Skip to content

Skip to table of contents

Duahia Taudia Edia Henanadai

Duahia Taudia Edia Henanadai

Edena nega ai Dirava ena taunimanima be Babulonia Badana ena igui henunai idia noho?

Idia be lagani 200 C.E. amo ela bona lagani 1919 ai, Babulonia Badana ena igui henunai idia noho. Dahaka dainai inai diba matamata be mai anina bada?

Gau momo ese idia hahedinaraia lagani 1919 ai, Dirava ena taunimanima be Babulonia badana ese ia guidia lou lasi, bona unai nega amo horoa Keristani taudia be ia goeva vadaeni Keristani kongrigeisen lalonai idia haboua. Mani oi laloa: Lagani 1914 ai, Dirava ena Basileia be guba ai ia lohia matamaia murinai, Dirava ena taunimanima edia abidadama idia tohoa bona hanamoa. * (Mal. 3:1-4) Bena lagani 1919 ai, Iesu ese “igui hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro” ia abia hidi, Dirava ena taunimanima ia naria bona “nega korikori ai edia aniani” ia henia totona. (Mat. 24:45-47) Inai lagani ai, Dirava ena taunimanima be Dirava ese ia henidia tano dekenai idia giroa lou. Bona Babulonia Badana ena igui idia rakatania. (Apok. 18:4) To, Babulonia Badana ena igui henunai idia noho karana be edena negai ia matamaia?

Lagani momo lalonai, ita gwau, Dirava ena taunimanima be lagani 1918 ai Babulonia Badana ena igui henunai idia noho matamaia bona nega sisina lalonai unai bamona idia noho. Hegeregere, March 15, 1992, ena Gima Kohorona ia gwau: “Idau negai, Dirava ena taunimanima be Babulonia lalonai igui hesiai dekenai idia noho bona unai hegeregerena, lagani 1918 dekenai Babulonia Badana ena kara haida ese Iehova ena hesiai taudia idia guia.” To, tahua gaukaradia ese idia hahedinaraia, lagani 1918 ia do abia lasi neganai, Dirava ena taunimanima be Babulonia Badana ena igui henunai idia noho.

Hegeregere, Baibel ese Dirava ena taunimanima idia guia bona ruhaia karana ia perovetalaia. Unai be Esekiela 37:1-14 dekenai ia noho. Matahanai ta lalonai, Esekiela ese koura ta lalonai turia momo ia itaia. Iehova ese Esekiela ia hamaoroa, inai turia be “Israela taudia” ia laulaulaia. To, dala badana ai unai peroveta herevana be “Dirava ena Israela” dekenai do ia guguru. (Gal. 6:16; Kara 3:21) Gabeai, Esekiela ia itaia unai turia be idia mauri lou bona orea badana ai idia lao. Unai ese lagani 1919 ai, Dirava ena taunimanima dekenai ia vara gauna ia hahedinaraia goevagoeva! To, unai matahanai ese Dirava ena taunimanima be Babulonia Badana ena igui henunai ia noho ena daudau be edena bamona ia hahedinaraia?

Gau ginigunana be, unai turia be idia “kaukau” eiava “kaukau momokani.” (Ese. 37:2, 11) Unai ese ia hahedinaraia, unai turia be idaunegai idia mase taudia edia turia. Gau iharuana be, unai turia be karaharaga do idia mauri lou lasi, to metairametaira idia mauri lou. Esekiela ese rege ta, turia idia haboua noho edia regena ia kamonai, bena unai turia be “ta ta ena gabu ena gabu dekenai idia kamokau.” Bena “varovaro idia vara, hidio danu idia hedinarai.” Gabeai turia, varovaro, bona hidio be kopina ese ia koua. Bena “unai turia lalonai hahodi idia vareai, vadaeni mauri idia davaria.” Vadaeni Iehova ese idia mauri lou taudia be edia tano korikori dekenai ia atodia. To, unai ibounai be karaharaga ia vara lasi.​—Ese. 37:7-10, 14.

Idaunegai Israela besena be lagani momo lalonai igui hesiai gaukara idia karaia. Lagani 740 B.C.E. ai, Israela ena not basileia 10 amo momo idia moru bona idia guia neganai, unai ia matamaia. Bena lagani 607 B.C.E. ai, Ierusalema idia hadikaia ore bona Iuda ena saut kahana basileia taudia idia guidia. To lagani 537 B.C.E. ai, Israela taudia be Babulonia idia rakatania, unai nega ai Iuda taudia oredia idia giroa bona Ierusalema ai dubu helaga idia haginia bona tomadiho momokani idia matamaia lou.

Baibel ese ia hahedinaraia, lagani 1918 ia lao 1919 sibona ai Babulonia Badana ese Dirava ena taunimanima ia guia lasi. Dirava ena taunimanima idia guia negana be ava dikadia bona witi, “Basileia ena natudia” unai, idia tubu hebou negana ida ia hegeregere. (Mat. 13:36-43) Unai nega ai, aposteit taudia ese Keristani taudia edia namba idia hereaia. Oibe, Keristani kongrigeisen be Babulonia Badana ese ia guia. Unai be reana lagani 200 C.E. ai ia matamaia bona do ia lao ela bona dina gabedia ai lauma dubu helaga idia hagoevaia negana.​—⁠Kara 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Ioa. 2:18, 19.

