An espirituwal na pagkabihag na iyan nagpuon kan ikaduwang siglo C.E. asin natapos kan 1919. Taano ta kaipuhan an pagbabagong ini sa satong pakasabot?

Ipinapahiling kan gabos na ebidensiya na an pagkabihag na iyan natapos kan 1919 kan tipunon sa lininig na kongregasyon an linahidan na mga Kristiyano. Pag-isipan ini: Binalo asin dinalisay an banwaan nin Diyos kan mga taon pagkatapos tulos na maestablisar an Kahadian nin Diyos sa langit kan 1914. * (Mal. 3:1-4) Dangan, kan 1919, ninombrahan ni Jesus an “maimbod asin mapagmansay na uripon” tanganing iyo an magtao nin espirituwal na “kakanon sa tamang panahon” sa lininig na banwaan nin Diyos. (Mat. 24:45-47, NW) Iyan an taon na nagpuon nang magbalik an banwaan nin Diyos sa saindang espirituwal na daga na itinao nin Diyos. Iyan man an taon na nakatalingkas sinda sa simbolikong pagkabihag sa Dakulang Babilonya. (Kap. 18:4) Pero kasuarin aktuwal na nagpuon an pagkabihag na iyan?

Sa laog nin dakul na taon, ipinapaliwanag niyato na nagpuon an pagkabihag na iyan kan 1918, asin nangyari ini sa laog sana nin halipot na peryodo nin panahon, kan mapasairarom an banwaan nin Diyos sa kontrol kan Dakulang Babilonya. Halimbawa, an The Watchtower na Marso 15, 1992, nagsabi: “Alagad, arog kan suanoy na banwaan nin Diyos na dinarang bihag sa Babilonya sa laog nin sarong peryodo nin panahon, kan 1918 an mga lingkod ni Jehova nag-agi man nin pagkabihag sa Dakulang Babilonya.” Pero, ipinapahiling kan urog pang pagsiyasat na an pagkabihag na iyan nagpuon nin mas amay pang marhay sa 1918.

Halimbawa, estudyaran ta an saro sa mga hula mapadapit sa pagkabihag na iyan asin sa pagkatalingkas kan banwaan nin Diyos. Nakarekord ini sa Ezequiel 37:1-14. Sa sarong bisyon, nahiling ni Ezequiel an sarong kababan na pano nin mga tulang. Sinabi ni Jehova ki Ezequiel na an mga tulang na ini nagrerepresentar sa bilog na “harong ni Israel” o kamag-anakan nin Israel. Sa mas dakulang kautuban, minaaplikar an hulang ini sa ‘Israel nin Diyos.’ (Gal. 6:16; Gui. 3:21) Pagkatapos, nahiling ni Ezequiel na nagkaburuhay an mga tulang asin nagin sarong dakulang hukbo. Angay nanggad na paglaladawan ini sa pagkabuhay liwat sa espirituwal kan banwaan nin Diyos na suminagkod sa pagkatalingkas ninda sa Dakulang Babilonya kan 1919! Pero paano ipinapahiling kan hulang ini na nabihag sinda sa laog nin halawig na panahon?

Inot, mangnuhon an sinabi kan hula na an mga tulang “nagkaaralang” o “aralang nang marhay.”  (Ezeq. 37:2, 11) Ipinapahiling kaini na halawigon na panahon nang gadan an mga ini. Ikaduwa, ilinadawan an pagkabuhay ninda bilang sarong luway-luway na proseso, bakong biglaan. Sa primero, may nadangog na karong-katong, asin “an mga tulang nagpuon na magsurusurumpay, tulang sa tulang.” (Ezeq. 37:7, NW) Asin nagkaigwa na iyan nin mga ‘ugat’ saka ‘laman.’ Dangan, napatos nin kublit an mga tulang, ugat, asin laman. Pagkatapos, ‘luminaog sa sainda an [hinangos], asin nagkaburuhay sinda.’ Sa katapos-tapusi, tinawan ni Jehova nin dagang maiistaran an nabuhay na mga tawo. Gabos na prosesong ini nangangaipo nin panahon.—Ezeq. 37:10, 14.

