An ngatanan nga ebidensya nagpapakita nga ito nga pagkabihag natapos han 1919 han an dinihogan nga mga Kristiano natirok ha nalimpyohan nga kongregasyon. Tagda ini: An katawohan han Dios nasarihan ngan naputli katapos maestablisar an Ginhadian han Dios ha langit han 1914. * (Mal. 3:1-4) Han 1919, ginpili ni Jesus an “matinumanon ngan maaramon nga uripon” basi maghatag hin espirituwal nga “pagkaon ha husto nga panahon” para ha nalimpyohan nga katawohan han Dios. (Mat. 24:45-47) Ini an tuig nga an katawohan han Dios nagtikang bumalik ha espirituwal nga tuna nga iginhatag ha ira han Dios. Ini liwat an tuig nga nakagawas hira tikang ha simboliko nga pagkabihag ha Babilonya nga Gamhanan. (Pah. 18:4) Pero kakan-o gud nagtikang ini nga pagkabihag?

Ha damu nga katuigan, iginsaysay naton nga nabihag an katawohan han Dios han Babilonya nga Gamhanan tikang han 1918, ngan nahitabo ito ha sulod hin halipot nga panahon. Pananglitan, an Bantayan han Marso 15, 1992, nasiring: “Sugad man, pariho han katawohan han Dios hadto nga nabihag han Babilonya ha sulod hin usa ka peryodo han panahon, han 1918 an mga surugoon ni Jehova nabihag han Babilonya nga Gamhanan.” Pero iginpapakita han dugang nga pagsaliksik nga ini nga pagkabihag nagtikang maiha na antes han 1918.

Pananglitan, hisgotan naton an usa han mga tagna may kalabotan hini nga pagkabihag ngan pakagawas han katawohan han Dios. Mababasa naton ito ha Esekiel 37:1-14. Ha bisyon, nakita ni Esekiel an walog nga puno hin mga tul-an. Iginsaysay ni Jehova kan Esekiel nga ini nga mga tul-an nagrirepresentar ha “bug-os nga balay han Israel.” Ha mas daku nga katumanan, ini nga tagna may kalabotan ha pagpahiuli aplikado ha “Israel han Dios.” (Gal. 6:16; Buh. 3:21) Sunod, nakita ni Esekiel nga an mga tul-an nabanhaw ngan nagin damu nga kasundalohan. Angayan gud ito nga paghulagway ha espirituwal nga pagkabanhaw han katawohan han Dios nga nahitabo han 1919! Pero ano an igintututdo hini nga bisyon mahitungod ha kaihaon han panahon han pagkabihag?

 Siyahan, tigamni nga an mga tul-an ginhulagway nga ‘mamara’ o “uga hinduro.” (Esek. 37:2, 11) Iginpapakita hini nga mga tul-an ito han mga tawo nga maiha na nga patay. Ikaduha, nakita ni Esekiel nga an patay hinay-hinay nga nabanhaw, diri kay tigda. Nagkaada anay hin aringasa, ngan an ‘mga tul-an nagkaturugkop, tul-an ha tul-an.’ Katapos, nagkaada ito ‘mga ugat ngan unod.’ Sunod, an mga tul-an, ugat, ngan unod naputos hin panit. Waray pag-iha, an “gininhawa sinulod ha ira, ngan hira nabuhi.” Ha kataposan, an mga nabanhaw ginpaukoy ni Jehova ha ira tuna. Kinahanglan hin panahon basi mahitabo ini ngatanan.—Esek. 37:7-10, 14.

An pagkabihag han kadaan nga Israel nahitabo ha sulod hin maiha nga panahon. Nagtikang ito han 740 B.C.E. han nabungkag an napulo nga tribo han norte nga ginhadian ngan nadistyero an damu nga umurukoy hito. Ngan han 607 B.C.E., nabungkag an Jerusalem ngan nadistyero liwat an mga umurukoy ha sur nga ginhadian han Juda. Ini nga peryodo han pagkabihag natapos han 537 B.C.E. han an nahibilin nga mga Judio bumalik ha Jerusalem basi tukuron utro an templo ngan igpahiuli an putli nga pagsingba didto.

Iginpapakita hini nga mga detalye ha Kasuratan nga an pagkabihag han katawohan han Dios ha Babilonya nga Gamhanan sigurado nga nahitabo ha sulod hin maiha nga panahon diri la tikang han 1918 tubtob 1919. An kaihaon han pagkabihag pariho ha panahon han pagtubo han simboliko nga banwa ngan han sugad-trigo nga “mga anak han Ginhadian.” (Mat. 13:36-43) Ini nga panahon han pagtubo nagtutudlok ha peryodo nga mas damu gud an mga apostata kay ha tinuod nga mga Kristiano. Salit masisiring nga an Kristiano nga kongregasyon nagin bihag han Babilonya nga Gamhanan. Ito nga pagkabihag nagtikang han mga ikaduha ka siglo C.E. ngan nagpadayon tubtob han ginlimpyohan an espirituwal nga templo ha panahon han kataposan.—Buh. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Juan 2:18, 19.

