Namegafu yatun nga espiritual nga neka-aripan ta mekadua siglo adde ta 1919. Ngatta mapattalakkan yaw nga panguli ta pakalippawa tam?

Ipasingan na ngamin nga ebidensia nga nangultimo i pangaripan ta 1919 turi ta napattaradday i nazelugan ira nga Cristiano ta napakarenuan nga kongregasion. Nonopan: Napurueban anna napakarenuan i totolay na Dios ta daga-ragun kabalin na nikepataddag na Pappatulan na Dios ta langi turi 1914. * (Mal. 3:1-4) Turi ta 1919, sinunno ni Jesus i “mekatalo anna nannono nga doroban” ta napakarenuan nga totolay na Dios tapenu mangiyawa ta “kanad-da ta gagangay nga oras na akkakan.” (Mat. 24:45-47) Yaw i dagun nga namegafu nattoli i totolay na Dios ta espiritual nga davvudda nga niyawa na Dios. Yatun gapa i tiempo nga napalawan ira ta simboliko nga pangaripan na Babilonia nga Dakal. (Nep. 18:4) Ngem kanni i aktual nga pinammegafuna yatun?

Dati, nipakanawag tam nga namegafu i pangaripan na Babilonia nga Dakal ta totolay na Dios turi 1918 anna ababba laman yatun nga tiempo. Angngariganna, kinagi na Marso 15, 1992 nga Watchtower: “Kagitta na totolay na Dios gari nga inaripan na Babilonia ta tadday nga tiempo, inaripan gapa na Babilonia nga Dakal i totolay ni Jehova turi 1918.” Ngem nu mas gigiammuattam paga i meyannung taw, masingattam nga namegafu i pangaripan nige paga na 1918.

Ikonsidera tam i profesiya ira meyannung taw nga neka-aripan anna nekapalubbang na totolay na Dios. Mabibbig yatun ta Ezekiel 37:1-14. Ta tadday nga sirmata, nasingan ni Ezekiel i tadday nga lugar nga napannu tu tulu-tulang. Kinagi ni Jehova kani Ezekiel nga irepresentana yatun nga tulu-tulang i “interu nga balay na Israel.” Ta mas dakal nga ketuppalna, meyaplika yaw nga profesiya na ketoli ta Israel na Dios. (Gal. 6:16; King. 3:21) Kabalinna yatun, nasingan ni Ezekiel nga natolay anna nabbalin tu dakal nga armada i tulu-tulang. Kuruga mepangngo nga pangipasingan  yatun ta espiritual nga paginnolay na totolay na Dios nga nangultimo ta 1919! Ngem anni i itudduna nittam yaw nga sirmata meyannung ta kapaddu na tiempo na pangaripan?

Ollu, nannammuattam nga “mamaga” onu “mamagamaga” i tulu-tulang. (Eze. 37:2, 11) Kayana kagian yaw nga nabayag ngana nga natay i makattulang tatun ira. Mekadua, sesenu nga proseso i kapaginnolay, ari nga gaggavva. Namegafu ta masikan nga guni nga maggananggar, tapus “natturuvvug i tulu-tulang.” Kabalinna, napayyan yatun “tu kalla-kallo anna pattag.” Tumunug, napayyan tu tabbi i tulu-tulang, kalla-kallo, anna pattag. Tapus, “napeggan ira tu inango, anna naginnolay ira.” Kabalinna, pinaddian ira ni Jehova ta davvudda. Mawagna ngamin yaw i apaddu nga tiempo.​—Eze. 37:7-10, 14.

Nabayag nga tiempo i neka-aripan na totolay na Dios gari ta Babilonia nga Dakal. Namegafu yatun turi 740 B.C.E. ta nekaffù anna neka-aripan na magaru ta mafulu nga tribu ta sigaran nga pappatulan. Kabalinna, turi 607 B.C.E., nadaral i Jerusalem anna na-aripan gapa i taga-zita nga pappatulan na Juda. Nabalin yaw nga pangaripan turi 537 B.C.E. turi ta nanoli i nabattang ira nga Judio tapenu pataddagan uli i templo anna itoli i marenu nga paddayarayaw ta Jerusalem.

Ipasinganna yaw ira nga detalye ta Biblia nga manawag tu mas apaddu i pinangaripan na Babilonia nga Dakal ta totolay na Dios, ari laman nga namegafu turi 1918 nga nagadde ta 1919. Kagiddan na tiempo na pangaripan i tiempo na pattalovu onu pattugu na simboliko nga kaddo anna alle-trigu nga “totolay na pammagurayan na Dios.” (Mat. 13:36-43) Tukuyanna yatun nga tiempo na pattalovu onu pattugu i tiempo turi ta mas aru i apostata anne ta kurug nga Cristiano. Yari tu, gittana inaripan na Babilonia nga Dakal i kongregasion Cristiano. Namegafu i pangaripan turi ta mekadua nga siglo C.E nga nattulu-tuloy adde ta pappakarenu ta espiritual nga templo ta pangultimuan nga tiempo.​—King. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Juan 2:18, 19.