Nabihag an suanoy na nasyon nin Israel sa laog nin halawig na panahon. Nagpuon iyan kan 740 B.C.E. kan buminagsak asin dinarang bihag an dakul hali sa sampulong tribong kahadian nin Israel sa amihanan. Dangan, kan 607 B.C.E., linaglag an Jerusalem asin dinarang bihag man an mga hali sa kahadian nin Juda sa timog. Natapos an pagkabihag na ini kan 537 B.C.E. kan an natatada sa mga Judio magbalik tanganing itugdok liwat an templo asin iestablisar giraray sa Jerusalem an dalisay na pagsamba.

Kaya ipinapahiling kan gabos na detalyeng ini sa Kasuratan na nagin bihag kan Dakulang Babilonya an banwaan nin Diyos sa laog nin halawig na panahon, bako sanang puon 1918 sagkod 1919. An panahon na ini nin pagkabihag iyo man an panahon na sabay matalubo an simbolikong duot asin an arog-trigong ‘mga aki kan Kahadian.’ (Mat. 13:36-43) Sa panahon na iyan nin pagtalubo, matatahuban kan dakul na apostata an tunay na mga Kristiyano. Kaya masasabing nabihag kan Dakulang Babilonya an Kristiyanong kongregasyon. Nagpuon an pagkabihag na iyan kan ikaduwang siglo C.E. asin nagpadagos sagkod sa paglinig kan espirituwal na templo sa panahon kan katapusan.—Gui. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Juan 2:18, 19.

Sa halawig na panahon na iyan nin espirituwal na pagkabihag, dakula an nagin kapangyarihan kan mga lider nin simbahan, mas dakula pa ngani sa mga lider nin pulitika, asin gusto nindang kontrulon an mga tawo. Halimbawa, ipinagbawal sa mga tawo na magkaigwa nin Bibliya o magbasa nin Bibliya sa lengguwaheng nasasabutan ninda. An iba na nagbalga kaiyan sinulo pa ngani sa harigi. Asin an siisay man na magkontra sa mga itinutukdo kan mga lider nin simbahan daing hirak na papadusahan. Kaya napugulan an ano man na pagpurbar na maipalakop an liwanag kan katotoohan.

Nanudan man niyato sa bisyon ni Ezequiel na luway-luway an pagkabuhay liwat kan banwaan nin Diyos asin an pagkabutas ninda sa palsong relihiyon. Kasuarin ini nagpuon na mangyari asin paano? Sinambit sa bisyon na may kasabay ining “karong-katong” na nagpuon na magtanog kan huring pirang siglo bago 1914. Durante kan mga taon na idto, may  nagkapirang maimbod na indibidwal an gustong makua an katotoohan asin maglingkod sa Diyos dawa lakop an katukduan kan palsong mga relihiyon. Pinag-adalan ninda an Bibliya asin ginibo an pinakamakakaya ninda tanganing ipaaram sa iba an nanudan nindang mga katotoohan. An iba sa sainda naghinguwang itradusir an Bibliya sa mga lengguwaheng nasasabutan kan mga tawo.

