Ĩthe wakwa athamĩĩie Australia aumĩte Germany mwaka wa 1949. Aendete ku kũmantha wĩa wa kwĩnza syĩndũ ta thaavu na nĩwamanthaa wĩa kambunĩnĩ sya kũseũvya sitima, na nũndũ wa ũu atũa vandũ vaĩ vaasa na taoni veetawa Victoria. E ku nĩw’o watwaie inyia wakwa, na nasyawa mwaka wa 1953.

Myaka mĩnini ĩtina wa vau inyia wakwa nĩwambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia na Ngũsĩ sya Yeova, na kwondũ wa ũu maũndũ ala nĩlilikanaa neesĩ nĩ mũnini nĩ ala neew’aa inyia wakwa aimanyĩw’a. Ĩndĩ, ĩthe wakwa ndendeeaw’a nĩ ndĩni o na ĩmwe. Na nũndũ wa ũu nĩwambĩĩie kũvũa inyia wakwa na kũmũthĩny’a na ũu watumaa inyia wakwa amũkĩa mũno. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩwaendeeie kwĩmanyĩsya Mbivilia evithĩte na endeew’a mũno nĩ momanyĩsyo mayo. Ĩla ĩthe wakwa ũte kw’o, nĩwatũmanyĩasya nĩ na mũinawa maũndũ ala weemanyĩsya. Nĩwatũtavisye ĩũlũ wa nthĩ nzaũ na atũtavya ũndũ tũtonya kwĩthĩwa twĩ atanu twaatