Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

Ana Akumanyilila?

Ana Akumanyilila?

Ana cici cicaliji cakusimonjesya ni mwaŵatendelaga yindu Yesu kwa ŵamatana?

Ayuda ŵa mu ndaŵi ja m’Baibulo ŵajogopaga mnope ulwele wa matana wawaliji wakuwanda pandaŵijo. Naga ulwelewu umkamwile mundu wamtendekasyaga kuŵa jwakulemala soni wamlecelaga liŵasi. Ulwelewu waliji wangali mtela. Ŵaŵalwalaga ŵasosekwaga kutama kwajika, soni kwakalamusyaga ŵane kuti jemanjajo akwete ulwelewu.—Levitiko 13:45, 46.

Acimlongola ŵa dini ja Ciyuda ŵajonjecesye malamusi gane gakusawusya mnope pa ngani ja ulwele wa matana. Yeleyi yatendekasyaga kuti ŵamatanawo alajeje mnope. Mwacisyasyo, malamusi gawo gatiga mundu atalikanganeje mamita gaŵili ni jwamatana. Nambo naga kwana mbungo, jwalijose ŵasosekwaga kutalikangana najo mamita 45. Mabuku gane ga malamusi ga Ciyuda gasalaga kuti Malemba pagakuti jwamatana atameje “kusa kwa masakasa,” gagopolela kuti mundujo atameje kusa kwa lutenje lwa msinda. Mlongola jwa dini ja Ciyuda pam’weni jwamatana mumsinda ŵamsomaga ni maganga ni kumsalila kuti, “Mkopoce amuno, mjawule kumkusatama, mkasimwasakasya ŵandu ŵane.”

Nambo Yesu nganatendaga yeleyi! M’malo mwakwatopola ŵamatana, ŵakamulaga, soni atamose kwaposya kwene.—Matayo 8:3.

Ana acimlongola ŵa dini ja Ciyuda ŵakundaga ŵandu kumasya ulombela pa magongo gapi?

Cikalata cakwiticisya kumasya ulombela ca m’caka ca 71/72 C.E.

Ngani jakumasya ulombela jaliji jekulungwa pasikati pa acimlongola ŵa dini ŵa m’yaka 100 yandanda. Mwati ndaŵi jine, Afalisi ŵane ŵam’wusisye Yesu kuti, ‘Ana malamusi gakusakunda kuti jwamlume ŵalece ŵamkwakwe pa ligongo lililyose?’—Matayo 19:3.

Cilamusi ca Mose camkundaga jwamlume kwaleka ŵamkwakwe ulombela naga “ŵasimene ni cakusawusya cinecakwe.” (Deuteronomo 24:1) Mu ndaŵi ja Yesu, papali masukulu gaŵili gagajiganyaga yindu yakulekangana pakwamba ya kagopolele ka lilamusili. Sukulu jandanda jaliji ja Shammai jajakuyaga mnope malamusi. Sukuluji jatiga kuti lilamusili ligopolela kuti ulombela mpaka umale naga jwine atesile cikululu. Sukulu jine jaliji ja Hillel. Sukuluji jajiganyaga kuti jwamlume mpaka ŵalece ŵamkwakwe naga ngakukamulana atamose payindu yamwanamwana. Mwambone, naga jwamkongwejo jwangateleka cenene yakulya soni naga jwamlumejo apatile jwamkongwe jwine jwakusalala kwapunda ŵamkwakwewo.

Nambo ana Yesu ŵajanjile wuli Afalisi ŵala? Jwalakwe ŵajanjile mwangasisa maloŵe kuti, “Jwalijose jwakwaleka ŵamkwakwe ni kulombela jwamkongwe jwine atesile cikululu, akaŵe naga akwaleka ligongo lyakuti atesile yamsese.”—Matayo 19:6, 9.