Bai na kontenido

Bai na kontenido

Pregunta di Lektor

Pregunta di Lektor

Na ki tempu e pueblo di Dios tabata den koutiverio na Babilonia e Grandi?

E koutiverio spiritual ei a dura for di siglo 2 te na aña 1919. Dikon nos mester ahustá e komprondementu akí?

Tur kos ta indiká ku e kristiannan ungí a ser librá for di koutiverio na 1919 i reuní den e kongregashon kristian ku a ser hasí limpi. Pensa riba esaki: Despues ku e Reino di Dios a ser establesé den shelu na 1914, e pueblo di Dios a ser pon’é na prueba i a ser refiná. * (Mal. 3:1-4) Anto na 1919, Hesus a nombra “e esklabo fiel i prudente” pa duna Dios su pueblo purifiká “kuminda na e debido tempu.” (Mat. 24:45-47) Den e aña ei e pueblo di Dios a kuminsá bolbe na nan herensia spiritual ku el a duna nan. I ta den e mesun tempu ei nan a ser librá for di e koutiverio simbóliko na Babilonia e Grandi. (Rev. 18:4) Pero na ki tempu e koutiverio ei a kuminsá?

Pa hopi aña, nos a splika ku e koutiverio ei a kuminsá na 1918 ora e pueblo di Dios tabata bou di dominio di Babilonia e Grandi pa un periodo kòrtiku. Por ehèmpel, E Toren di Vigilansia di 15 di òktober 1992 a bisa: “Sinembargo, meskos ku e pueblo di Dios di antiguo tabata hibá na sklabitut babilóniko pa un tempu, na 1918 sirbidó di Yehova te na un grado a haña nan den sklabitut na Babilonia e Grandi.” Ma investigashonnan mas aleu a mustra ku e koutiverio ei a kuminsá muchu mas promé ku 1918.

Por ehèmpel, ban analisá Ezekiel 37:1-14, un di e profesianan ku ta papia di e koutiverio akí i e liberashon di Dios su pueblo. Den un vishon, Ezekiel a mira un vaye yen di wesu. Yehova a splika Ezekiel ku e wesunan ei ta representá “henter e kas di Israel.” E kumplimentu prinsipal di e profesia di restorashon akí a apliká na “e Israel di Dios.” (Gal. 6:16; Echo. 3:21) Despues, Ezekiel a mira kon e wesunan akí a haña bida i bira un ehérsito grandi. Ki un bon manera pa deskribí e resurekshon spiritual di Dios su pueblo ku a kulminá ku e susesonan na 1919! Pero kiko e vishon akí ta laga nos komprondé tokante durashon di e koutiverio?

Di promé, segun e vishon, e wesunan tabata sea “seku” òf ‘seku seku.’ (Eze. 37:2, 11) Esei ta indiká ku e wesunan ei tabata pertenesé na hende ku tabata morto pa hopi tempu. Di dos, segun e vishon, e restorashon ta un proseso ku a tuma lugá gradualmente, i no algu ku a sosodé diripiente. Na prinsipio, tabatin un boroto, un sagudimentu i “e wesunan a bin pega na otro, kada wesu na su wesu.” Despues, ‘a bini múskulo riba nan i karni a krese’ na nan. Anto kueru a tapa wesu, múskulo i karni. Ku tempu, “rosea a bini den nan, i nan a haña bida.” Finalmente, Yehova a duna e hendenan ku a haña bida nan tera. Tur esaki lo a tuma tempu.—Eze. 37:7-10, 14.

E antiguo nashon di Israel a keda den koutiverio pa hopi aña. El a kuminsá na aña 740 promé ku Kristu ora e israelitanan di e reino di dies tribu di nort a haña nan fòrsá ta bandoná nan tera. Na aña 607 promé ku Kristu, Herúsalèm a ser destruí, i e israelitanan di e reino di sur di Huda tambe a haña nan ta bandoná nan tera. E periodo di koutiverio akí a kaba na aña 537 promé ku Kristu ora un restu di e hudiunan a regresá Herúsalèm pa rekonstruí e tèmpel i restablesé adorashon puru.

Ku e detayenan akí na mente, ta bisto ku e koutiverio di e kristiannan ungí na Babilonia e Grandi lo mester a dura muchu mas tantu ku e susesonan di 1918 pa 1919. E koutiverio ei ta kai pareu ku e tempu ku e mal yerba simbóliko lo a krese huntu ku e trigu, esta, “e yunan di Reino.” (Mat. 13:36-43) E temporada di kresementu ei ta referí na e periodo durante kua tabatin muchu mas tantu apóstata ku kristian berdadero. Den un sentido, e kongregashon kristian tabata den koutiverio di Babilonia e Grandi. E koutiverio ei a kuminsá den siglo 2 i a sigui te den e tempu di fin ora e tèmpel spiritual a ser limpiá.—Echo. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Huan 2:18, 19.

