MAHUNDU MITIMO E UDI: Riwruok mar United Nations nochiwo ripot ni chiegni pasent 33 mar joma mine chwogi timonegi timbe mahundu. Moko chwogi goyo to moko inindogo githwon kata ibambo. Riwruogno medo wacho ni “kuom mon abich ka mon abich, achiel kuomgi nyaka chieng’ moro bambi kata tem bambi.”

MAHUNDU MITIMO E WANG’ YORE: Ripot moro wacho ni e piny Amerka, nitie jomahundu ma kwan-gi okalo 30,000. E Latin America, chiegni ni kuom ji adek ka ji adek, ng’ato achiel osemonj e wang’ yo.

NEK: Wachore ni e higa moro, kwan mar joma jowetegi nonego aching’ ne chiegni romo nus milion. Kwanno ohingo kwan mar joma notho e lwenje e higano. Yo Afrika ma milambo kod Central America e ma nigi kwan mamalo mar joma oseneg. Kwan mar joma oseneg e pinjego ohingo nyading’wen kwan mar joma oseneg e pinje mamoko koriw te. E higa moro, noneg ji mokalo 100,000 e Latin America kod ji ma dirom 50,000 e piny Brazil. Be nitie gima inyalo tim mondo pinywani chieng’ moro obed ma onge mahundu chuth?

Ang’o momiyo timbe mahundu onya ahinya e piny? Osefweny ni nitie gik mang’eny ma kelo mahundu. Gigo oriwo: Bedo ni jomoko omewo ahinya to jomoko odhier, chayo jomamoko, tiyo gi yedhe ma mero ji, madho kong’o mokalo tong’, bedo ni nyithindo neno timbego kuom joma dongo, kod bedo ni onge okang’ mikawo ne jomahundu.

En adier ni kinda ma dhano timo e tieko mahundu osekelo lokruok e alwora moko. Kuom ranyisi, wachore ni e taon mar São Paulo e piny Brazil, nek osedok chien gi pasent 80 kama e higni apar mokalo. To e ma timbe mamoko mag mahundu pod ng’eny ahinya e taondno, to kata mana nek be pod inego ji apar kama kuom ji 100,000. Kare en ang’o ma inyalo tim mondo tiek timbe mahundu chuth?

Mondo timbe mahundu duto orum chuth, nyaka ji kwong lok kitgi gi timbegi. Joma timo timbe mahundu nyaka we timbe kaka sunga kata ng’ayi, ich-lach, kod tim mar dewore giwegi, kendo dwarore ni ginyag kido kaka hera, nyiso luor, kendo dewo jomamoko.

Ang’o ma nyalo konyo ng’ato mondo otim lokruoge madongogo? Par matut kuom puonj mag Muma ma luwogi:

• “Nimar tiend hero Nyasaye e ma, ni waluw chikene.”—1 Johana 5:3.

• “Luoro Jehova en sin gi richo.” *—Ngeche 8:13.

Hero Jehova Nyasaye kendo bedo motang’ gi gik ma chwanye nyalo konyo jomahundu olok kit ngimagi. Ok gilok kit ngimagi mana mar kamano, to gilokore chuth. Be mano nyalore adier?

 Ne ane ranyisi mar Alex, * ma osedak e jela kuom higni 19 e piny Brazil nikech tim goyo ji. Bang’ puonjruok Muma gi Joneno mag Jehova, nobedo achiel kuomgi e higa mar 2000. Be oseweyo timbe mahundu gadier? Ee, kendo sani oyuago ang’e kuom gik maricho ma notimo. Kata kamano, owacho kama: “Sani koro ahero Nyasaye nikech oseweyona richona gadier. Chuny mar goyo erokamano kod hera ma aherogo Jehova osekonya loko kit ngimana.”

César ma bende odak Brazil ne en jamahundu ma turo ute ji, kendo ne en jamecho ma tiyo gi ligangla. Mano e kit ngima ma nodakie kuom higni ma dirom 15 kama. Ang’o ma nomiyo oloko kit ngimane? Ka ne en e jela, Joneno mag Jehova nolime, kae to en be nochako puonjore Muma. César wacho niya: “Mano e kinde ma ne ahango fwenye ni kare nitie gimomiyo nochuewa. Napuonjora hero Nyasaye. Bende, napuonjora miye luor—tiende ni, koro naluoro dok e timbena machon ma ne ok mor Jehova. Ne adwaro ni anyise ni amor gi yo mosekechago. Hero Nyasaye kendo miye luor nomiyo aloko kit ngimana.”

Ranyisigo puonjowa ang’o? Gikonyowa ng’eyo ni Muma nigi teko mar loko kit ngima ji komiyo gibedo gi paro mabeyo. (Jo-Efeso 4:23) Alex ma osewuo kuome motelo medo wacho niya: “Gik ma ne apuonjora e Muma ne chalo mana ka pi maler ma mol kuoma kendo luoko pacha mosmos. Ne ok apar ni nanyalo weyo timbenago.” Kuom adier, sama wapong’o pachwa gi puonj mabeyo manie Muma, okonyowa kwedo kata weyo gik maricho. Wach Nyasaye nigi teko mar lwoko kit ngimawa. (Jo-Efeso 5:26) Gikone, joma ger kod joma ok dew jowetegi nyalo lokore ma gibed joma oboch kendo mohero kuwe. (Jo-Rumi 12:18) Tiyo gi puonj mag Muma osekonyogi mi gibedo gi kuwe e ngimagi.—Isaiah 48:18.

Joneno mag Jehova mokalo milion aboro modak e pinje 240 osefwenyo yo mar tieko timbe mag mahundu. Ji moa e ogendni duto, gwenge duto, kendo modak e kit ngima mopogore opogore osepuonjore hero Nyasaye kendo miye luor. Bende, gisepuonjore hero jowetegi kendo gin gi kuwe madier e kindgi. (1 Petro 4:8) Kit ngimagi nyiso ayanga ni dak e piny ma onge mahundu en gima nyalore.

Muma singonwa ni Nyasaye chiegni tieko timbe mahundu chuth e piny. Mahundu mopong’o pinyni ibiro tiek chuth “chieng’ mibiro kethie joma ok oluoro Nyasaye.” (2 Petro 3:5-7) Ji ok nochak chandre kendo e lwet jomahundu. Ere kaka wanyalo bedo gi adier ni Nyasaye biro tieko timbe mahundu chuth?

Muma wacho ni chuny Jehova ‘osin kod ng’a mohero timbe gero.’ (Zaburi 11:5) Jachuechwa ohero kue kod weche makare. (Zaburi 33:5; 37:28) Mano e momiyo ok obi weyo jomahundu odag nyaka chieng’.

Adier, piny manyien mopong’ gi kuwe okayo machiegni. (Zaburi 37:11; 72:14) Donge diher puonjori mathoth kaka inyalo bedo achiel kuom joma biro dak e piny ma onge mahundu?