Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

MUTU WA MULONG WA PA CHIBUR | RUSANGU RILEJENA MUTAPU WAKIMBAU KUJIYISH BIBIL

Bibil Wikalaku Chikalap Nchik Rupompat

Bibil Wikalaku Chikalap Nchik Rupompat

UBAJ: Antakel avud a chipolitik ni a chirelijon ading ni chitongijok cha kujiyish uruu wa Bibil. Yisu yivud, asadina usu wau mulong wa kuyikangesh antu kwikal ni Bibil, kumubudish, ap kumukarumun. Shinshikin yilakej yaad ey:

  • Piswimp ni muvu wa 167 K.C.C.: Mwant Séleucide Antiochus Épiphane, wakimba kushindil relijon wa in Grek kudi in Yuda, wapana mbil chakwel ajiyisha ma kopi mawonsu ma Mifund ya Hebereu. Mwin kufund jisangu Heinrich Graetz wafunda anch antu end a mudimu “apwola ni osha mivungur ya Yijil kwawonsu kwayitanangau,” “ni ayijipa antu awonsu akimbang kukasikesh ni kutan kongoj mu yom yatangangau.”

  • Chirung cha Moyen-Âge: Antakel amwing in Katolik, akisa antu awonsu alejanang yom yifundishinay Bibil pa ndond pa kufundish yishankur ya Katolik, ading kuyiman mudi antu achamwamu ading ni Bibil ukweta mikand yikwau pa ndond pa kwikal ni Kuseng wa mu dizu dia Latin. Ntakel umwing wa egliz wapana mbil ya kuyitakel antu au ading akweta “mushiku, ashinshamena, ni ading kuyikimb antu alondangau anch akwet yitiyij yiyimp . . . Ading kuyikimb ndond yawonsu yadingau ni anch ijik anch ukwet Bibil akumusal nayimp. . . . Mu chikumbu chawonsu chayitanangau antu inay ayijipang.”

Anch akankuny a Bibil atwisha kumujiyish, ni uruu wend wafanyina kujiy.

MUTAPU WAKANGANYAU KUJIYISH BIBIL: Mwant Antiochus wasala kampany wend wa usu mu Isarel, pakwez, in Yuda ading asala kal yisak yivud mu jingand jikwau. Chawiy, in kwilej atonga anch mu mivu chitot ya kusambish C.C, in Yuda 60 pa chitot kadingap mu Isarel. In Yuda alamang ma kopi ma Mifund mu masinagog mau,—Mifund yiney ayisadinang kand kudi antu avadikang kuwejinaku ni in Kristu.—Midimu 15:21.

Mu chirung cha Moyen-Âge, antu ading akatina Bibil nakash ajijamana ku rupompat ni adandamena kukarumun Bibil ni kufundiril Mifund. Ap anch, kurutu asala mashiny ma kufund nich mukach mwa mivu kanan ni yitot yitan ya kusambish, yikunku yimwing ya Bibil yikalaku mu mazu 33. Chawiy lel, Bibil amukarumuna ni amubudisha mu ma kopi mavud kusutamu pakur.

CHIBUDIKIN: Chikalap nchik mutapu uyimp wamusadinau Bibil kudi ant akweta usu ni antakel a chirelijon ayimp, Bibil amupalangesha nakash ni udi buku wakarumunau nakash mu rusangu ra antu. Wakarumuna yijil ya jingand jimwing, ni mazu mau, ni mashakamin ma mamiliyon ma antu.