Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Eie ua Kijidile?

Eie ua Kijidile?

Nanhi Uexile Tata ia Zuze?

Zuze, kalupindelu mukua Nazalé, muéne ua sase Jezú. Maji nanhi ua vuala Zuze? Mu kuzuela ia lungu ni miji ia Jezú, o divulu dia Matesu di zuela kuila Zuze uexile mon’â Jakobo maji o divulu dia Luka diamba kuila Zuze uexile ‘mon’â Heli.’ Kiki ki bhita kiebhi?​—Luka 3:23; Matesu 1:16.

O divulu dia Matesu, diamba kiki: “Jakobo u vuala Zuze.” Mu Ngeleku o kizuelu u vuala, kilombolola kuila Jakobo muéne ua vualele Zuze. Mu kiki, Matesu ua kexile mu tanga o muiji ua Davidi mueji kuijila o sobha, kienhiki o mon’â Zuze Jezú, muéne ueji xikama ku kiandu kia usobha.

Maji o divulu dia Luka, diambe “Zuze dia Heli.” O kizuelu, “Zuze dia,” kilombolola “holome ia.” O maka enhá tu a sanga ué mu divulu dia Luka 3:27, bhabha Salatiiele mon’â Jekoniia, a muixana “Salatiiele, dia Nedi.” (1 Malunda 3:17; Matesu 1:12) Salatiiele nange ua kazalele ni mon’â muhatu a Nedi, mukonda dia kiki Salatiiele ua kituka holom’iê. Kiene kia bhiti ué ni Zuze, muéne uexile “Zuze dia Heli” mukonda muéne ua kazala ni mon’â Heli, Madiia. Mu kiki, Luka ua tange o muiji ua Jezú “mu kidifua kia muthu” maji o muiji muejila manh’â, Madiia. (Loma 1:3) Kienhiki o Bibidia i tu tangela miji iiadi ia Jezú.

M’ukulu o milele akexile mu i bhanga ni ihi? Ni kiebhi kia kexile mu i pindala?

Mulele uo Pindale Uosange mu Dikungu ku Mbandu ia MAR MORTO, a u Tungu Ande Dia Muvu ua 135 K.K.

M’ukulu ku Médio Oriente, o izuatu akexile mu i bhanga ni jindemba ja jimbudi ni ja jihombo ni ja jikamelu. O mulele ua betele o kumoneka o mulele ua jindemba ja jimbudi. O Bibidia i tumbula veji javulu izuatu mba divunga dio bhange ni kindemba kia jimbudi. (1 Samuuele 25:2; 2 Jisobha 3:4; Jobe 31:20) Mu ixi ia Ijitu ni ia Izalaiele mua kexile linho iavulu, akexile mu bhanga na-iu izuatu ia fina. (Dimatekenu 41:42; Josuué 2:6) M’ukulu akua Izalaiele ka kexile mu kuna mijinha maji o Mikanda Ikola i tumbula izuatu akexile mu i bhanga ni mujinha mu ixi ia Pélesa. (Estere 1:6) O seda ia tele kiavulu, o jingenji ene ngó a tenene kusumba o seda mu jixi ja makanga.​—Dijingunuinu 18:11, 12.

O divulu di zuela ia lungu ni Jezú (Jesus and His World) diambe kuila: “O izuatu a kexile mu i bhanga mu jikolo javulu, saí izuatu ia zelele ia mukuá ia xikatele”. O milele akexile mu bhanga na-iu o izuatu akexile mu i pindala. Saí jitinda akexile mu jibhanga ni ibamba kála o huelendende. Mua kexile ué mixi iavulu, jindanji, mafé ni ibamba ia tokalele phala kubhanga jitinda kála o kolo ia kusuka, ia máji a ndende, ia zulu ni kolo ia xikatela.