Ta unag na apaddu nga tiempo na espiritual nga pangaripan, desididu i klero anna i kakavvuluda ta pulitika nga pattalupaddianan i pakapangnguada, yatutta nitaguda i Uvovug na Dios ta totolay. Egga paga tiempo nga krimen i pabbibbig tu Biblia ta lengguahe nga aru i makalippawa. Sinuggida ta estaka i karuan nga nangngua  tu kunnatun. Brutal i pinattratuda ta mangokkontra ta tuddu na klero, yari tu nafugaddan i appursigida nga iwara i nawag na kinakurug.

Kunnasi gapa i meyannung ta mekadua nga nesimmu​—i pangitoli? Sonu anni anna kunnasi matuppal yatun? Sesenu nga proseso yaw nga pangitoli ta espiritual. Kagiddanna yatun i “maggananggar nga guni” durante ta siglo ira nga mappange ta pangultimuan nga tiempo. Maski masikan i influwensia na falso ira nga tuddu na relihion ta magaru, egga ira karuan nga matalo nga nangitaddag ta kurug nga paddayarayaw adde ta mawayyada. Pinurueban gapa na karuan nga itransleyt i Biblia ta lengguahe na magaru. Kinagi na karuan i kinakurug nga nadiskubreda ta pahina ira na Uvovug na Dios.

Turi ta ma-1870, matalikarag nga nitoli ni Charles Taze Russell anna na kakavvuluna i kinakurug ira ta Biblia. Gittana namegafu nga napeggan tu simboliko nga pattag anna tabbi i espiritual nga tulu-tulang. Nakoffun ta mapia-giffutuadda i Zion’s Watch Tower tapenu madiskubreda i kinakurug. Turi kua, napasikan gapa i totolay na Dios na rimienta ira kagitta na “Photo-Drama of Creation” ta 1914 anna i libru nga The Finished Mystery ta 1917. Tapus, turi 1919, simboliko nga neddan tu inango i totolay na Dios anna pinaddian ira ta bagu nga espiritual nga davvudda. Ta pappasa na tiempo, navvurulu i nabattang nga nazelugan ira pati danuri ta davvun i iddanamada anna nabbalin ira tu “daka-dakal nga armada.”​—Eze. 37:10; Zac. 8:20-23. *

Manawag nga ipasinganna yaw nga namegafu i pangaripan na Babilonia nga Dakal ta totolay na Dios turi ta minaru i apostasia ta mekadua siglo C.E. Kuruga mariga yaw nga tiempo kaparehu na naekspiriensia na Israelita gari turi ta na-aripan ira. Anni ngana laman i pagayaya tam, nga kabalin nga maekspiriensa na totolay na Dios i panattazzi ta piga siglo, mattolay ittam ta tiempo nga “mannawag ngamin i egga pakalippawana” anna “aru i mappakarenu ta baggida” anna “mapapuro ira”!​—Dan. 12:3, 10.

Kakuruganna, ari tam masiguradu nu aktual nga nanaddag si Jesus ta templo onu kingnguana yatun gukaban na sirmata. Nepublisa ta publikasiottam ira yatun nga dua nga posibilidad.

Innattam labbi i nerekord ta Biblia. Nitura ni apostol Mateo ta evangheliona: “Niyangay mabi na Demonio si Jesus ta Jerusalem, i Masanto nga Siudad. Niyune na yaya ta vuvung [alinno nga gibaw na atò; katannangan nga parte] na Templo.” (Mat 4:5) Kunnaw gapa i pinangitura ni Lucas: “Ta kabalin na, niyangay na Demonio si Jesus ta Jerusalem. Pinaddian na yaya ta vuvung na Templo anna kinagi na sa, “Nu Ana naka na Dios, mattuvvu ka.”​—Luc. 4:9.

