1, 2. (a) Anto ray pampapagaan na arum ya atateng sano tinedyer la ray ananak da? (b) Panon ya makagunggona ed saray Kristianon kalangweran so panaon ya tinedyer ni ra?

SAKEY ed saray malikeliket ya panaon parad atateng et no manpabautismo lay anak da. “Agaylay liket mi. Misalsalamat kami ta nandesisyon iray ananak mi ya lingkoray Jehova,” so kuan nen Berenice, ya say apatiran ananak to et abautismoan antis iran nan-14 años. Inyarum to: “Balet amta mi ya bilang tinedyer et dakel so subok ya dalanen na ananak mi.” Nayarin natatalosan yo iyan pampapaga nen Berenice no wala met so anak yon tinedyer odino asingger lan man-tinedyer.

² Unong ed sakey ya professor na child psychology, talagan aliwan mainomay parad atateng tan ed mismon ananak so panaon na pan-tinedyer. Balet imbaga to met: “Say pan-tinedyer et aliwan panaon ya [say anak] et agnatalosay ugali to odino ag-ontatatken so nonot to. Diad satan ya panaon, [sikatoy] emosyonal, kaukolan toy mikaaro, tan talagan nikadkaduma iray nanononotan ton ideya.” Kanian legan ya tinedyer ni ray ananak yo, sarag dan paeleten so relasyon dad si Jehova, paaligwasen so ministeryo da, tan mandesisyon ya idedika so bilay dad si Jehova tan manmatoor ed sikato. Balibali itan ya panaon pian onaligwas irad espiritual, ya  singa si Jesus nen kalangweran ni. (Basaen so Lucas 2:52.) Bilang atateng, antoy nagawaan yo legan na sayan panaon ya tinedyer ni ray ananak yo? Makaaral kayod si Jesus, diad impangipanengneng toy panangaro, inkamapaabeba, tan pakatebek. Panon ya makatulong iratan ya kualidad diad pangipapasal yod anak yon tinedyer ya lingkoran si Jehova?

3. Akin ya tinawag nen Jesus iray apostol ya kakaaro to?

³ Si Jesus et maar-aro tan matoor ya kaaro. (Basaen so Juan 15:15.) Nen panaoy Biblia, kaslakan et ag-itotongtong na katawan so nononoten tan nalilikna to ed saray aripen to. Balet, si Jesus et aliwa labat ya katawan, noagta kaaro met na saray matoor ya apostol to. Naynay to ran kaiba, imbaga toy nalilikna tod sikara, tan dedengelen to ra no ibabalikas dad sikato so walad puso ra. (Mar. 6:30-32) Lapud walay maong ya komunikasyon dad sakey tan sakey, inmelet so pankakaaro da tan akatulong itan ed saray apostol pian akaparaan irad saray kimey da ed arapen.

4. Panon yon nipaliknad ananak yo ya kaaro da kayo? (Nengnengen so litratod gapo na artikulo.)

⁴ “Tua, agtayo kaedaran iray ananak tayo,” so kuan nen Michael ya duaray anak to, “balet ipalikna tayod sikara ya kaaro da tayo.” Saray sankaaro et walay panaon dad sakey tan sakey. Ipikasi yo sirin tan nonot yon maong no panon yon ni-adjust so eskedyul yod trabaho o arum nin bengatla pian walay panaon yod ananak yo. Ontan met, kaslakan et pareho so labay na saray sankaaro. Kanian manggawa kayoy paraan pian na-enjoy yo met iray labalabay na anak yon tinedyer—singa saray paborito ton kansion, pelikula, odino sports. Oniay imbaga nen Ilaria ya taga Italy: “Aamtaen na atateng ko no anto ray dedengelen kon kansion. Diad tua, si Daddy’k so best friend ko, kanian nibabagak ed sikato anggan saray personal a bengatla.” No kaaro kayo na ananak yon tinedyer tan tutulongan yo ran ‘nakaaro day Jehova,’ agto labay ya ibagan naandi lay autoridad yo bilang ateng. (Sal. 25:14) Imbes, lapud ipapanengneng yon inar-aro tan rerespetoen yo ra, ag-ira nababaingan ya mitongtong ed sikayo. Kanian mas mainomay dan ibagad sikayo iray problema da.

