Ova Judeu kohale ankho vena owoma nava vena ouvela wotyilundu iya otyo ankho tyakaka unene pomuvo opo. Ovanthu vana ankho vokuna ouvela wotyilundu ankho vamona unene ononkhumbi iya tupu ovivala viavo ankho ovivi. Pomuvo opo ankho petupu ovihemba pala okuhakula ouvela wotyilundu. Vana ankho vokuna ouvela oo, ankho vena okukala kokule novanthu opo vahatambulise vakuavo.—Levítico 13:45, 46.

Ova ononkhalamutwe mbo nongeleya mbo va Judeu, ankho valingile ovitumino konthele youvela wotyilundu, ankho vilamba puetyi Ovihonekwa vipopia, okulinga ovipuka vihesukisile opo valemese vali omuenyo viavo. Mongeleka, ovitumino ovio ankho viilika ovanthu okukala katutu kokule onometulu 2 nou una otyilundu. Mahi inkha ankho kuna omphepo, tupu ovanthu ankho vena okukala onometulu 45 nou una otyilundu. Ovanongo vamwe vapopia okuti vana vena otyilundu ankho vena okukala “kondye yepundaumbo” tyilekesa okuti ankho vena okukala kokule novimato viepundaumbo. Moluotyo, tyina omunongo umwe amamono omunthu una otyilundu mokati kepundaumbo, umutonga nomamanya iya apopia okuti: “Enda komphangu yove, uhatambulise vakuenyi.”

Onkhalelo ya Jesus ankho yelikalela unene! Jesus ankho kataata vana vokuna otyilundu, mahi ankho wafuapo pala okuveyama—iya alo umwe okuvehakula—Mateus 8:3

Potyita tyotete P.K., okulihenga ankho tyipopiwa unene nononkhalamutwe mbonongeleya. Moluotyo, ova Faliseu vamwe vapulile Jesus okuti: “Tyitavela omulume okuhenga omukai wae mokonda vala ya kese tyimwe?”—Mateus 19:3.

Otyitumino tyapelwe Moisesi ankho tyiyeka vala omulume elihenge nomukai wae ankho omulume “wiimbuka okuti walinga otyipuka tyapenga.” (Deuteronômio 24:1) Pomuvo wa Jesus, ankho kuna onosikola onombali mbulongesa ovipuka vielikalela konthele yetyi otyitumino tyipopia. Osikola itiwa Shamai ankho osikola imwe yahayekelela ovipuka iya ankho ilongesa okuti ehunga liaviuka pala okulihenga oputyina vala umwe alinga otyipuka “tyapenga,” oumbalehi. Osikola ya Hile, ankho ilongesa okuti omulume upondola okulihenga nomukai wae ankho vatañguna, namphila velilinga vala okapuka okatutu. Ngetyi tyipopia omukanda wosikola imwe, omulume upondola okulihenga inkha omukai wafeva omulume omukuavo atala okuti omuwa vali.

Mahi, oñgeni Jesus akumbulula ova Faliseu? Wakumbulula okuti: “Omulume uhenga omukai wae wahalingile oumbalehi iya akanepa vali omukai omukuavo, ukahi nokulinga oumbalehi.”—Mateus 19:6, 9