ခီ​ဆူ​ ​တၢ်​ဂ့ၢ်​မိၢ်​ပှၢ်

လဲၤတလၢတုၤလၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီတဖၣ်

တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီးလံာ်ကုခိၣ်

ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်တူၢ်ဝဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ် ဒီးဘၣ်သံဝဲလဲၣ်

ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်တူၢ်ဝဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ် ဒီးဘၣ်သံဝဲလဲၣ်

“ဒ်တၢ်ဒဲးဘးဟဲနုာ်ဆူ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢလၢ ပှၤတဂၤ [စီၤအၤဒၣ်] အဃိ, ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်လၢ တၢ်ဒဲးဘးအဃိအသိးန့ၣ်, ဒီးဒ်န့ၣ်အသိးပှၤခဲလၢာ်မၤတ့ၢ် တၢ်ဒဲးဘးသတးဒီး, ပှၤခဲလၢာ်ဘၣ်တၢ်သံတၢ်ပှၢ်”လီၤ.—ရိမ့ၤ ၅:၁၂

ပှၤတဂၤဂၤ မ့ၢ်သံကွၢ်ဝဲလၢ “မ့ၢ်နအဲၣ်ဒိးအိၣ်မူလီၤထူလီၤယိာ်ဧါ”န့ၣ်ပှၤအါတက့ၢ် ကစံးဆၢဝဲလၢ ယအဲၣ်ဒိးအိၣ်မူဝဲ လီၤထူလီၤယိာ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ တၢ်အံၤကဲထီၣ်အသးတသ့လ့ၤတက့ၤဘၣ်. မ့ၢ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ ကိးဂၤဒဲးဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်သံအဃိလီၤ.

အဒိပမ့ၢ်က့ၤသံကွၢ်ကဒါက့ၤ တၢ်သံကွၢ်လၢ “မ့ၢ်နအဲၣ်ဒိးသံဧါ” န့ၣ်ပှၤအါဒၣ်တက့ၢ် ကစံးဆၢလၢ ယတအဲၣ်ဒိးသံဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပဘၣ်တဲဒ်န့ၣ်လဲၣ်. ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ် ပမ့ၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲသနာ်က့ ပအဲၣ်ဒိးအိၣ်မူဒံးဝဲလီၤ. လံာ်စီဆှံ စံးဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤတ့လီၤ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်ကအဲၣ်ဒိး အိၣ်မူဝဲလီၤထူလီၤယိာ်အဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ လံာ်စီဆှံစံးဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤ “ပာ်တၢ်အထူအယိာ်လၢ အသးကံၢ်ပူၤ” လီၤ.—စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၃:၁၁.

ဘၣ်ဆၣ်ခဲအံၤန့ၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်ဒံးဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤ ရဲၣ်ကျဲၤဝဲတၢ်တမံၤမံၤဒ်သိး ပှၤကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်စ့ၢ်ကီးဧါ. တၢ်စံးဆၢလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤအံၤ ကမၤမုာ်ထီၣ်နသးလီၤ. တကးဒံးဘၣ် လံာ်စီဆှံအတၢ်စံးဆၢအံၤ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကနၢ်ပၢၢ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်တူၢ်ဝဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ် ဒီးဘၣ်သံဝဲအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်လဲၤကမၣ်အသးဒ်လဲၣ်

လၢလံာ်စီဆှံအပူၤ ၁ မိၤၡ့ အဆၢဒိၣ် ၁ တုၤလၢ ၃ န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤတ့လီၤ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအဆိကတၢၢ်ခံဂၤလၢအမ့ၢ် နီၢ်အံၣ်အု ဒီးစီၤအၤဒၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဒိကနၣ်န့ၣ် ကအိၣ်မူဘၣ်ဝဲ လီၤထူလီၤယိာ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်တဒိကနၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လီၤထူလီၤယိာ်န့ၣ် လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တခါအံၤန့ၣ် ပှၤတနီၤနီၤ ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်တဲမုာ်နၢ်တခါလီၤ. *