Unai nega lalonai, dubu gunalaia taudia bona edia politikol turadia ese Dirava ena Hereva be idia biagua taudia amo idia hunia. Nega haida, sibodia edia gado ai Baibel duahia karana idia taravatua. Baibel idia duahia taudia haida be au dekenai idia tauadae bona lahi amo idia gabua. Danu, dubu gunalaia taudia edia hahediba herevadia ida idia lalotamona lasi taudia be idia panisia, badina idia ura lasi hereva momokani ena diari ia bada.

To unai turia idia mauri lou ese dahaka idia hahedinaraia? Edena nega ai bona edena dala ai unai ia vara? Inai turia idia mauri lou be metairametaira ia vara gauna. Lagani momo lalonai idia be mai “regena” ida idia toreisi ela bona tanobada ena dokona. Oibe, ena be lagani momo lalonai tomadiho koikoi edia hahediba herevadia be ia bada, to abidadama taudia haida be mai gari lasi ida tomadiho momokani idia abia isi. Idia haida be idia gaukara goada Baibel be taunimanima momo ese idia dibaia gado ai idia hahanaia totona. Bona ma haida be Baibel amo idia dibaia hereva momokani be ma haida dekenai idia gwauraia.

Bena lagani 1870 bamona ai, Charles Taze Russell bona ena bamodia idia gaukara goada Baibel ena hereva momokani idia halasia totona. Unai be hegeregere hidio bona kopina ese turia idia koua. Zion’s Watch Tower bona pablikeisen ma haida ese kudou-maoro taudia ia durua hereva momokani idia dibaia totona. Gabeai idia halasia tulu namodia, hegeregere lagani 1914 ai “Photo-Drama of Creation” bona lagani 1917 ai The Finished Mystery bukana ese Dirava ena taunimanima ia hagoadaia danu. Dokonai, lagani 1919 ai, Dirava ese ena taunimanima dekenai “mauri” ia henia, bona “edia tano korikori” dekenai ia atodia lou. Nega ia hanaia lalonai, inai horoa taudia oredia bona tanobada helaro do idia abia taudia be “tuari orea badana” ai idia lao.​—Ese. 37:10; Sek. 8:20-23. *

Unai ibounai ese idia hahedinaraia, lagani 200 C.E. ai, aposteit karana ia bada neganai, ia be hegeregere Dirava ena taunimanima be Babulonia Badana ese ia guia. Unai nega be nega aukana, idaunegai Israela taudia be Babulonia ese ia guidia negana hegeregerena. To ita moale, badina ena be Dirava ena taunimanima be lagani momo lalonai hisihisi idia davaria, to hari ita noho negana be “Dirava ena aonega taudia be do idia diaridiari namo herea” bona “taunimanima momo ese tohoa dekena amo goeva do idia davaria, bona do idia kurokuro”!​—Dan. 12:3, 10.

Satani ese Iesu ia dibagania neganai, dubu helaga korikorina dekenai ia hakaua lao, a?

Ita diba momokani lasi bema Iesu be dubu helaga korikorina ai ia gini eiava matahanai ta sibona ai unai ia karaia. Nega haida, iseda pablikeisen ese unai anina ruaosi idia hahedinaraia.

Mani Baibel ena hereva ita laloa guna. Aposetolo Mataio ese ena Evanelia Bukana ai unai ia herevalaia neganai, ia gwau: “Bena Diabolo ese taoni helagana dekenai [Iesu] ia hakaua lao bona dubu helaga ena magu latanai ia haginia.” (Mat. 4:5) Luka danu ia gwau: “Diabolo ese Ierusalema dekenai ia hakaua lao bona dubu helaga ena magu latanai ia haginia.”​Luka 4:9

Guna, iseda pablikeisen ese idia hahedinaraia, Iesu dekenai ia vara gauna be laulau dalanai ia vara. Hegeregere, March 1, 1961 Watchtower ia gwau: “Namo lasi ita laloa, tano gagaena ai, Iesu ese ia davaria hahetoho ibounai be idia vara momokani. Unuseniai, ororo badana ta ia noho lasi, unai amo ta be ‘tanobada ena basileia ibounai bona edia hairai’ ia itaia diba. Danu, namo lasi ita laloa, Satani ese momokani Iesu be ‘taoni helagana dekenai ia hakaua lao bona dubu helaga ena magu latanai ia haginia.’ Iesu tohoa totona, Satani ese unai ibounai ia karaia be anina lasi.” To, Gima Kohorona haida ai stadilaia bona ai davaria, bema Keriso ese Satani ena noinoi ia abia dae, ia be ia mase diba, unai ese do ia hahedinaraia idia be momokani atai gabuna ta dekenai idia noho.