Nepakanawag na publikasiottam ta nappasa nga posible nga ari tu literal nga niyangay ni Satanas si Jesus ta templo. Angngariganna, kinagi na Marso 1, 1961 nga Watchtower: “Ari nga rasonable nga  egga i literal nga pataddag ta ngamin nga nasingan ni Jesus ta katentana ta tana-tana. Awan mabba tu vukig nga awayya masingan na tadday ‘ngamin i pappatulan ta utun na davvun tuange ta ngamin nga makapabbaw nga egga nira.’ Yatutta, awayya tam kagian nga ari nga literal onu aktual nga ‘niyangay na Demonio si Jesus ta masanto nga siudad’ anna niyunena yaya ta ‘vuvung na templo.’ Ari gamma kawagan yatun tapenu mesimmu i tentasion.” Ngem kinagi na tumunug nga artikulo ira na Watchtower, nu kingngua ni Jesus i kinagi ni Satanas, posible nga natay yaya.

 Kagian gapa na karuan nga megafu ta ari nga Levita si Jesus, ari yaya nga awtorisado nga manaddag ta utun na santuario na templo. Yari tu awayya tam nonopan nga neyangay si Jesus ta templo gukaban na sirmata. Kagittana yatun i nesimmu kani profeta Ezekiel ta nappollu ira nga siglo.​—Eze. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Ngem, nu nesimmu yaw nga tentasion gukaban laman na sirmata, luttuag yaw ira nga pakkiavu:

• Kurug kari i tentasion onu imahinasion laman?

• Nu ta karuan nga tentasion ay egga kawagan nga kuan ni Jesus kagitta na pamabbalinna ta pan tu batu onu makkummag kani Satanas, ari kari tu kunnatun gabbalaman taw nga tentasion​—nga aktual nga mattuvvu si Jesus ta vuvung na templo?

Ngem nu talaga siminaddag si Jesus ta vuvung na templo, luttuag paga i karuan nga pakkiavu:

• Ari kari nga sinuttul ni Jesus i Dob ta panaddagna ta vuvung na templo?

• Kunnasi nakadde si Jesus ta Jerusalem nga naggafu ta tana?

Makoffun nittam i karuan nga informasion tapenu masingattam i posibilidad ira nga manabbag taw nga dua nga pakkiavu.

Ollu, kinagi ni Professor D. A. Carson nga i Griego nga termino nga hi·e·ron’, parehu nga netransleyt tu “templo,” ay “posible nga tukuyanna i interu nga pataddag, ari nga i mismu nga santuario.” Yari tu ari nga kawagan nga manaddag si Jesus ta utun mismu na santuario. Angngariganna, awayyana nga manaddag ta dugu na templo ta nallatanan na zita anna zigattu. Ma-137 metro i katannanna yatun nga lokasion pagukag ta Alinno nga Lugar na Kidron. Piesa i atona yatun nga dugu nga egga i barandiliasna anna yatun i katannangan nga parte na templo. Kinagi na historiador nga si Josephus nga nu manaddag i tolay anna innanna i gukag, “mawwang” yaya megafu ta katannanna. Awayyana nga napamavulunan nga tumaddag si Jesus tatun nga lokasion anna ari yaya nga makkaproblema nu kuanna yatun maski nu ari yaya nga Levita.

Ngem kunnasi nga neyangay ta templo si Jesus nga naggafu ta tana? Ari nga masiguradu yatun. Ari nga nekagi nu kunnasi kapaddu na tentasion ira anna nu sitaw si Jesus ta tana. Posible gapa nga liminakag si Jesus nga nattoli ta Jerusalem, maski nu awayyana nga mabayag yatun. Ari gapa nga espesipiko nga nakagi nga naddian ta tana si Jesus ta ngamin nga tiempo na panenta sa. Nekagi laman nga neyangay yaya ta Jerusalem.

Kunnasi gapa i tentasion turi nepasingan kani Jesus “ngamin i pappatulan ta utun na davvun”? Manawag nga ari nga literal nga nasinganna i ngamin nga pappatulan; awan tu literal nga vukig nga pakasingannan ngamin tatun. Awayyana nga nangusa si Satanas tu sirmata tapenu mepasingan yatun kani Jesus, kagitta na pangusa tu projector anna screen tapenu masingan i letratu ira na nadduruma nga lugar ta mundo. Ngem maski nu sirmata yatun, kurug i ‘paddayaw’ ari nga imahinasion laman. (Mat. 4:8, 9) Posible gafu nga i tentasion ay aktual nga pattuvvu onu pattavang ta vuvung na templo. Mas serioso i resulta na tentasion anne nu sirmata laman.

Ta kakuruganna, kagitta na nekagi ta gafu, ariattam awayya nga mabbalin tu dogmatiko meyannung taw. Ariattam malsa i posibilidad nga aktual nga minay si Jesus ta Jerusalem anna nanaddag ta vuvung na templo. Ngem makasiguradu ittam nga kurug yaw ira nga tentasion anna mafuersa i tabbag ni Jesus ta kada tentasion na Diablo.