Durante hito nga mga katuigan han espirituwal nga pagkabihag, kontrolado gud han mga lider han relihiyon an mga tawo, pati pa ngani an mga lider han politika. Pananglitan, an mga tawo gindid-an nga magkaada o magbasa hin Biblia ha linggwahe nga ira nasasabtan. An iba nga nagbuhat hini ginsunog pa ngani ha kahoy. Bisan hin-o nga magpahayag hin opinyon nga kontra ha mga igintututdo han mga klero ginsisirotan gud, salit napugngan an anoman nga pangalimbasog nga hibaroan o itutdo an kamatuoran.

Hinbaroan liwat naton ha bisyon ni Esekiel nga an katawohan han Dios nabanhaw ngan hinay-hinay nga nakagawas tikang ha buwa nga pagsingba. Kakan-o ini nagtikang mahitabo ngan paonan-o? An  bisyon nag-unabi hin “aringasa.” Nagtikang ini mahitabo durante han naglabay nga mga siglo antes an panahon han kataposan. Bisan kon nagin kalyap an buwa nga katutdoan, may magtinumanon nga indibiduwal nga nangalimbasog nga ipahiuli an tinuod nga pagsingba tubtob ha ira mahihimo. An iba ha ira naningkamot nga maihubad an Biblia ha linggwahe nga nasasabtan han mga tawo. An pipira naman nagsumat ha mga tawo han kamatuoran nga ira hinbaroan tikang ha Pulong han Dios.

Ngan ha ikatarapos han ika-19 ka siglo, hi Charles Taze Russell ngan an iya mga kaupod nangalimbasog nga mahibaroan an mga kamatuoran ha Biblia ngan mag-alagad kan Jehova. An simboliko nga mga kalabera sugad hin nagtikang maputos hin simboliko nga unod ngan panit. An Zion’s Watch Tower ngan an iba pa nga publikasyon nakabulig ha mga tawo nga tangkod an kasingkasing nga mahibaro han espirituwal nga mga kamatuoran. Ha urhi, an “Photo-Drama of Creation” han 1914 ngan an libro nga The Finished Mystery han 1917 nagparig-on liwat ha katawohan han Dios. Ha kataposan, han 1919, an katawohan han Dios nabanhaw ha espirituwal, ngan inukoy ha ira bag-o nga espirituwal nga tuna. Paglabay han mga katuigan, an mga may tunan-on nga paglaom inupod ha mga nanhibilin nga dinihogan ngan hira nagin “kapin hin kadamu nga kasundalohan.”—Esek. 37:10; Sak. 8:20-23. *

Iginpapakita hini nga mga ebidensya nga an katawohan han Dios nabihag han Babilonya nga Gamhanan han nagin kalyap an apostasya ha ikaduha ka siglo C.E. Hini nga panahon makuri gud an pag-alagad kan Jehova, pariho han naeksperyensyahan hadto han mga Israelita han nadistyero hira. Pero malipayon gud kita nga katapos hin mga siglo han espirituwal nga pagkabihag han katawohan han Dios, nagkikinabuhi na kita ha panahon nga an mga “makinaadmanon masilaw sugad han kahayag” ngan damu an maglilimpyo ha ira kalugaringon ngan magigin putli hira.—Dan. 12:3, 10.

Diri kita sigurado kon aktuwal ba nga tinindog hi Jesus ha templo o kon pinaagi la ito hin bisyon. Usahay, inin duha nga posibilidad pariho mababasa ha aton mga publikasyon.

Siyahan, tagda an ginsisiring han Biblia. Ha Ebanghelyo ni apostol Mateo, hiya nagsiring may kalabotan hini nga panhitabo: “Katapos hito, gindara hiya [hi Jesus] han Yawa ha baraan nga syudad ngan iginbutang hiya ha igbaw han pader han templo.” (Mat. 4:5) Ha pariho nga asoy ni Lucas, hiya nagsiring: “Gindara liwat hiya han Yawa ngadto ha Jerusalem ngan iginbutang hiya ha igbaw han pader han templo.”—Luc. 4:9.

