EBIKORWA BIBI OMW’EKA N’OMWA MYATSI Y’ENGYINGO: Ekithongole kye UN (United Nations) kikabugha kithi, “Omughuma omwa buli bakali basathu abiriswiribwa kutse erikolhwa nabi omwa by’emyatsi y’engyingo n’oyo bali nayu omwa by’olhwanzo.” Eky’obulighe, “kikabughawa indi, omwa kihugho kyosi, omukali mughuma omwa buli bakali bathanu akabya iniabirikolhwa kw’emyatsi y’engyingo kinyamakara kutse ibabirilengaho erimukolha yoko.”

OBUBI OKWA SYONZIRA: Kikabughawa indi, omwa Amerika mune ebigurupu by’esyongoli sy’ebibi nga 30,000. Omwa Latin America, hakuhi omundu 1 okwa 3 akabugha athi abirikolhwa nabi n’esyongoli sy’ebibi.

OBUTSINDI: Kikabughawa indi omwa mwaka mughuma owa 2012, hakuhi abandu 500,000 mubatsindwa, kwilhaba abakwira omwa syonyuhi. Omwa bitsweka by’eyikwa omwa Afirika n’omwa Central America yo abandu bak’ithibawa kutsibu. Abandu abalhabire omu 100,000 babithawa omwa Latin America omwa mwaka mughuma, n’abandi nga 50,000 omwa Brazil hasa. Ebikorwa bibi ng’ebi binemwendi syahwaho?

Busana naki ebikorwa bibi bikanyirire? Ebingyi ebikaleka mwamuli nga bino: erikura-kurana erikabya busana n’abandi eriyowa nga balengire abandi, omubere w’erithendi tsomana esyongebe sy’abandi, obwabu n’ebindi bibatsi ebikatsandaya obwongo, abaana erikulha ibanemulhangira eby’obwithi ebikakolhawa n’abandu bakulhu, n’esyongoli sy’ebibi eribya nga sinawithe obuli nga bwiranda bw’erikolha ebindu ng’ebyo.

Ni kwenene, omwa bindi bihugho babirilengaho erirwanisya eby’obutsindi. Ng’eky’erileberyako, omwa tawuni ye São Paulo omwa Brazil, kikabughawa indi eby’obwithi mubyakeha kutsibu omwa myaka ikumi eyihwere. Aliwe nomwabine bithya, ebikorwa bibi eby’emiringo yosi bikinakoleka kutsibu omwa tawuni eyo, kandi abandu 10 omwa buli bandu 100,000 bakabya ibanemwithwa. Neryo ibbwa kwesi ni kyahi ekikendi syaghunziraho ighuma ebikorwa bibi?

Erighunzira h’ighuma ebikorwa bibi, omubatsi ban’abandu—erihindulha amalengekania n’emibere yabu. Esyongoli sy’ebibi erithoka eribya bandu abuwene, batholere ibaleka emibere ng’emiyiheko, omururu, n’erithendi tsomana abandi, n’eribya n’emibere ng’olhwanzo, erisikya abandi, n’eritsomana abandi.

Ni kyahi ekyanga hira omwa mundu mw’omuhwa w’erikolha esyombinduka ng’esi? Thalengekania okwa kya Biblia iyo yikabugha:

• “Eryanza Nyamuhanga ni kwama ebihano biwe.”—1 Yoane 5:3.

• “Eryubaha Omwami Mukulhu n’ikwa ebibi by’obusu.”—Emisyo 8:13.

Eryanza Nyamuhanga n’erisagha erimuponesya ni  bindu by’amaaka manene kutsibu indi byangana leka n’engoli y’ebibi iyahinduka—kandi butsira eyighulhu-ghulhu, aliwe iniahinduka omwa mibere yiwe yosi. Ekyo kwenene ikyanabya?