Durante e periodo largu ei di koutiverio spiritual, lidernan religioso i nan kompinchinan polítiko, ku kier a keda ku nan poder, a stroba hende di konosé e Palabra di Dios. Un tempu tabata un krímen pa hende lesa Beibel den e idioma di pueblo. Algun hende ku a hasi esei asta a ser kimá na staka. Ademas, e lidernan religioso tabata kastigá den forma severo kualke hende ku a bai kontra nan siñansanan. Asina nan a stroba hende di mira i plama lus di e bèrdat.

Kiko di e di dos suseso den e vishon, esta, e restorashon? Na ki tempu i kon esei a sosodé? E restorashon spiritual akí a bai akompañá ku “un sagudimentu” i a tuma lugá gradualmente durante e siglonan promé ku e tempu di fin. Apesar ku doktrina falsu tabata na òrdu di dia, tòg algun persona fiel a para firme pa adorashon berdadero te kaminda nan tabata por. Algun di e personanan akí a hasi esfuerso pa produsí Beibel den idioma di pueblo. I otro hende a deklará bèrdatnan bíbliko ku nan a haña den e Palabra di Dios.

Anto rònt di aña 1870, Charles Taze Russell i su amigunan a traha duru pa restorá bèrdatnan di Beibel. Ta komo si fuera wesunan spiritual a kuminsá haña karni i kueru simbóliko. E Toren di Vigilansia di Sion i otro publikashonnan a yuda hende di kurason onrado haña bèrdatnan spiritual. Mas despues, e “Foto-Drama di Kreashon” ku a sali na 1914 i e buki E Misterio Terminá ku a sali na 1917 tambe a yuda fortalesé fe di Dios su pueblo. Finalmente, na 1919, Dios su pueblo a haña bida den sentido spiritual, i nan a bai bèk nan tera spiritual nobo. Segun ku tempu tabata pasa, hende ku tin e speransa pa biba riba tera a djòin e restu di e ungínan, i huntu nan a bira un “ehérsito sumamente grandi.”—Eze. 37:10; Zak. 8:20-23. *

Ta bisto anto ku e pueblo di Dios a bai den koutiverio na Babilonia e Grandi ora ku hopi hende a bira apóstata den siglo 2. Esaki tabata un époka skur, meskos ku esun ku e israelitanan di antigwedat a eksperensiá tempu nan tabata den koutiverio. Nos por ta masha kontentu anto ku despues ku e pueblo di Dios a sufri opreshon spiritual pa hopi siglo, nos ta biba den e tempu ora “esnan ku tin disernimentu lo bria” i ‘hopi lo wòrdu purifiká i refiná.’—Dan. 12:3, 10.

Ta físikamente Satanas a hiba Hesus na e tèmpel ora el a purba di hink’é den tentashon?

Ku poko palabra, nos no sa sigur si Hesus di bèrdat tabata pará den e tèmpel òf si ta den un vishon Satanas a hib’é na e tèmpel. Nos publikashonnan a yega di duna tur dos posibilidat.

Tuma nota di loke e relato di Beibel ta bisa. Mateo a skirbi den su Evangelio inspirá: “Anto Diabel a bai kuné [Hesus] na e stat santu i a pon’é para riba e parti mas haltu di e muraya di tèmpel.” (Mat. 4:5) Lukas su relato paralelo ta pon’é asin’akí: “Diabel a hib’é Herúsalèm i a pon’é para riba e parti mas haltu di e muraya di tèmpel.”—Luk. 4:9.

Den pasado, nos publikashonnan a yega di bisa ku e suseso akí kisas no a tuma lugá literalmente. Por ehèmpel, E Toren di Vigilansia na ingles di 1 di mart 1961 a splika: “No ta parse rasonabel pa kere ku tur detaye den e relato tokante e tentashon di Hesus den desierto ta literal. Naturalmente, no tin niun seru kaminda por mustra un hende ‘tur e reinonan di mundu i nan gloria.’ Asina tambe, nos por konkluí ku no ta literalmente òf físikamente Satanas a hiba Hesus ‘na e stat santu’ i ‘pon’é para riba e parti mas haltu di e muraya di tèmpel.’ Esei no tabata nesesario pa e tentashon por tabatin un efekto riba Hesus.” Pero artíkulonan ku a sali mas despues den E Toren di Vigilansia a bisa ku si Hesus lo a bula abou, lo e por a muri.