5. Panon ya tinulongan nen Jesus iray disipulo to pian nalikna day liket ed maseseg ya panlingkor ed si Jehova?

⁵ Amta nen Jesus ya magmaliw ya maliket iray inar-aro ton disipulo tan kakaaro no maseseg iran manlingkor ed si Jehova. Kanian labay to ya makuli iran mibiang ed saray espiritual ya aktibidad. On, labay nen Jesus ya gawaen day anggaay nayarian da diad panaggaway babangatan! Tan maaro ton impaseguro ed sikara ya tulongan to rad satan ya kimey.—Mat. 28:19, 20.

6, 7. Panon ya ipapanengneng na atateng so panangaro ed ananak da no ipapasal da ran regular a mibiang ed saray espiritual ya aktibidad?

⁶ Seguradon labay yon mansiansian mabiskeg ed espiritual iray ananak yon tinedyer. Tan labay nen Jehova ya pabalegen yo ray ananak yo diad “panagdisiplina tan panamilin” to. (Efe. 6:4) Kanian usar yo itan ya autoridad ya inter na Dios ed sikayo pian ipasal iray ananak yon regular ya mibiang ed saray espiritual ya aktibidad. Nonot yo pa: Labay yon makapanaral ed eskuelaan iray ananak yo lapud amta yon importante so edukasyon tan labay yon makaaral ira na balo iran bengatla. Ontan met komon ed edukasyon ya manlalapud si Jehova. Kaukolan ya seguroen na maaron atateng ya makaaral iray ananak da diad saray pantitipon ed kongregasyon, asemblea, tan panagdayew na pamilya. Importante so edukasyon ya manlalapud Dios, kanian gawa yoy anggaay nayarian yon tulongan iray ananak yo ya aroen da ray espiritual ya bengatla tan apresyaen so karunongan na Dios. (Uli. 24:14) No panon ya tinulongan nen Jesus iray disipulo to, tulongan yo met iray ananak yon  tinedyer pian panliketan dan ibangat so Salita na Dios ed arum tan magmaliw iran regular ed panagpulong.

⁷ Panon ya makatulong ed ananak yon tinedyer so regular ya pibiang ed saray espiritual ya aktibidad? Oniay inamin nen Erin, ya taga South Africa: “Nen ugugaw kami ni, mabetbet ya ipalikas mid atateng mi ya agmi labay so manaral na Biblia, miaral, tan manpulong. No maminsan ni ingen et manggawa kami paraan pian agnatuloy so panaral na pamilya mi. Balet agsinmuko iray atateng mi.” Atan so akatulong pian namoria nen Erin ya talagan importante iray espiritual ya aktibidad. Kanian natan, no bilang sikatoy agmakapiaral odino makapanpulong, nalikna to ya kakkaukolan toy mibiang lamet ed ontan iran espiritual ya aktibidad. Imbaga ni nen Erin: “Seguro aliwan ontan so naliknak no agkami tuloytuloy ya impasal na atateng mi. No bilang sinmuko ira nensaman, ayos labat ed siak natan no agak makapiaral odino makapibiang ed arum nin espiritual ya aktibidad.”

8. (a) Panon ya binidbir nen Jesus iray limitasyon to? (b) Antoy epekto na inkamapaabeba nen Jesus ed saray disipulo to?

⁸ Anggano perpekto si Jesus, mapaabeba ton binidbir iray limitasyon to tan nanmatalek ed si Jehova. (Basaen so Juan 5:19.) Kasin lapud satan et abawasay respeto na saray disipulo to ed sikato? Andi. Diad tua, no kapigan ya mas nanenengneng day talek tod si Jehova, diman met lalon manmamatalek iray disipulo to ed sikato. Kalabas na panaon, inalig day inkamapaabeba nen Jesus.—Gawa 3:12, 13, 16.

9. Antoy epekto ed ananak yon tinedyer no bibidbiren yo ray lingo yo tan onkekerew kayoy pasensia?

⁹ Dakdakel so limitasyon tayo, tan aliwan singa si Jesus, ag-itayo perpekto tan nalilingo itayo. Kanian sikayo ran atateng, mapaabeba yon bidbiren iray limitasyon tan nagagawaan yon lingo. (1 Juan 1:8) Ta no isipen yon maong, siopay mas respetoen yon amo? Amay bidbiren to ray lingo to odino samay agto amtay onkerew na pasensia? No nanengneng na anak yon tinedyer ya onkekerew kayoy pasensia ed saray nagagawaan yon lingo, mas respetoen to kayo. Tan naaralan to met ya aminen iray mismon lingo to. “Aaminen mi ray lingo mi, kanian mainomay ya ibagad sikami na ananak mi no walay problema da,” so kuan nen Rosemary, ya taloray ananak to. “Bibidbiren min limitado so nagawaan mi, kanian imbangat mi ray ananak mi no iner so pakaromogan day sankaabigan ya solusyon ed problema da. No kaukolan day tulong, lanang min ipapaimanod sikara no antoy ibabaga na saray literatura tayon base ed Biblia, insan manpikasi kamin saniiba.”

