Mua livuaho laza vungoco mu mua kele mu hiehi na muntu ua tsisile muntu ua ha mutima ni? Mu ntsimbu yaco, ka tue ku kala na vusunga vua vati tu linga​—ngeci ka tue ku handeka ni ku linga vimo. Vunoni, kuli vinjila via ku kuaselamo.

Cuma ca seho ya kama ce ku tondeka ca pua ku suena mu hiehi na mukua ku tsisa, citava ku mu lembezieka ngueni “ci na pihia.” Ku visemua vimo ku vumbatela muntu ni ku kuata mu livoko ce ku pua njila imo ya cili mu ku muesa ngozi. Nga mukua ku tsisa a tonda ku handeka vimo mu halakanenu, na cikeketima. Cuma cikuavo ca seho ya kama ci mu hasa ku lingila mukua ku tsisa ca pua, ku mu kuasa vipanga via ha ndzivo, ngeci mua ku teleka, ku tala vana na vikuavo ha litangua lia ku tsinda. Ku lingamo ci hasa ku lembezieka cikuma ku hiana mezi a mukanua.

Mu ku hita ca ntsimbu halumo mu kevua cizango ca ku simutuila via matembua, ngeci mua vifua vieni via cili na viuma via kele na ku panga. Ku simutuila via cifua eci vi hasa ku vuisa vuino mukua ku tsisa. Ca ku muenako, Pam​—ua tsisile yalieni, Ian, mua hiti miaka 6.​—Ua handekele ngueni: “Ntsimbu imo vantu ve ku nji leka viuma via cili via kele na ku linga Ian, vize ka nja vi tantekeyele, vie ku nji vuisa mua cili.”

Vunoni Vakua ku tondesesa nguavo, cingi ca vakua ku tsisa ve ku va lembezieka lika ha katete. Kaha vavusamba ve ku va suva mu ve ku hilukila ku vipanga viavo. Ngeci mukemuo lihakelenu kapandi ka ku meneka kavusamba kenu ua tsisa ntsimbu yose. * Cingi ca vakua ku tsisa ve ku santsela cikuma ku va meneka muomu ce ku va tepulula vusiua.

Kuli naua lungano lua Kaori, muana mpuevo ua ku Japão, neni ua tsisile vanaye, kaha mu nima ya vingonde 15 ua tsisa naua mukuluntu ueni ua mpuevo. Vunoni ngueni ua tambuile vukuasi ku vavusamba veni. Umo uavo lizina lieni Ritsuko, ua pua mukuluntu kuli Kaori, kaha ua puile kavusamba ua kama, ua puile ngue vanaye. Kaori ngueni, “ku handeka vusunga, ka ca nji ile ku mutima, ka nja tondele muntu a hinge cihela ca vanana, kaha ka nja singaniekele nguange kuli umo a hasa ku lingamo. Vunoni ngozi i va kele na ku nji muesa vanana Ritsuko, ya nji lingisile ku va suena mu hiehi. Nkala simano, tua kele na kuya hamo mu ku ambulula na mu ku kunguluka ku viuano via Vakua Kilistu. Va nji laniene ku liaula navo, va nji hele via-ku-lia, na ku nji sonekela mikanda ya ku nji lembezieka. Ngozi ya vanana Ritsuko ya nji kaniamesele cikuma na ku nji kuasa ku simpa.”

Mua hiti miaka 12 fume ha ku-tsa ca vanaye ya Kaori, kaha lelo lino na yalieni va kala mu ku ambulula ntsimbu yose. Kaori ngueni, “Vanana Ritsuko kasi va tualeleleho ku nji lembezieka. Kaha mu nja kele na ku ya kuimbo, nja kele na ku ka va meneka na ku kala hamo navo.”

Lungano lukuavo lua Poli umo ua pua Mukaleho ua Yehova ku Chipre, u va simpisile mu matangua a engi. Poli ua kele na yalieni ua lizina Sozos, ua ngozi cikuma, ua puile Mukua Kilistu ua ku hia mu lutsilielo, ua sile lungano lua cili ku vakuluntu va cikungulukilo. Ntsimbu imo ua kele na ku lania vantuluue na va vansiua mu ku sikama navo. (Tiango 1:27) Vunoni, mua kele na miaka 53, Sozos ua tsile ku cancer ya mu vuongo. Poli ngueni, “Nja tsisile yaliange ua ngozi, tele tuli na miaka 33 mu vulo vuetu.”

Mu nima ya ku tsinda, Poli ua nungulukila ku Canada na muneni ua mundende, Daniel ua miaka 15. Mu va ka hetele kuze va ka putukile ku likungulula  na Vakaleho va Yehova. Poli ngueni, “Vutuhu vavusamba vetu va vaha ka va tantekeyele visoti vietu, va tu kaniamesele na mezi a ngozi na ku tu kuasa. Mua vusunga vukuasi vuaco vuezile ha ntsimbu ya cili! Vakuluntu va cikungulukilo va tualele cikuma mana kuli Daniel. Umo uavo ua kele na ku lania Daniel nga vali na ku sikama ni kuya mu ku asa mbola.” Vuovuno vanaye na muana vose vali vuino matangua ano.

Mua vusunga kua kala vifua via vingi vi tu hasa ku lembezieka vaze vali mu vusiua. Mbimbiliya nayo ye ku tu lembezieka na muzimbu ua lulavelelo lua cili ku lutue.