Han naglabay, iginsasaysay ha aton mga publikasyon nga posible nga diri ini literal nga nahitabo. Pananglitan, an Marso 1, 1961 nga The Watchtower nagsaysay: “Baga hin diri makatadunganon nga sabton hin literal an ngatanan nga mababasa ha asoy may kalabotan ha pagsulay kan Jesus ha kamingawan. Sigurado nga waray bukid diin mahimo makita ‘an ngatanan nga ginhadian han kalibotan ngan an himaya hito.’ Makatadunganon liwat hunahunaon nga  waray dad-a ni Satanas hi Jesus hin literal, aktuwal, pisikal, ngadto ‘ha baraan nga syudad’ ngan katapos iginbutang ‘ha igbaw han pader han templo.’ Diri ito kinahanglan basi magin mapwersa an pagsulay.” Pero an sumunod nga mga gowa hini nga magasin nagsiring nga kon ginsunod ni Jesus an pagsulay ni Satanas, mahimo ito magresulta ha pagpakamatay ni Jesus.

An pipira nasiring nga tungod kay diri Lebihanon hi Jesus, diri hiya puydi tumindog ha igbaw han santuaryo han templo. Salit ginhunahuna nga posible nga “gindara” hi Jesus ha templo pinaagi hin bisyon. Pariho ito han nahitabo kan propeta Esekiel han nahiuna nga mga siglo.—Esek. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Pero kon ini nga pagsulay nahitabo pinaagi la hin bisyon, nabangon ini nga mga pakiana:

• An pagsulay ba tinuod o imahinasyon?

• Kon an iba nga pagsulay kan Jesus kinahanglan aktuwal nga buhaton sugad han paghimo han mga bato nga tinapay o aktuwal nga pagsingba kan Satanas, diri ba makatadunganon liwat hunahunaon nga ginsulay hi Jesus nga aktuwal nga lumayog tikang ha templo?

Ha luyo nga bahin, kon aktuwal nga tinindog hi Jesus ha igbaw han pader han templo, may mga pakiana nga nabangon:

• Gintalapas ba ni Jesus an Balaud pinaagi ha pagtindog ha igbaw han santuaryo?

• Paonan-o hi Jesus nahingadto ha Jerusalem nga tikang man hiya ha kamingawan?

Hisgotan naton an dugang nga impormasyon nga mabulig ha aton nga mabaton inin duha nga pakiana.

Siyahan, hi Propesor D. A. Carson nagsiring nga an Griego nga pulong nga hi·e·ron’ nga iginhubad nga “templo” ha duha nga asoy, “posible nga nagtutudlok ha bug-os nga pasilidad, diri ha santuaryo mismo.” Salit posible nga waray tumindog hi Jesus ha igbaw mismo han santuaryo. Bangin tumindog hiya ha may sur-este nga eskina han templo nga mga 450 ka piye an kahitaas tikang ha ubos han Walog han Kidron. An sur-este nga bahin han templo may-ada patag nga atop nga may barandilya ngan ito an pinakahitaas nga bahin han pasilidad. An historyador nga hi Josephus nagsiring nga kon an usa matindog didto ngan matamod, “malilipong” hiya tungod ha kahitaas. Bisan kon diri Lebihanon hi Jesus, puydi hiya tumindog didto, ngan waray magdidiri ha iya kon buhaton niya ito.

Pero paonan-o hi Jesus nahingadto ha Jerusalem nga tikang man hiya ha kamingawan? Diri kita sigurado han baton. An Biblia waray magsiring kon mationan-o kahirayo an Jerusalem ha kamingawan o kon mationan-o kaiha ginsulay ni Satanas hi Jesus. Salit posible nga nagbaktas hi Jesus tipakadto ha Jerusalem, bisan kon maiha ito. An asoy waray espisipiko nga magsiring nga nagpabilin hi Jesus ha kamingawan durante han pagsulay. Lugod, nagsiring ito nga gindara hiya ha Jerusalem.

Kondi kumusta man an pagsulay diin iginpakita kan Jesus “an ngatanan nga ginhadian han kalibotan”? Sigurado nga waray niya makita hin literal an ngatanan nga ginhadian tungod kay waray literal nga bukid diin makikita ito ngatanan. Salit posible nga gumamit hi Satanas hin bisyon basi ipakita ito kan Jesus, sugad la nga an projector ngan an screen mahimo gamiton basi ipakita an mga retrato tikang ha iba-iba nga lugar. Pero bisan kon posible nga iginpakita ito pinaagi hin bisyon, aktuwal nga ‘pagsingba’an ginpapahimo ha iya, diri imahinasyon. (Mat. 4:8, 9) Salit masisiring naton nga an pagsulay kan Jesus nga lumayog ha igbaw han pader han templo aktuwal nga buhat nga may nakikita nga resulta—ngan mas nagkaada bug-at ito nga pagsulay kay ha kon ginsulay hiya pinaagi la hin bisyon.

Salit sugad han ginsiring ha tinikangan, diri kita sigurado han baton. Posible nga aktuwal nga kinadto hi Jesus ha Jerusalem ngan tinindog ha igbaw han pader han templo. Pero sigurado kita nga tinuod ini nga mga pagsulay ngan marig-on nga gin-atohan ni Jesus an tagsa hito.