Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Uno Mwatachikiza Tahi?

Uno Mwatachikiza Tahi?

Ise yaYosefwe apwile iya?

Yosefwe, muka-kusonga maliva wakuNazaleta, apwile ise yaYesu wakumulela. Nyi ise yaYosefwe apwile iya? Mujimbu wachisaka chaYesu wamumukanda wamuMujimbu Wamwaza uze asonekele Mateu wavuluka ngwawo ise yaYosefwe apwile Yakova, oloze mujimbu asonekele Luka wavuluka ngwawo Yosefwe apwile “mwanaHeli.” Mijimbu kana yasoloka nge yalimbalaka. Jino mwomwo ika?—Luka 3:23; Mateu 1:16.

Mukanda waMateu wahanjika ngwawo: “Yakova asemene Yosefwe.” Lizu lyachiHelase lyakwamba ngwavo asemene lyasolola hatoma nge ise yaYosefwe wakumusema apwile Yakova. Shikaho Mateu apwile nakushindakanya vyachisaka chaYosefwe, kulumbununa tanga yaNdavichi yavamyangana kuze afumine Yesu, mwanaYosefwe wakulela uze akwechi lisesa lyakutwama halitanda lyawangana.

Oloze mukanda waLuka wahanjika ngwawo: “Yosefwe mwanaHeli.” Lizu lyakwamba ngwavo, “mwana,” linahase kulumbununa nawa “isewenu yamutu.” Lizu lyolimwe valizachisa hamukanda waLuka 3:27, haze vavuluka Sheyalachele kupwa “mwanaNeli,” oloze ise wakumusema apwile Yekonyiya. (Mijimbu 1, 3:17; Mateu 1:12) Sheyalachele pamo ambachile mwanaNeli uze kavavuluka lijinako, ngocho apwile isewenu yaNeli. NaYosefwe nawa vamuvulukile ngwavo “mwanaHeli,” mwomwo ambachile Maliya, mwanaHeli. Ngocho Luka apwile nakushindakanya hachisaka chaYesu “nge omu mwaya mujimba wanyama,” kuhichila muli naye wakumusema Maliya. (Wavaka-Loma 1:3) Shikaho, Mbimbiliya yatulweza visaka vivali vyakulipwila vyaYesu.

Uvwalo naulombo muka vazachishilenga kushikulu?

Uvwalo wakutupika muulombo uze vawanyine muwina wakusendeveka kwakamwihi naKalungalwiji Wakufwa mu 135 C.E.

Kushikulu kuMiddle East, mangona amikoko vawazachishilenga chikuma kukutunga uvwalo. Vazachishilenga nawa mangona avapembe navangamela. Ngocho uvwalo wauvulu wapwilenga wamangona. Kaha kakavulu Mbimbiliya yahanjika vyamikoko, nakuteula mikoko, nauvwalo wamangona. (Samwele 1, 25:2; Vamyangana 2, 3:4; Yopa 31:20) Linyu lize vazachishilenga kukutunga mahina valitumbilenga muEjipitu namuIsalele. (Kuputuka 41:42; Yoshuwa 2:⁠6) Numba tuhu chasoloka nge kushikulu vaIsalele kavatumbilenga wandako, oloze Visoneka vyavuluka ngwavyo wanda vauzachishilenga muPeleja. (Eseta 1:⁠6) Kaha mahina asenena apwile andando yayinene, ngocho atela ejilenga navaka-kusekasana kufuma kumafuchi akumututuko.​—Kusoloka 18:​11, 12.

Mukanda waJesus and His World wahanjika ngwawo, “Mangona apwile aulombo wakulisezaseza. Amwe apwile atoma, akwavo alauluka.” Kaha nawa mangona amavulu vawatupikilenga muulombo. Ulombo waungonyi wandando yayinene, vaufumishilenga kuvakolekole natunyama veka. Vatu vazachishilenga nawa mitondo, namiji, namafwo, natututu vamwe mangana vafumiseko ulombo uchila, nou wausungwa, nou ushikima, nou ulava.