10. Panon ya impanengneng nen Jesus so inkamapaabeba sano igaganggan to ray patumbok to?

¹⁰ Walay autoridad nen Jesus ya iganggan iray patumbok to. Balet lapud mapaabeba, ibabaga tod sikara so rason no akin ya nepeg dan gawaen so igaganggan to. Singa bilang, agto labat imbagad saray patumbok to ya nepeg dan anapen nin unona so Panarian tan say inkatunong na Dios, noagta imbaga to met: “Tan sarayan amin a bengatla so niarum ed sikayo.” Nen imbaga nen Jesus ya, “Agkayo la manguukom,” imbaga to met so rason: “Ta pian agkayo naukom, ta sikayo so ukomen unong ed paraan na panguukom yo.”—Mat. 6:31–7:2.

11. Akin ya maabig no ipaliwawa yod ananak yo so rason no akin ya nepeg dan unoren so sakey ya totontonen odino desisyon?

¹¹ No matukoy, ipaliwawa ed ananak yo so rason no akin ya nepeg dan unoren so sakey ya totontonen odino desisyon ya ginawa yo. No natatalosan da so rason, mas mabulos da kayon unoren. Oniay inkuan nen Barry ya amabaleg na apatiran ananak: “No ibaga yo so rason, mas panmatalkan kayo na ananak yon tinedyer ta amta ran agki labat bastabasta nandesisyon, noagta walay makatunongan  ya rason yo.” Tandaan met ya saray tinedyer et aliwa la ran ugugaw, tan aaralen da lay mandesisyon parad sarili da tan usaren so ‘pakayari dan mankatunongan.’ (Roma 12:1) Imbaga nen Barry: “Kaukolan ya naaralan na saray tinedyer so mandesisyon base ed makatunongan iran rason, aliwan base ed emosyon.” (Sal. 119:34) No mapaabeba yon ibaga so rason na saray desisyon yo, nalikas na anak yo ya bibidbiren yon ontatatken lay nonot to, tan naaralan toy mandesisyon ya usaren toy ‘pakayari ton mankatunongan.’

12. Panon ya inusar nen Jesus so pakatebek pian natulongan toy Pedro?

¹² Inusar nen Jesus so pakatebek tan atalosan to no anton tulong so kaukolan na saray disipulo to. Singa bilang, maong met so intension nen apostol Pedro nen imbaga tod si Jesus ya kasian toy sarili to pian ag-ompatey. Balet, amta nen Jesus ya makapuy iman ya nononoten nen Pedro. Pian natulongan nen Jesus si Pedro tan arum nin disipulo, sikatoy angiter na diretsaan ya simbawa, imbaga to no antoy resulta no say sakey et makasarili, tan imbaga to met no anto ray bendisyon ya naawat na saray masakripisyo. (Mat. 16:21-27) Akaaral si Pedro.—1 Ped. 2:20, 21.

13, 14. (a) Anto ray sinyales ya nayarin onkakapuy lay pananisia na anak yon tinedyer? (b) Panon yon nausar so pakatebek pian natalosan tan talagan natulongan yoy anak yo?

¹³ Ipikasi yod si Jehova ya ikdan to kayo na pakatebek pian natalosan yo no anton tulong so kaukolan na anak yo. (Sal. 32:8) Singa bilang, anto ray sinyales ya onkakapuy lay pananisia na anak yo? Nayarin aliwa lan maliket ed panaglingkor to, negatibo la ray ibabaga to nipaakar ed agagi, odino masekreto la. Agyo komon tampol ya iisipen ya ompan doble lay panagbilay na anak yo tan akagaway seryoson kasalanan. * Balet siempre, agyo ibabaliwala iray ontan ya sinyales odino isipen yon onlabas met lanlamang itan.

