Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Chumanyi chakuhayamisha chelileñayi Yesu kudi akwambumba?

A Yudeya akushankulu achinineña musoñu wambumba wadiñaku kunyima. Iwu musoñu wafwana wakisañanaña yiidi yamujimba nawa antu ashalileña nawufwayi. Kwadiña wanyi yitumbu yakuuka nachu mbumba. Dichi, antu adiña nanichi chikatu ayishileña kwakankawawu nawa ayinkeli lushimbi lwakusoñamisha antu.—Alevi 13:45, 46.

Akulumpi jansakililu yawaYudeya ayituñilili akwambumba nshimbi yahambakeni kwesekeja nachiyashimwiniwu muNyikanda nawa ayikolesheleli chihandilu. Chakutalilahu, nshimbi jawaYudeya jahosheli nawu hatela kwikala mamita ayedi kufuma hadi mukwambumba nawabula mbumba. Neyi mpepela yinakukunka, mukwambumba wateleli kwimena hadi mamita 45 nakudi antu. A Talmud amakwawu ahimpili nshimbi yamuNyikanda yakundama kudi akwambumba ‘yakushakama hanji yachilombu’ nawu atela kuyifumisha mumpwembu yamusumba. Dichi, rabi wumu welileña neyi yamona mukwambumba kwakwihi namusumba, wamwasileña malola nindi: “Yaña kwiluña deyi, wakamba kasambwisha antu.”

Yesu wadiña wambukaku chikupu. Chatela yayihañeña akwambumba, yena wayikwatileña nikuyuuka.—Matewu 8:3.

Akulumpi jansakililu yawaYudeya etejeleña antu kudiseñela hayumanyi?

Chipapilu Chakuseñelahu chasonekeluwu mu 71/72 C.E.

Muyaaka nkulakaji yakusambila C.E. akulumpi jansakililu adiña nakuditadikisha hansañu yakudiseña. Dichi, hampinji yimu, Afwarisi amakwawu amwesekeli Yesu nakumwihula nawu: “Muntu kuseña iñodindi hansañu jejima chaloña, tahindi?”—Matewu 19:3.

Nshimbi yaMosi yetejeli muntu kuseña ñodindi neyi ‘nawani chuma chabula kutelela mudi yena.’ (Kuhituluka 24:1) Mumafuku aYesu, kwadiña mashikola ayedi awaYudeya aditadikishileña mwatalisha iyi nshimbi. Shikola yimu yalemesheluwu chikupu yaShammai, yalumbulwili nawu antu atela kudiseñela hohu hamuloña ‘wawujila’ hela netu wuvumbi. Ilaña, shikola yikwawu yaHillel, yalumbulwili nawu iyala watela kuseña ñodindi hachuma chejima chinaluwañeshiyi mumaluwi hela kachuma kanyanya. Kwesekeja nashikola yaHillel, iyala nateli kuseña ñodindi neyi yatamisha yakuda hela neyi nawani mumbanda wacheñi wunamubakuli muchima.

Hanu dinu, Yesu wakwili ñahi lwihu lwamwihwiluwu kudi Afwarisi? Walumbulwili nindi: “Muntu wukuseña iñodindi, chiña namuloña wawuvumbi hohu; neyi wukumuseña chakadi muloña wawuvumbi hakusumbula wacheñi, neli wuvumbi.”—Matewu 19:6, 9.