Dangan, kan huring mga dekada kan ika-19 siglo, nagmaigot na marhay si Charles Taze Russell asin an saiyang mga kairiba na ibalik an mga katotoohan na yaon sa Bibliya. Iyan garo man sana simbolikong laman asin kublit na nagpupuon nang makapatos sa espirituwal na mga tulang. Nakatabang an Zion’s Watch Tower asin iba pang publikasyon tanganing maaraman kan mga sadiyosan an puso an katotoohan. Pag-abot nin panahon, an “Photo-Drama of Creation” kan 1914 asin an librong The Finished Mystery kan 1917 nakatabang man sa banwaan nin Diyos na mapakusog an saindang pagtubod. Sa katapos-tapusi kan 1919, sa espirituwal na paagi, tinawan nin buhay an banwaan nin Diyos asin ibinugtak sinda sa saindang bagong espirituwal na daga. Sa pag-agi nin panahon, uminiba sa natatada sa mga linahidan an mga may daganon na paglaom, asin iriba sindang nagin ‘sarong labi-labi kadakulang hukbo.’—Ezeq. 37:10; Zac. 8:20-23. *

Kaya malinaw na nagin bihag kan Dakulang Babilonya an banwaan nin Diyos kan maglakop an apostasya kan ikaduwang siglo C.E. Saro ining mamundong peryodo nin panahon, arog kan naeksperyensiyahan kaidto kan magin bihag an mga Israelita. Pero, maugma nanggad kita na pagkatapos nin ginatos na taon na espirituwal na pang-aapi sa banwaan nin Diyos, nabubuhay kita sa panahon na “an mga may pakasabot masirang . . . sa kaliwanagan” saka “dakul an lilinigan an sadiri” asin “dadalisayon” sinda!—Dan. 12:3, 10, NW.

An simpleng simbag: Dai ta masisiyerto kun baga literal na nagtindog si Jesus sa templo o ginibo niya sana iyan sa paagi nin sarong bisyon. May mga panahon na parehong ipinepresentar sa satong mga publikasyon an duwang posibilidad na ini.

Hilingon ta nguna kun ano an sinasabi kan Bibliya. Pinasabngan an apostol na si Mateo na isurat sa saiyang Ebanghelyo: “Dangan dinara siya [si Jesus] kan Diyablo sa banal na siyudad, asin ibinugtak siya kaini sa pinakahalangkaw na parte kan templo.” (Mat. 4:5, NW) Dapit sa pangyayaring iyan, arog man kaini an isinurat ni Lucas: “Dangan dinara niya siya sa Jerusalem asin ibinugtak siya sa pinakahalangkaw na parte kan templo.”—Luc. 4:9, NW.

Sinasabi kan mga publikasyon ta kaidto na posibleng dai ini literal na nangyari. Halimbawa, ikinumparar ini kan The Watchtower na Marso 1, 1961 sa saro pang sugot ni Satanas na pagdara ki Jesus sa sarong halangkaw na bukid tanganing ipahiling an gabos na kahadian kan kinaban. Sinabi kaiyan na mayo nin bukid na hali diyan mahihiling nin saro an gabos na kahadian. Kaya, sinabi kan isyung iyan na sa kaparehong paagi, posibleng dai aktuwal na dinara ni Satanas si Jesus sa literal na templo. Pero, sa mas huring mga isyu kan An Torrengbantayan, sinabi man na kun nagsunod si Jesus ki Satanas na lumampaw hali sa  templo puwede kutanang ikinagadan niya ini.

May mga nagsasabi na huling bakong Levita si Jesus, dai siya tutugutan na magtindog sa ibabaw kan santuwaryo kan templo. Kaya sinasabi ninda na posibleng “dinara” si Jesus sa templo sa paagi nin sarong bisyon. Kapareho ini sa nangyari ki propeta Ezequiel ginatos na taon bago kaini.—Ezeq. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Pero, kun sa sarong bisyon sana nangyari an pagtentar na ini, tibaad ihapot kan nagkapira:

• Tunay daw an pagtentar na ini o imahinasyon sana?

• Sa ibang sugot ni Satanas ki Jesus, sinabi niya ki Jesus na gibuhon na tinapay an literal na mga gapo asin gusto niyang gumibo si Jesus nin literal na akto nin pagsamba sa saiya. Kaya, posible daw na gusto ni Satanas na sa literal man na templo maglampaw si Jesus?

Pero, kun talagang nagtindog si Jesus sa ibabaw kan literal na templo, tibaad ihapot man kan nagkapira:

• Binalga daw ni Jesus an Katugunan sa pagtindog niya sa ibabaw kan santuwaryo kan templo?

• Paano nakaabot si Jesus sa templo sa Jerusalem hali sa kaawagan?

Matatabangan kita kan urog pang pagsiyasat para mahiling an iba pang posibilidad na puwedeng magtao nin simbag sa huring duwang hapot na ini.

Isinurat ni Professor D. A. Carson na an Griegong tataramon na hi·e·ron’, para sa terminong “templo” na parehong ginamit ni Mateo asin Lucas, “posibleng nanunungod sa enterong lugar kan templo, bako sanang sa mismong santuwaryo.” Kaya dai kaipuhan na magtindog si Jesus sa mismong ibabaw kan santuwaryo. Halimbawa, puwede siyang magtindog sa timog-sirangan na kanto sa lugar kan templo na diyan may patag na bubungan na may barandilya asin an pinakahalangkaw na parte kan templo na puwedeng dumanan nin mga bakong Levita. An langkaw kan puwestong iyan puon sa baba, sa Kababan nin Kidron, mga 137 metros. Sinabi kan suanoy na historyador na si Josephus na kun matindog an sarong tawo diyan asin madungaw siya sa baba, “malulula” siya sa langkaw kaiyan. Dawa bakong Levita si Jesus, tutugutan siyang magtindog sa lugar na iyan, asin an pagtindog niya diyan dai magkakawsa nin ano man na kariribukan.

Pero paano nakaabot si Jesus sa templo sa Jerusalem hali sa kaawagan? Dai niyato masisiyerto. Dai sinabi kan Bibliya kun gurano kahaloy na tinentaran ni Satanas si Jesus o kun gurano kaharayo sa Jerusalem an kinamumugtakan ni Jesus sa kaawagan. Dai niyato mahahali an posibilidad na naglakaw si Jesus pabalik sa Jerusalem, dawa kun tibaad haloy niyang linakaw iyan. Dai espesipikong sinambit kan Bibliya na nagdanay na nasa kaawagan si Jesus sa bilog na panahon kan panenentar sa saiya. Sinasabi sana kaiyan na dinara siya sa Jerusalem.

Pero, kumusta man an pag-alok ni Satanas ki Jesus kan “gabos na kahadian kan kinaban”? Malinaw na dai iyan nahiling ni Jesus sa literal; mayo nin literal na bukid na hali diyan mahihiling an gabos na kahadian kan kinaban. Kaya posibleng naggamit si Satanas nin garo bisyon para ipahiling an mga ini ki Jesus. Kapareho ini kan paggamit nin sarong tilon sa sinehan tanganing ipahiling an mga ritrato kan manlain-lain na lugar sa daga. Pero dawa sarong bisyon an ginamit ni Satanas, an talagang hinagad niya ki Jesus sarong literal na akto nin ‘pagsamba.’ (Mat. 4:8, 9, NW) Kaya kan darahon ni Satanas si Jesus sa templo, posibleng an gusto niyang mangyari iyo na aktuwal na isapeligro ni Jesus an saiyang buhay paagi sa paglampaw hali sa pinakahalangkaw na parte kan templo—na mas nagpagrabe pa sa sugot na iyan kisa kun sa bisyon sana iyan gigibuhon.

Kaya, posibleng aktuwal na nagpasiring si Jesus sa Jerusalem asin literal na nagtindog sa pinakahalangkaw na parte kan templo. Siyempre, dai kita puwedeng magin dogmatiko sa bagay na ini. Arog kan sinambit sa kapinunan, dai ta ini masisiyerto. Pero sarong bagay an masisiyerto niyato: Tunay an mga pagtentar na ini kan Diyablo asin marigon na sinayumahan ni Jesus an kada saro kaiyan.