Haida idia gwau, Iesu be Levi tauna lasi dainai, ia be maoro lasi dubu helaga latanai ia gini totona. Unai dainai idia laloa, Satani ese dubu helaga dekenai Iesu “ia hakaua lao” karana be matahanai ta sibona. Lagani haida gunanai, Esekiela dekenai danu unai bamona ia vara.​—Ese. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

To bema unai hedibagani be matahanai ta sibona amo ia vara, inai henanadai do idia vara:

  • Unai hedibagani dainai, Iesu do ia ura dubu helaga amo ia paudobi, a?

  • Bema Iesu ia davaria hedibagani haida be ia idia hakaua kerere totona, hegeregere nadi be paraoa ai ia halaoa bona Satani ia tomadiho henia. Oi laloa inai hedibagani ai Satani ia ura bada Iesu be dubu helaga amo do ia paudobi, a?

Ma danu, bema Iesu be dubu helaga korikorina ena magu latanai ia gini, henanadai ma haida do idia vara:

  • Bema Iesu be dubu helaga ena magu latanai ia gini, ia be Taravatu ia utua, a?

  • Edena dala ai Iesu be tano gagaena amo Ierusalema dekenai ia lao?

Tahua gaukarana ese ita ia durua inai henanadai rua edia haere ita davaria totona.

Ginigunana, Profesa D.A. Carson ia gwau, inai sivarai ruaosi ai, Greek herevana (hi·e·ron’) idia hahanaia “dubu helaga,” be “reana dubu helaga ena magu sibona ia herevalaia lasi, to dubu helaga ibounai ia herevalaia.” Unai dainai Iesu be dubu helaga ena magu sibona ai ia gini lasi. To reana ia be dubu helaga ena sautist kahanai ia gini. Unai kahana ena pada Kiderona Kourana amo be mita 137 bamona. Danu, dubu helaga ena sautist kahana ena guhi be ia palaka bona unai guhi ena isena be mai ena magu maragina. Oibe, dubu helaga ena kahana ma haida amo unai kahana be ia lata. Histori torea tauna Josephus ia gwau, bema tau ta be unuseni ia gini bona ia roha diho, iena “matana do ia giroa,” badina unai magu be atai herea. Iesu be Levi tauna lasi dainai, reana dubu helaga ena magu latanai ia gini be kerere lasi bona unai ese heiriheiri do ia havaraia lasi.

Iharuana, bema Iesu be tano gagaena ai ia noho, edena dala ai Satani ese ia be dubu helaga dekenai ia hakaua lao? Unai ita diba momokani lasi. Tano gagaena ai, Iesu be edeseni ia noho bona unai hedibagani ena daudau be Baibel ese ia gwauraia lasi. To reana Iesu be tano gagaena amo Ierusalema dekenai ia raka giroa lou, herevana unai be raka daudauna. Baibel ia gwau lasi Iesu be tano gagaena ai unai hahetoho ibounai ia davaria. To ia gwau Satani ese ia be Ierusalema dekenai ia hakaua lao.

To, Satani ese Iesu dekenai “tanobada ena basileia ibounai” ia hahedinaraia be edena bamona? Ita diba momokani, Iesu be tanobada ena basileia ibounai ia itaia lasi, badina ta be ororo korikorina ta amo basileia ibounai ia itaia diba lasi. Unai dainai reana Satani be matahanai ta amo Iesu dekenai tanobada ena basileia ibounai ia hahedinaraia. Unai be hegeregere, ta ese projector o TV amo tanobada ena gabu idauidau edia laulau be ta dekenai ia hahedinaraia. Ena be Satani ese matahanai ia gaukaralaia, to ia “tomadiho henia” karana dekenai ia be matahanai ia gaukaralaia lasi. (Mat. 4:8, 9) Unai dainai, haida idia gwau diba, Satani ia ura Iesu be dubu helaga ena magu amo ia paudobi hedibaganina be momokani, ia be matahanai ta sibona lasi. Bona bema Iesu be unai ia karaia, dika bada ia davaria diba.

Matamanai ita hereva bamona, iseda henanadai edia haere be ita diba momokani lasi. Unai dainai, reana Iesu be Ierusalema dekenai ia lao bona dubu helaga ena magu latanai ia gini. To, ita diba momokani gauna be, Iesu ese unai hahetoho ia davaridia, bona ia ese Diabolo ena hedibagani ibounai ia dadaraia.

^ par. 1 Esekiela 37:1-14 bona Apokalupo 11:7-12 ese lagani 1919 ai ia vara gauna idia herevalaia. Esekiela bukana ese, Dirava ena taunimanima ibounai be nega daudau lalonai idia guia bona gabeai idia toreisi lou karana ia perovetalaia. To, Apokalupo bukana ese, haroro gaukara ia doko sisina bona gabeai horoa tadikaka orea maragina ese idia matamaia lou bona gunalaia karana ia perovetalaia.