ခီဖျိလၢ စီၤအၤဒၣ်တဒိကနၣ်တၢ်အဃိ တၢ်မနုၤဟဲကဲထီၣ်အသးလဲၣ်. လံာ်စီဆှံစံးဆၢဝဲဒ်အံၤ– “ဒ်တၢ်ဒဲးဘးဟဲနုာ်ဆူ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢလၢပှၤတဂၤ [စီၤအၤဒၣ်] အဃိ, ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်လၢ တၢ်ဒဲးဘးအဃိအသိးန့ၣ်, ဒီးဒ်န့ၣ်အသိးပှၤခဲလၢာ်မၤတ့ၢ် တၢ်ဒဲးဘးသတးဒီး, ပှၤခဲလၢာ်ဘၣ်တၢ်သံတၢ်ပှၢ်”လီၤ. (ရိမ့ၤ ၅:၁၂) စီၤအၤဒၣ် မၤတၢ်ဒဲးဘး ခီဖျိလၢအတဒိကနၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်အဃိလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ အဝဲကအိၣ်မူလီၤထူလီၤယိာ်န့ၣ် လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲ ဒီးအဝဲဘၣ်ပှၢ်ထီၣ်ဒီးဘၣ်သံဝဲလီၤ. မ့ၢ်လၢပမ့ၢ် စီၤအၤဒၣ်အစၢၤအသွဲၣ်အဃိ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဒဲးဘးလၢအအိၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်ဒဲးဘးအဃိ ပဝဲခဲလၢာ် ပဆိးက့, ပသးပှၢ်ထီၣ်ဒီး ပသံဝဲလီၤ. ခဲအံၤပနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်ဘၣ်သံဝဲ ခီဖျိလၢပဟဲလီၤစၢၤလီၤသွဲၣ်လၢ စီၤအၤဒၣ်အအိၣ်အဃိလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဒ်သိး ပကပူၤဖျဲးထီၣ်လၢ တၢ်တဖၣ်အံၤအပူၤအဂီၢ် ကစၢ်ယွၤရဲၣ်ကျဲၤဝဲတၢ်တမံၤမံၤဧါ.

ကစၢ်ယွၤ မၤတ့ၢ်တၢ်မနုၤလၢပဂီၢ်လဲၣ်

ကစၢ်ယွၤ အိၣ်ဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢ ကပှ့ၤက့ၤတၢ်လၢစီၤအၤဒၣ် မၤလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲလၢ အဖိအလံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် လၢအမ့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်ဝဲလီၤထူလီၤယိာ်န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤ ရဲၣ်ကျဲၤဝဲ လၢကျဲဒ်လဲၣ်.

ရိမ့ၤ ၆:၂၃ စံးဝဲလၢ “တၢ်ဒဲးဘးအဘူးအလဲမ့ၢ်တၢ်သံလီၤ.” လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤ အဲၣ်ဒိးစံးဝဲလၢ တၢ်သံအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ခီဖျိတၢ်ဒဲးဘးအဃိန့ၣ်လီၤ. စီၤအၤဒၣ် မၤတၢ်ဒဲးဘးဒီး သံဝဲလီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပဝဲဒၣ်စ့ၢ်ကီး ပမၤတ့ၢ်တၢ်ဒဲးဘးဒီး တၢ်ဒဲးဘးအဘူးအလဲအံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်သံလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပသံန့ၣ် တမ့ၢ်လၢပတၢ်ဒဲးဘးအဃိဘၣ် မ့ၢ်လၢပဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ် ဃုာ်ဒီးတၢ်ဒဲးဘးအဃိလီၤ. ကစၢ်ယွၤဆှၢလီၤအဖိခွါ ယ့ၣ်ၡူး ဒ်သိးကတူၢ်ဘၣ် “တၢ်ဒဲးဘး အဘူးအလဲ”လၢအမ့ၢ်တၢ်သံ လၢပဂီၢ်လီၤ. အဝဲမၤဝဲဒ်လဲၣ်.

ယ့ၣ်ၡူး အတၢ်သံန့ၣ် အိးဟိထီၣ်န့ၢ်ပကျဲလၢ ပကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်လီၤ

စီၤအၤဒၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢပှၤပှဲၤဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢတဒိကနၣ်တၢ်ဘၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဒဲးဘးဒီးတၢ်သံလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအဖီခိၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤအလၢအပှဲၤ လၢခံတဂၤန့ၣ် ဒိကနၣ်တၢ်တုၤလၢအသံတစုအဃိ မၤထူၣ်ဖျဲးထီၣ်ပှၤလၢ တၢ်ဒဲးဘးအပူၤလီၤ. လံာ်စီဆှံစံးဒ်အံၤ– “ဒ်တၢ်ပာ်ပှၤအါဂၤလၢ တၢ်ဒဲးဘးဖိလၢပှၤတဂၤ အတၢ်တစူၢ်ဘၣ်အဃိအသိးန့ၣ်, တၢ်ကပာ်ပှၤအါဂၤလၢ တၢ်တီတၢ်လိၤလၢပှၤတဂၤအစူၢ်တၢ်အဃိ, ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ.” (ရိမ့ၤ ၅:၁၉) ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ဝဲ “ပှၤတဂၤ”န့ၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးပာ်တ့ၢ်ကွံာ် အလီၢ်အလၤလၢမူခိၣ် တကးဒံးဘၣ် ကဲထီၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အလၢအပှဲၤတဂၤ * ဒီးတူၢ်သံအသးလၢပဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပအိၣ်ဒီးတၢ်တီတၢ်လိၤလၢ ကစၢ်ယွၤအမဲာ်ညါသ့ တကးဒံးဘၣ် ပဒိးန့ၢ်က့ၤတၢ်မူအထူအယိာ်သ့ဝဲစ့ၢ်ကီးလီၤ

ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်တူၢ်ဝဲ တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ် ဒီးဘၣ်သံဝဲလဲၣ်

ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် ကပူၤဖျဲးလၢတၢ်သံအဂီၢ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်တူၢ်သံအသးလဲၣ်. ကစၢ်ယွၤန့ၣ် မ့ၢ်သ့တၢ်လၢာ်ကစၢ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ကစၢ်ယွၤတဟ့ၣ်လီၤ စီၤအၤဒၣ်အစၢၤအသွဲၣ်လၢ တၢ်မူလီၤထူလီၤယိာ် တဘျီဃီလဲၣ်. ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဒီး အစိအကမီၤလၢ ကမၤဝဲဒ်န့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲမ့ၢ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် ကထီဒါလိာ်အသးဒီး အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢအမ့ၢ် တၢ်ဒဲးဘးအဘူးအလဲမ့ၢ်တၢ်သံန့ၣ်လီၤ. တၢ်သိၣ်တၢ်သီတခါအံၤ ပှၤဆီတလဲအီၤ တသ့ဘၣ်. မ့ၢ်လၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ အိၣ်သူၣ်ထီၣ်အသးလၢ တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီအဖီခိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၂၈.

ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ကစၢ်ယွၤမ့ၢ်ကွၢ်ကပာ်ကွံာ်ဝဲ တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပှၤကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ခါဆူညါန့ၣ် မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤကကွၢ်ကပာ်ကွံာ်ဝဲ တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတဖၣ်အဖီခိၣ်ဧါ. အဒိ, ဖဲကစၢ်ယွၤ ကဘၣ်စံၣ်ညီၣ်ဝဲလၢ စီၤအၤဒၣ် အစၢၤအသွဲၣ်လၢ ကြၢးဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မူအထူအယိာ် မ့ၢ်မတၤတဖၣ်လဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤ ကစံၣ်ညီၣ်ဝဲတီတီလိၤလိၤစ့ၢ်ကီးဧါ. တကးဒံးဘၣ် ကစၢ်အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအဂၤတဖၣ် စ့ၢ်ကီးပနာ်အီၤကသ့ဧါ. ခီဖျိလၢ ကစၢ်ယွၤန့ၣ် စံၣ်ညီၣ်တၢ်တီအဃိ ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤကမၤတၢ်လၢအဘၣ်ထီဘိလီၤ.

မ့ၢ်လၢ ယ့ၣ်ၡူးတူၢ်သံအသးအဃိ ကစၢ်ယွၤအိးဟိထီၣ်ဝဲကျဲ ဒ်သိးပှၤကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူးအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲယိၤဟၣ် ၃:၁၆ ပာ်ဖျါထီၣ်ယ့ၣ်ၡူး အတၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ယွၤအဲၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဖိ တုၤအဟ့ၣ်လီၤကွံာ် အဖိခွါအိၣ်တဂၤဃီ, ဒ်သိးကယဲၢ်ပှၤလၢ အစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤအီၤတဂၤလၢ်လၢ်န့ၣ်, အသုတဟးဂီၤတဂ့ၤဒီး, ကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မူအထူအယိာ်လီၤ.” ကစၢ်ခရံာ်အတၢ်သံန့ၣ် မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အဝဲတီဒီးအတၢ်အၢၣ်လီၤ တကးဒံးဘၣ် အဝဲပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်အဲၣ်နီၢ်နီၢ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်အဖီခိၣ်လီၤ.

မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်တူၢ်တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဒီး ဘၣ်သံဝဲဆှုၣ်မဲာ်ကဲၤမဲာ်န့ၣ်လဲၣ်. ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်မၤအၢမၤနးဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်ဘၣ်ဆၣ် တီဝဲတုၤအကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲစံးဆၢဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ်အတၢ်ဒုၣ်ဒွဲၣ်ဒီး အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်တူၢ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ, ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ အသးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤသ့ဝဲလီၤ. (ယိၤဘး ၂:၄, ၅) ခီဖျိလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်လ့ပစီဝဲ စီၤအၤဒၣ်န့ၢ်အဃိ အဝဲစံးဝဲလၢ ပှၤကညီတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ် အတၢ်သးတီဒီး ကစၢ်ယွၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်. စီၤအၤဒၣ်န့ၣ် ဖဲတချုးမၤကမၣ်ဘၣ်တၢ်အခါ လၢပှဲၤဝဲဒ်ယ့ၣ်ၡူးအသိးလီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၅:၄၅) ဘၣ်ဆၣ်ယ့ၣ်ၡူးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ စီၤအၤဒၣ်စ့ၢ်ကီး မ့ၢ်ဃုထၢဝဲလၢ အကဒိကနၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်န့ၣ် သ့ဝဲလီၤ. ခီဖျိလၢ ယ့ၣ်ၡူးတီတုၤလၢအကတၢၢ်အဃိ ပာ်လီၤန့ၢ်ပှၤအဒိအတဲာ်လၢ အဂ့ၤကတၢၢ်ဒ်သိး ပကကွၢ်လိအီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၂:၂၁) ကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤယ့ၣ်ၡူးလၢ သးသမူလၢအသံတသ့လၢၤဘၣ် မ့ၢ်လၢအတီဒီးယွၤ တုၤလၢအကတၢၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.

နဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်

ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် သံဝဲအနီၢ်ကီၢ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤအဃိ ကျဲအိးဟိထီၣ်အသးလၢ ပကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်နအဲၣ်ဒိးအိၣ်မူ လီၤထူလီၤယိာ်စ့ၢ်ကီးဧါ. ဒ်သိးပကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်အဂီၢ် ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲလၢ “တၢ်မူအထူအယိာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သ့ၣ်ညါနၤ, ယွၤနီၢ်နီၢ်တဂၤဃီ, ဒီးယ့ၣ်ၡူးခရံာ်လၢ နမၢလီၤအီၤန့ၣ်လီၤ.”— ယိၤဟၣ် ၁၇:၃.

ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်လၢ အထုးထီၣ်လံာ်တဘ့ၣ်အံၤ ကွဲမုာ်ဘၣ်နၤလၢ နကမၤလိအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးအဖိခွါယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အဂ့ၢ်လီၤ. ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလၢ နလီၢ်ကဝီၤပူၤတဖၣ် အသးအိၣ်မၤစၢၤနၤလီၤ. တကးဒံးဘၣ် နဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ ပပှာ်ယဲၤသန့ www.pr418.com/ksw သ့စ့ၢ်ကီးလီၤ.

^ လံာ်အဆၢ. 8 ကွၢ် “The Historical Character of Genesis,” in Insight on the Scriptures,” အကတြူၢ် ၁, လံာ်ကဘျံးပၤ ၉၂၂ လၢယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး ထုးထီၣ်ဝဲန့ၣ်တက့ၢ်.

^ လံာ်အဆၢ. 13 ကစၢ်ယွၤ ဟံးန့ၢ်အဖိခွါ အသးသမူ ဒီးထၢနုာ်ဝဲ ဆူနီၢ်မၤရံအဒၢလီၢ်ပူၤလီၤ. ယွၤအသးစီဆှံ ဒီသဒၢယ့ၣ်ၡူး ဒ်သိးအသုတန့ၢ်သါဘၣ် တၢ်ဒဲးဘးလၢ နီၢ်မၤရံအအိၣ်တဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. —လူၤကၣ် ၁:၃၁, ၃၅.