho niya: “Be nitie gimoro maber ma nyalo wuok Nazareth?” (Joh. 1:46) Kaluwore gi gima Nathaniel nowachono, inyalo wacho ni ne en ng’at ma chalo nade? Ne en jajaro? Nobwono ji? Koso noonge yie? Yesu nonyiso rieko kuom keto pache mana kuom kido mabeyo ma Nathaniel ne nigo. Yesu nowacho ni Nathaniel en “Ja-Israel ma kuom adier, onge wuondruok kuome.” (Joh. 1:47) Yesu ne nyalo somo chuny ji kendo notiyo gi nyalono e fwenyo kido mabeyo ma jomoko ne nigo.

16. Ere kaka inyalo konyo nyathini ma rawera onyag kido mabeyo?

¹⁶ Ok inyal somo chuny ji, kata kamano Nyasaye nyalo konyi tiyo gi rieko. Be ibiro tiyo gi riekono e ng’iyo kido mabeyo ma nyathini nigo? Onge ng’at ma diher ni ji ong’eye ni en jachendo. Omiyo, kata ka nyathini chandi, kik inyise ni otamo wang’i kendo paro ma kamano ok onego obi kata e pachi. Kata ka nyathini pod ok tim maber ahinya, nyise ni ineno kinda motimo kaachiel gi chuny ma en-go mar timo gima kare. Tem neno dongruok moro amora mosetimo kendo pwoye. Konye omed nyago kido mabeyo ma en-go kuom mede ting’ moko ka mano nyalore. Kamano e kaka Yesu ne timoga gi jopuonjrene. Chiegni higa achiel gi nus bang’ romo gi Nathaniel (ma bende niluongo ni Bathlomeo), Yesu ne oyiere mondo obed achiel kuom jootene kendo Nathaniel nobedo Jakristo ma jakinda. (Luka 6:13, 14; Tich 1:13, 14) Kipwoyo nyathini kendo kijiwe, obiro ng’eyo ni kare en bende nitie gik mabeyo monyalo timo, kendo ni onyalo bedo Jakristo ma Jehova nyalo tiyogo.

17, 18. Kinda mitimo mondo ikony nyithindi ma rowere oti ne Jehova biro kelo ber mane?

¹⁷ Sama ipidho nyithindi, ibiro romo gi gik ma jaote Paulo noneno e kinde ma nokonyo ji mang’eny ng’eyo adiera. Noyudo “masiche kod lit mang’eny” e chunye nikech ‘hera matut’ ma noherogo nyithinde kuom yie ma ne nie kanyakla mar Korintho. (2 Kor. 2:4; 1 Kor. 4:15) Victor nopidho yawuoyi ariyo gi nyako achiel. Owacho kama: “Tijgi ne ok yot e kinde ma ne gipong’. Kata kamano, ber ma ne nitie ne ng’eny moloyo pek ma ne waromogo. Jehova nokonyowa ma wabedo osiepe nyithindwa.”

¹⁸ Kik chunyi jogi seche ma itiego nyithindi ma rowere mondo oti ne Jehova. Kaka imedo nyiso ni iherogi, ibiro bedo gi mor mogundho neno ka nyithindi orwako adiera kendo riwore gi jomamoko ma “dhi nyime wuotho e adiera.”—3 Joh. 4.