¹⁴ Singa si Jesus, tepetan yoy anak yo diad maaro tan marespeton paraan. Singa itan pangasol ed bobon. No biglaen yon agwaten so timba, nayarin naibung so arum ya danum. Ontan met ed pitongtong yod anak yo. No bigla yo labat ya komprontaen, nayarin  nasayang lanlamang so pankanawnawan naamtaan yo komon so iisipen tan nalilikna to. (Basaen so Uliran 20:5.) Oniay imbaga nen Ilaria, ya abitla nen niman: “Nen tinedyer ak ni, labay koy mansiansiad katuaan balet labay ko met ya nakaiban lanang iray kaklasek. Amtak ya aliwa itan kanian aburido ak, tan alikas itan na atateng ko. Aminsan ya labi, imbaga rad siak ya naimano ran maermen ak, kanian tinepet da no antoy problemak. Manakis ak, impaliwawak ed sikara no akin, tan nampatulong ak. Nilakap da ak, imbaga dan natatalosan day naliliknak, tan impaseguro dan tulongan da ak.” Si Ilaria et tinulongan ya tampol na atateng to ya nawalaan na maong iran kakaaro diad kongregasyon.

15. Ipaliwawa no panon ya inusar nen Jesus so pakatebek diad impantrato tod arum.

¹⁵ Inusar met nen Jesus so pakatebek diad impangimano tod maong iran kualidad na saray disipulo to. Singa bilang, sanen naamtaan nen Natanael ya si Jesus et nanlapud Nazaret, imbaga to: “Wala ta’y maong a too a manlapud Nazaret?” (Juan 1:46) No wadman kayon mandengdengel, antoy nayarin isipen yod si Natanael? Mabalaw? Walay panaglabi to? Anggapoy pananisia to? Inusar nen Jesus so pakatebek tan say ninengneng to et say maong ya kualidad nen Natanael. Sikatoy tinawag nen Jesus ya “sakey a peteg ya Israelita, ya agmamapalikdo.” (Juan 1:47) Nabasa nen Jesus no antoy walad puso, tan inusar to itan ya abilidad pian nengnengen so kamaongan ed arum.

16. Panon yon natulongan so anak yon tinedyer pian napaaligwas to ray maong ya kualidad to?

¹⁶ Siempre agyo nabasa no antoy walad puso na anak yo, balet diad tulong na Dios et sarag yon usaren so pakatebek. Kasin usaren yo itan ya abilidad pian nanengneng yo ray maong a kualidad na anak yon tinedyer? Anggano no maminsan et nadismaya kayod sikato, agyon balot iisipen odino ibabaga ya sikatoy “rebelde” odino “problema.” Anggano wala ray kakapuyan na anak yo, ibaga yod sikato ya nanenengneng yoy maong iran kualidad to tan say pilalek ton gawaen so duga. Imano yo ray pakapatnagan ya ontatatken lay panagnonot to tan onaaligwas la, tan komendaan yo. Tulongan yon napaaligwas to ni ray maong ya kualidad to diad pangiter yod sikato na kaaruman ya responsabilidad no posible. Ontan so ginawa nen Jesus ed saray disipulo to. Kayari na manga sakey tan kapalduan taon manlapu la nen akabat nen Jesus si Natanael (ya tinawag met ya Bartolome), sikatoy pinili to bilang apostol, tan nagmaliw ya maseseg ya Kristiano. (Luc. 6:13, 14; Gawa 1:13, 14) No komendaan tan pasesegen yoy anak yo, agto nalikna ya singa anggapoy nagagawaan ton duga, noagta nalikna to ya nausar to ray abilidad to diad panlingkor ed si Jehova.

17, 18. Antoy resulta no agkayo onsuko ed pangipasal yod anak yon tinedyer ya lingkoran si Jehova?

¹⁷ Dakel so nagmaliw ya espiritual ya ananak nen apostol Pablo. Legan yon papabalegen iray ananak yo, nayarin nalikna yo met imay alikna to. Naeksperiensya toy “dakel a kairapan tan gonigon ed puso” lapud “inar-aro” to ray espiritual ya ananak tod Corinto. (2 Cor. 2:4; 1 Cor. 4:15) Oniay imbaga nen Victor ya taloray anak to: “Aliwan mainomay no magmaliw lan tinedyer so anak mo. Balet anggano wala ray subok, mas dakel nin siansiay maliket ya panaon. Diad tulong nen Jehova, sikami tan saray ananak mi et nagmaliw ya maapit ya sankakaaro.”

¹⁸ Agkayo onsusuko diad pangipapasal yod ananak yo ya lingkoray Jehova. Legan yon ipapaliknad sikara ya inar-aro yo ra, seguradon nalikna yo met so liket sano mandesisyon la ran manlingkor ed si Jehova tan kaiba la rad saray espiritual ya ananak ya ‘manaakar ed katuaan.’—3 Juan 4.