U majan taata Jesuseʼ José, le carpintero Nazaret u taaloʼ. Baʼaleʼ ¿máax u taata José? Tu káajbal u Evangelio Mateoeʼ ku yaʼalikeʼ Joseeʼ u paal Jacob. Chéen baʼaleʼ u Evangelio Lucaseʼ ku yaʼalikeʼ Joseeʼ «u paal Helí». ¿Baʼaxten túun maʼ igual baʼax ku yaʼalik Mateo yéetel Lucasiʼ? (Lucas 3:23; Mateo 1:16.)

Mateoeʼ ku yaʼalik: «Jacobeʼ u taata José». Le tʼaan ich griego meyajnaj tiʼ Mateooʼ ku yeʼesik máax jach u taata José. Mateo túuneʼ tu tsʼíibtaj tiʼ baʼax chʼiʼibalil taal José: tiʼ u chʼiʼibal rey David. Le derecho yaan tiʼ José utiaʼal u beetik u reyiloʼ tu máansaj tiʼ Jesús, u majan paal.

Chéen baʼaleʼ Lucaseʼ tu yaʼalaj: «José, u paal Helí». Le tʼaan meyajnaj tiʼ Lucasoʼ ku meyaj xan utiaʼal u yaʼalaʼal «jaʼan». Bey u yeʼesik Lucas 3:27; tuʼux ku yaʼalikeʼ Sealtieleʼ «u paal Nerí», pero u jaajileʼ u paal Jeconías (1 Crónicas 3:17; Mateo 1:12). Baʼaleʼ como tsʼoʼok u beel yéetel u hija Nerieʼ (maʼ ojéelaʼan bix u kʼaabaʼ le koʼolelaʼ), jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ Sealtieleʼ «u paal Nerí», kex u jaajileʼ u jaʼan. Lelaʼ ku yáantkoʼon k-naʼat baʼaxten ku yaʼalaʼal Joseeʼ «u paal Helí», tumen tsʼoʼok u beel yéetel María, u hija Helí. Jeʼex k-ilkoʼ, Lucaseʼ tu yaʼalaj tiʼ baʼax chʼiʼibalil taal María yéetel Jesús (Romailoʼob 1:3). Bey túunoʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik máakalmáak le kaʼapʼéel chʼiʼibal tuʼux taal Jesusoʼ.

Tu luʼumil Israel yéetel tiʼ le luʼumoʼob yaan naatsʼ tiʼoʼ utiaʼal u beetaʼal kaʼach nookʼeʼ ku meyaj u tsoʼotsel taman, u tsoʼotsel chivo bey xan u tsoʼotsel camello, baʼaleʼ maases letiʼe u tsoʼotsel taman ku meyajoʼ. Le Bibliaoʼ yaʼab u téenel ku tʼaan tiʼ tamanoʼob, tiʼ u kʼoʼosol tamanoʼob bey xan tiʼ le nookʼ ku beetaʼal yéetel u tsoʼotseloʼ (1 Samuel 25:2; 2 Reyes 3:4; Job 31:20). Uláakʼ baʼax ku meyajeʼ letiʼe linooʼ; lelaʼ suuk u paʼakʼal kaʼach Egipto yéetel Israel (Génesis 41:42; Josué 2:6). Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik wa ku pakʼik kaʼach piitsʼ le israelitaʼoboʼ, pero ku yaʼalikeʼ tu luʼumil Persiaeʼ ku meyaj kaʼachi (Ester 1:6). Le nookʼ de sedaoʼ jach koʼoj kaʼachi, maʼ xaaneʼ tiʼ ku taasaʼal kaʼach desde teʼ náanach kaajoʼob yanoʼob Lakʼinoʼ (Apocalipsis 18:11, 12).

Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalik bix u tsoʼotsel taman: «U suukileʼ júul sak, wéej sak, sam káafe wa jach káafe» (Jesus and His World). Baʼaleʼ ku páajtal xan u boʼonol. Le color moradooʼ jach koʼoj kaʼachi tumen tiʼ caracol ku jóoʼsaʼal. Utiaʼal u beetaʼal le color chak, kʼaankʼan, azul yéetel booxoʼ, ku meyaj kaʼach u leʼ wa u moots xíiwoʼob wa cheʼob, bey xan mejen ikʼeloʼob.