Si Jose, nga panday sa Nazaret, amo ang ginkabig nga amay ni Jesus. Pero sin-o ang amay ni Jose? Ginapakita sang kaliwatan ni Jesus nga narekord sa Ebanghelyo ni Mateo nga ang amay ni Jose amo si Jacob, pero suno sa Lucas si Jose “anak ni Heli.” Ngaa indi pareho?—Lucas 3:23; Mateo 1:16.

Ang rekord ni Mateo nagasiling: “Si Jacob amay ni Jose.” Ang Griegong tinaga nga gingamit diri maathag nga nagapakita nga si Jacob amo ang kinaugali nga amay ni Jose. Gani gin-asoy ni Mateo ang kinaugali nga kaliwatan ni Jose, nga harianon nga kaliwat ni David, nga paagi sa sini ginpasa sa gin-adoptar nga anak ni Jose nga si Jesus ang legal nga kinamatarong sa trono.

Sa pihak nga bahin, ang rekord ni Lucas nagasiling, si “Jose, nga anak ni Heli.” Ang ekspresyon nga “anak ni,” mahimo hangpon nga “umagad ni.” Kaanggid man sini ang mabasa sa Lucas 3:27, diin si Sealtiel, nga ang matuod nga amay amo si Jeconias, ginlista nga “anak ni Neri.” (1 Cronica 3:17; Mateo 1:12) Mahimo gid nga ginpangasawa ni Sealtiel ang anak ni Neri, gani nangin umagad sia ni Neri. Si Jose nangin “anak” man ni Heli sa sini nga kahulugan kay ginpangasawa niya ang anak ni Heli nga si Maria. Gani gin-asoy ni Lucas ang kinaugali nga kaliwat ni Jesus paagi sa iya iloy sa unod nga si Maria. (Roma 1:3) Ginahatagan kita sang Biblia sang duha ka magkatuhay kag masaligan nga rekord sang kaliwatan ni Jesus.

Ang balahibo sang karnero kinaandan nga ginahimo nga tela sa Middle East sadto, amo man ang balahibo sang kanding kag kamelyo. Ang kinaandan nga tela amo ang de-lana, kag masami ginasambit sa Biblia ang mga karnero, pagpang-alot, kag panapton nga human sa balahibo sang karnero. (1 Samuel 25:⁠2; 2 Hari 3:⁠4; Job 31:​20) Ang tanom nga flax, nga gin­gamit sa paghimo sing tela nga linen, gintanom sa Egipto kag Israel. (Genesis 41:42; Josue 2:⁠6) Ang mga Israelinhon sang panahon sang Biblia mahimo wala nagatanom sang bulak nga tanom, pero ginasambit sang Kasulatan ang paggamit sang puti nga linen sa Persia. (Ester 1:⁠6) Ang seda mahal gid nga tela, nga mahimo ginadala sang mga nagalakbay nga negosyante halin sa Malayo nga Sidlangan.​—Bugna 18:​11, 12.

“Lainlain ang kolor sang de-­lana nga tela, halin sa puti asta sa masiri nga kaki,” siling sang libro nga Jesus and His World. Masami man nga ginalugom ang de-­lana nga tela. Ang malahalon nga purpura nga lugom naghalin sa mol­lusk nga pakinhason, kag gin­gamit man ang lainlain nga tanom, ugat, dahon, kag mga insekto sa paghimo sang mga lugom pareho sang pula, yellow, asul, kag itom.