Ñaupa judiokunaqa sinchitan manchakuqku jujnin clase lepra onqoyta. Chay millay onqoyqa contagioson karan, cuerpopi nerviokunatan dañaq, jinallataq cuerpotapas pasaqpaq desfiguraq. Mana jampiy atiymi karan, chaymi chay onqoyniyoq runakunata t’aqaqku qhaliyanankama. Paykunaqa onqoyniyoq kasqankutan jujkunaman willananku karan (Levítico 13:45, 46).

Judío religioso umallikunaqa askha leykunatan churaranku, ichaqa manan Diospa palabran nisqanman jinachu karan. Chhaynapin onqosqakunata astawanraq sufrichiqku. Ejemplopaq, Rabí runakunaq leyninkuman jinaqa leprayoq runaqa iskay metro karupin kanan karan, wayramuqtintaq 45 metro karupi. Talmud qelqapi creeq runakunaqa manan munarankuchu leprayoqkuna perqawan muyurichisqa llaqta ukhupi tiyanankuta, ¿imarayku? Bibliapi kay kamachikuytan munasqankuman jina entienderanku “sapallantaq karpa-karpa jawapi tiyanqa” nisqanta. Chaymi juj Rabí runa llaqta ukhupi leprayoq runata rikuspaqa rumiwan chanqaq, niqtaq: “Lloqsiy kaymanta, ama onqoyniykita jujkunaman contagianaykipaq”, nispa.

Jesusmi ichaqa sumaqta trataq lepra onqoyniyoqkunata, qarqonanmantaqa llamiykuq jampiq iman (Mateo 8:3).

Qallariy siglopi religioso judiokunaqa juj-jujtan piensaqku divorcio temamanta. Chaymi juj kutinpi fariseokuna Jesusta pruebaman churaranku kayta tapuspa: “¿Atikunchu ima jawallapas qosaq warminmanta t’aqakuynin [otaq divorciakuynin]?”, nispa (Mateo 19:3).

Diospa kamachikuy siminpi nisqanman jina, juj runaqa atiranmi divorciakuyta “chay warmiq mana allin ruwayninta yachaspa” (Deuteronomio 24:1). Jesuspa tiemponpiqa iskay clase grupon karan rabinokunaq yachachiyninmanta, chay grupokunataq jujnirayta chay kamachikuyta entiendeqku. Jujninmi karan grupo Samay, paykunan creeqku divorciakunapaq juj razonlla kasqanta, chayqa karan sichus warmin jujwan pantallaqtinmi. Grupo Hilel nisqapitaq creeqku juj runa imallamantapas esposanmanta divorciakuy atisqanta, yaqapaschá kanman sichus mijunata mana allinta wayk’uqtin otaq juj warmi gustaqtin.

¿Imatan Jesús fariseokunaman kutichiran? Niranmi: “Pipas warminmanta ima jawallapas t’aqakunman waj qhariwan mana wasanchashaqtin, jinaspa waj warmiwan casarakapunman chayqa, wasanchay juchatan ruwan”, nispa (Mateo 19:6, 9).