Kont taf?
X’kien hemm mhux tas-soltu fil-mod kif Ġesù ttratta maʼ dawk li kellhom il-ġdiem?
Il-Lhud tal-qedem kellhom biżaʼ mit-tip taʼ ġdiem komuni fi żminijiet Bibliċi. Din il-marda li tbeżżaʼ setgħet tattakka t-truf tan-nervituri taʼ dak li jkun qed ibati biha u twassal għal ħsara permanenti u sfigurazzjoni. Ma kien hemm l-ebda kura magħrufa għall-ġdiem. Minflok, dawk milqutin b’din il-marda kienu jinżammu kwarantina u kienu obbligati javżaw lil oħrajn bil-kundizzjoni tagħhom.—Levitiku 13:45, 46.
Il-mexxejja reliġjużi Lhud għamlu regoli dwar il-ġdiem li kienu iktar stretti minn dawk miktubin fl-Iskrittura, u dan għamel il-ħajja tal-vittmi iktar diffiċli bla bżonn. Pereżempju, regoli rabbiniċi ma ħallew lil ħadd jersaq iktar viċin minn erbaʼ kubiti, jew xi żewġ metri, minn wieħed bil-ġdiem. Imma jekk kien hemm ir-riħ jonfoħ, ħadd ma setaʼ jersaq viċin iktar minn 100 kubitu, jew xi 45 metru. Ċerti Talmudisti interpretaw il-ħtieġa Skritturali li dawk bil-ġdiem kellhom jgħixu “barra mill-kamp” bħala li tfisser li kellhom jitħallew ’il barra minn bliet bis-swar. B’hekk, wieħed rabbi, meta kien jara lil xi ħadd bil-ġdiem ġo belt, kien iwaddablu l-ġebel u jgħidlu: “Mur postok u tniġġisx nies oħra.”
Kemm kien differenti l-mod taʼ kif ittratta magħhom Ġesù! Minflok ikeċċi lil dawk bil-ġdiem, hu kien lest li jmisshom—u anki jfejjaqhom.—Mattew 8:3.
Il-mexxejja reliġjużi Lhud għal liema raġuni taw id-divorzju?
Ċertifikat tad-divorzju datat mis-sena 71/72 WK
Id-divorzju kien suġġett taʼ kontroversja fost il-mexxejja reliġjużi fl-ewwel seklu WK. Għalhekk, darba xi Fariżej sfidaw lil Ġesù b’din il-mistoqsija: “Skond il-liġi, jistaʼ raġel jiddivorzja lil martu għal kwalunkwe raġuni?”—Mattew 19:3.
Il-Liġi Mosajka ppermettiet li raġel jiddivorzja lil martu jekk hu “sab xi ħaġa indeċenti min-naħa tagħha.” (Dewteronomju 24:1) Fi żmien Ġesù, fost ir-rabbini kien hemm żewġ opinjonijiet li kien fihom kuntrast fl-interpretazzjoni tat-tifsir taʼ dik il-liġi. L-opinjoni taʼ Shammai, li kienet iktar retta, tat l-interpretazzjoni li l-unika raġuni valida għal divorzju kienet “nuqqas taʼ kastità,” li hu adulterju. L-Iskola taʼ Hillel, mill-banda l-oħra, għallmet li raġel setaʼ b’mod leġittimu jiddivorzja minħabba kwalunkwe nuqqas taʼ qbil fiż-żwieġ, żgħir kemm hu żgħir. Skont din l-interpretazzjoni, raġel setaʼ jiddivorzja lil martu saħansitra anki jekk tirrovinalu l-ikel jew jekk sab mara li kienet isbaħ f’għajnejh.
Mela, Ġesù kif wieġeb il-mistoqsija tal-Fariżej? Hu qal ċar u tond: “Kulmin jiddivorzja lil martu, ħlief minħabba ż-żína, u jiżżewweġ oħra jagħmel adulterju.”—Mattew 19:6, 9.