Tin hende a bisa ku komo ku Hesus no tabata un levita, e no tabata outorisá pa para riba tòp di e santuario di tèmpel. Pues nan a asumí ku ta den un vishon Satanas lo a hib’é na e tèmpel. Algu similar a sosodé ku profeta Ezekiel siglonan promé.—Eze. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Pero si ta den un vishon Satanas a purba di hinka Hesus den tentashon, e ora ei e siguiente preguntanan ta lanta:

  • E tentashon tabata real?

  • Den e otro tentashonnan Satanas a bisa Hesus pa pone piedra literal bira pan i hasi un akto real di adorashon na dje. No ta den sentido literal anto tambe Satanas tabata ke pa Hesus bula for di e tèmpel?

Di otro banda, si Hesus tabata pará literalmente riba e parti mas haltu di e muraya di tèmpel, otro preguntanan ta lanta:

  • Hesus a kibra ku Lei si el a para riba tòp di e santuario?

  • Kon Hesus a yega Herúsalèm for di e desierto?

Investigashonnan mas aleu por yuda nos haña algun posibel kontesta pa e dos último preguntanan akí.

Di promé, profèser D. A. Carson a skirbi ku e palabra griego hierón tradusí komo “tèmpel” den tur dos relato “probablemente ta referí na henter e kompleho di edifisio i no na e santuario mes.” Pues no nesesariamente Hesus lo mester tabata pará riba tòp di e santuario. Lo e por tabata pará por ehèmpel riba e skina zùitost di e área di tèmpel. E distansia for di e sitio ei te na e parti mas abou di Vaye di Kidron tabata mas o ménos 137 meter. E skina ei tabatin un dak plat ku rant i tabata e parti mas haltu di e tèmpel. Hosefo, un historiadó di antigwedat, a bisa ku si un persona lo a para einan i wak abou, e haltura lo a “pone su kabes bira.” Aunke Hesus no tabata un levita, e por a para einan sin hala atenshon di otro hende.

Pero kon Hesus por a yega na e tèmpel na Herúsalèm for di e desierto? Nos no sa sigur. E relato no ta bisa kon largu e tentashon a dura ni unda Hesus tabata den desierto. Pues ta posibel ku Hesus por a kana bai bèk Herúsalèm, aunke ku esei lo a dura un poko. Tampoko e relato no ta bisa spesífikamente ku Hesus a keda den desierto durante tur e tempu ku Satanas a purba di hink’é den tentashon. Mas bien, e ta djis bisa ku Satanas a hib’é Herúsalèm.

Kiko di e tentashon ku Satanas a mustra Hesus “tur e reinonan di mundu”? Naturalmente, e no a mira tur e reinonan, ya ku no tin niun seru literal kaminda bo por mira nan tur. Pues kisas Satanas a usa algu manera un vishon pa mustra Hesus a kosnan akí meskos ku ora un hende ta usa un proyektor i un pantaya pa laga un hende wak potrèt di otro parti di mundu. Loke nos por bisa sigur sí ta ku maske Satanas lo a usa un vishon, e tabata ke pa Hesus hasi un akto real di adorashon na dje. (Mat. 4:8, 9) Meskos nos por bisa tambe ku e tentashon pa bula for di e parti mas haltu di e tèmpel lo por a enserá un akto real ku konsekuensianan real. Esei lo a hasi e tentashon akí muchu mas serio ku si tabata trata di un simpel vishon.

Echo ta ku, manera nos a bisa na prinsipio, nos no ke ta dògmátiko tokante e asuntu akí. Nos no por ekskluí e posibilidat ku Hesus literalmente a bai Herúsalèm i para na e parti mas haltu di e tèmpel. Pero nos por tin sigur sí ku e tentashonnan ei di Satanas tabata real i ku Hesus a rechasá kada un di nan rotundamente.

^ par. 2 Wak E Toren di Vigilansia di 15 di yüli 2013, pág. 10-12, par. 5-8, 12.

^ par. 1 Tantu Ezekiel 37:1-14 komo Revelashon 11:7-12 ta papia di un restorashon spiritual ku a tuma lugá na 1919. Pero Ezekiel a profetisá tokante un restorashon spiritual di henter e pueblo di Dios despues di un periodo largu di koutiverio. Di otro banda, e profesia di Revelashon ta papia di un grupo chikitu di ruman hòmber ungí ku tabata dirigí e organisashon ku a haña bida den sentido spiritual despues ku pa un tempu nan a haña nan ta bira inaktivo.