O Yosefe wa mvadi a nti wa musi Nazarete, yandi wakala se dia nsansi dia Yesu. Kansi, nani i se dia Yosefe? O lusansu lwa Yesu muna nkand’a Matai luvovelanga Yakobo, kansi muna nkand’a Luka mwasonama vo Yosefe “mwan’a Eli” kakala. Ekuma venena ye nswaswani yayi?—Luka 3:23; Matai 1:16.

Lusansu lwa Matai luyikanga vo: “Yakobo kawuta Yosefe,” Matai wasadila mvovo wa kingerekia usonganga vo Yakobo yandi kikilu i se dia Yosefe. Ozevo, Matai luvila lwa Yosefe kayikanga, i sia vo kanda dia kintinu kia Davidi dina Yesu wa mwan’a nsansi a Yosefe kavuila e kunda kia kintinu.

Muna lusansu lwa Luka tutanganga vo “Yosefe . . . mwan’a Eli.” Mu sono kiaki o mvovo “mwana a,” usongele vo “mwan’a nzitu a.” E diambu diadi i diau mpe dina muna Luka 3:27. E sono kiaki kiyikilanga Saletiele wa mwan’a Yekoneya vo “mwan’a Nere.” (1 Tusansu 3:17; Matai 1:12) Saletiele wakazala yo mwan’a Nere, muna kuma kiaki, wakituka mwan’a nzitu a Nere. Diau adimosi mpe Yosefe wayikilwa vo mwan’a Eli wau kakazala yo Maria wa mwan’a Eli. Ozevo, vava Luka kayika luvila lwa Yesu, kanda dia Maria wa ngudi a Yesu kayika. (Roma 1:3) Nkand’a Nzambi ukutusonganga tuvila tole twamfunu twa Yesu.

Mika mia mameme miatoma sadilwanga mu vanga e nlele kuna Ásia yankulu wauna wasadilwanga mika mia nkombo ye mia kamelo. Nlele miayingi miavangilwanga muna mika mia mameme, Nkand’a Nzambi nkumbu miayingi uvovelanga mameme, saka mika ye nlele miavangilwanga mu mika mia mameme. (1 Samuele 25:2; 2 Ntinu 3:4; Yobi 31:20) E nkonge a lino yasadilwanga mu tunga e mvuatu, ku Engipito ye Isaele yakunwanga. (Etuku 41:42; Yosua 2:⁠6) Esi Isaele kuna nz’ankulu nanga ke bakunanga nti mia mavusu ko, kansi Nkand’a Nzambi uvovanga vo esi Parasa vusu basadilanga. (Esete 1:6) E seda ntalu ayingi yafwanga, nanga minkiti batukanga kuna este yau kaka batwasanga yo.​—Lusengomono 18:​11, 12.

Nkanda umosi (Jesus and His World) uvovanga vo e “lino za se (cor) ya mpila mu mpila zakala, vakala ye lino za pembe-mpembe ye kezatoma pemba ko, zakala mpe ye za madodo-madodo.” E lino, nkumbu miayingi tinta yakuswanga. Vakala ye tinta yambwaki yatukanga muna nkodia ziyikilwanga vo molusco zitukanga muna kalunga, e tinta yayi ntalu ayingi yafwanga.Nti miayingi, mianzi, makaya ye lekwa yamoyo yasadilwanga muna vanga e tinta ya mbwaki ya mbum’a diaki ya bule ye ya ndombe.