WANDWA MUNA NZO YO LEKWA MU KINGOLO: “Organização das Nações Unidas, isonganga vo, nkento mosi yovo ntatu balekwa kala mu nkingolo yo wandwa kwa mayakala mau.” Dia nkenda vo mu nza yawonso, vana vena akento tanu, mosi muna yau walekwa kala mu kingolo.”

UMPUMBULU MUNA NZILA: Kuna Estados Unidos, vioka 30.000 ma yimpumbulu yakola bevanganga o wantu e mpasi. Kuna América Latina, vana vena wantu tatu, mosi wamweswa kala e mpasi kwa yimbumbulu.

VONDWA: Tezo kia mafunda ye mafunda ma wantu bavondwa mu mvu miavioka, lutila nkutu o wantu bafwa muna vita. Muna nsi zina kuna Sude ya África ye América Central, wantu ayingi bevondwanga, vioka nkutu lutangu lwa wantu befwanga mu nza yawonso. Mu mvu mosi, vioka 100.000 ma wantu bavondwa kuna América Central. Kuna Brasil vioka 50.000 ma wantu. Nga umpumbulu ufokoka e mvimba?

Ekuma e nza izadidi yo umpumbulu? Mambu mayingi metwasanga o umpumbulu ova nza yayi nze: kondwa kwa nzimbu ye salu, wan’akete bemweswanga mpasi kwa mbuta, nua malavu ma nkolwa ye mfomo zangolo, lembi vua mioyo mia akaka o mfunu, o luyalu mpe ke tumbanga yimpumbulu ko.

Dialudi vo, mu nsi zayingi, luyalu mu vanga kena mawonso mu teza kulula umpumbulu. Muna mbanz’a São Paulo kuna Brazil, amwangi a nsangu bazayisa vo, mu mvu kumi miavioka o umpumbulu wakuluka fioti mu mbanza yayi. Kana una vo i wau, e mbanza yayi yazala yo umpumbulu wa mpila mu mpila. Vana vena 100.000 ma wantu tezo kia 10 bevondwanga. Adieyi difwene vangwa mu fokola e mvimba o umpumbulu mu nza yawonso?

Muna fokola umpumbulu, o wantu bafwete soba e fu ye kadilu yau. Yimpumbulu muna soba, bafwete yambula lulendo, loko. Bafwete songa zola, luzitu yo vua akaka o mfunu.

Nki kilenda sadisa o muntu mu vanga e nsobani zazi zampwena? Tala mana Nkand’a Nzambi ulonganga:

• “Kadi i yau yiyi e nsas’a nzola muna Nzambi, twalunda nkanikinu miandi.”—1 Yoane 5:3.

• “O vumi wa Yave i menga bi.” *—Ngana 8:13.

O zola muna Nzambi yo vumi wa lembi kunkendeleka, dilenda sadisa o muntu, kana nkutu kimpumbulu kasoba e zingu kiandi kiawonso. Nga dilendakana kikilu?

Alex, * ozingilanga kuna Brasil, wasiwa mu pelezo  mvu 19 mu kuma kia umpumbulu. Wayantika longoka Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave, muna mvu wa 2000, wakituka se Mbangi a Yave. Nga wayambula emvimba mavangu mandi mambi? Alex wayibanza mu kuma kia mambu mambi kavanganga. Wavova vo: “Owau izolanga Nzambi wau kandoloka emvimba. Ikumvutulanga matondo wau kansadisa mu soba mavangu mame.”

César, kuna Brasil, wasadilanga nkele muna kutumuna lekwa yangani. I salu kiaki kavanganga mu tezo kia mvu 15. Nki kiansadisa mu soba? Ekolo kakala muna pelezo, wayantika longoka Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave. César wavova vo: “Owau e zingu kiame kina ye nsasa. Ndongokele zola Nzambi. Ndongokele mpe vumina Nzambi yamu tezo kialembi vutukila vanga mambu mambi yo kendeleka Yave. Ivanganga mawonso mu vutula matondo kwa Yave muna nkenda zandi. O zola yo vumi wa Nzambi, wansadisa mu soba mavangu mame.”

Adieyi tulongokele mu nona yayi yawonso? O Nkand’a Nzambi uvuidi nkuma wa soba e zingu kia wantu ye ngindu zau. (Efeso 4:23) Alex, ona tuyikidi, wakudikila vo: “Mana yalongoka muna Nkand’a Nzambi makala nze mono yasukulwanga mu maza. Mekumpelelesanga malembe-malembe yo katula e ngindu zame zambi. Kiayindulanga ko vo ndenda katula e ngindu zazi zambi.” Kieleka, avo tuzadisi e ngindu zeto ye nsangu zina muna Nkand’a Nzambi, zilenda katula e ngindu zambi. E diambu dia Nzambi divuidi o nkuma wa velelesa muntu. (Efeso 5:26) Diakiese mu zaya vo yimpumbulu ye akwa loko balenda soba mavangu mau yo kituka se akwa nkenda yo luvuvamu. (Roma 12:18) Yimpumbulu balenda kala ye zingu kiavuvama avo balemvokele nkanikinu mia Nkand’a Nzambi.—Yesaya 48:18.

Vioka milhão 8 dia Mbangi za Yave muna nsi 240 balongoka o mfunu wayambula emvimba umpumbulu. Wantu a makanda mayingi balongoka o zola yo vumina Nzambi, zola akaka yo zingila kuna luvuvamu nze wan’a ngudi mosi. (1 Petelo 4:8) E mpila zingu kiau kisonganga vo, e nza yakondwa o umpumbulu ilendakana.

Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo ke kolo ko, Nzambi ofokola emvimba umpumbulu ova nza. O umpumbulu wa nza yayi ufokoka muna “lumbu kia lufundisu ye kia lufwasu lwa mindembi vumina Nzambi.” (2 Petelo 3:5-7) O wantu ke bemweswa diaka mpasi kwa yimpumbulu ko. Aweyi tulenda kadila ye ziku vo Nzambi ofokola mvimba umpumbulu?

Nkand’a Nzambi uvovanga vo, ‘Nzambi omenganga muntu ozolanga o umpumbulu.’ (Nkunga 11:5) O Mvangi eto ozolanga luvuvamu yo unsongi. (Nkunga 33:5; 37:28) Muna kuma kiaki, Nzambi keyambula ko vo yimpumbulu bakwamanana yakwele mvu.

E nz’ampa ya luvuvamu ifinamene. (Nkunga 37:11; 72:14) Ekuma olembi longokela mayingi, wazaya dina olenda vanga muna zingila mu nza yakondwa umpumbulu?