Thalengekania okwa mulhume oyo thukendy’ahulhamo Alex, oyuwamabirighunza emyaka 19 omwa ngomo ye Brazil busana n’ebikorwa bingyi by’obubi. Abere abir’igha e Biblia n’Abema ba Yehova, mwabya Mwema wa Yehova omwa mwaka wa 2000. Mbwino analekire emibere yiwe mibi? Ee, kandi Alex akayikubaya bwomo kutsibu okwa byabya akakolha kera. Akabugha athi: “Nabiryanza Nyamuhanga busana n’eribya iniabirinyighanyira ebyosi. Ingye erisima n’eribya inabiryanza Yehova byabiringwathikya erihindulha emibere yaghe.”

N’owundi oyo thukendy’ahulha mo César, nayu ni we Brazil, abya akathulha amanyumba n’erinyegha abandu iniane n’embundu. Mwaghunza myaka 15 inianemukolha ebyo. Ekya muwathikaya erihinduka niki? Abere ane omwa ngomo, Abema ba Yehova mubamuhikako, nayu mwatsuka erigha e Biblia. César athi: “Aho, munabya nasalire naminya ekighendererwa ky’engebe. Munanza Nyamuhanga. Kandi namatsuka n’erimubaha—eryubaha eritholere, ery’erisagha erisubira ekibi neryo inaponesya Yehova. Sinabya nganzire ngabya ng’oyuthethasima olhukeri olho anganganaya. Olhwanzo olho n’eryubaha eryo, by’ebyaleka inahinduka.”

Ebyalholirweko ebi bikakanganayaki? Bikakanganaya ngoku e Biblia yiwithe amaaka w’erihindulha esyongebe sy’abandu—omw’ihindulha amalengekania wabu. (Abanya Efeso 4:23) Alex, oyulyatsuka erikanibwako, akongera athi: “Ebyo n’igha omwa Biblia, munabya nga nam’uthwamu amaghetse awahenirye, amaghenda akanyerya mw’amalengekania mabi. Sinabya ngalengekania indi ebindu ebi byangana nyilhuamu.” Ni kwenene, thwam’usulya omwa malengekania wethu mw’omwatsi owahenirye we Biblia, iniakendi thweryamu amalengekania mabi. Ekinywe kya Nyamuhanga kiwithe amaaka w’ery’erya. (Abanya Efeso 5:26) Ekikalhwiririramu, abandu batsibu, abathatsomene abandi bakahinduka, ibabya n’olhukeri kandi bandu b’obuholho. (Abanya Roma 12:18) Bakabana obuholho omwa ngebe syabu omw’ighendera okwa misingyi ye Biblia.—Isaya 48:18.

Abema ba Yehova abalhabire omu miliyoni munani omwa bihugho 240 babiriminya ekyanga ghunziraho ighuma ebikorwa bibi. Abandu b’ebihanda byosi n’abalhuire omwa mibere muthina-muthina, abosi babiriminya eryanza Nyamuhanga n’erimusagha kandi n’erianzana, ibabya bughuma omwa buholho ng’eka nguma omwa kihugho kyosi. (1 Petero 4:8) Bakaleka ikyalhangirika ngoku ekihugho ekithe mw’obwithi kyangana thokekana.

E Biblia yikalhaghanisaya yithi Nyamuhanga akisiya inierya omwa kihugho mw’obubi bwosi obulimu. Ekihugho kibi Nyamuhanga akirindirye “ekiro ekyo abandu abathekenga Nyamuhanga basyatswerwa n’eriheribwa.” (2 Petero 3:5-7) Hakendi syabya isihakiri bandu abang’aghalya abandi. Thwanga kakasya thuthi ngoku Nyamuhanga ananzire erighunzaho ebikorwa bibi?

E Biblia yithi Nyamuhanga “akakwa ababi b’obusu n’oyuwanzire omwagha.” (Esyonyimbo 11:5) Omuhangiki wethu anzire obuholho n’obulingirirania. (Esyonyimbo 33:5; 37:28) Ekyo ky’ekikendi syaleka iniathalighira esyongoli sy’ebibi eribyaho kera na kera.

Kwesi kwenene, ekihugho kihya-kihya eky’obuholho kinemwasa. (Esyonyimbo 37:11; 72:14) Busana naki nawu iwuthanza eriminya nga wanga kolhaki erisyabya omwa kihugho ng’ekyo?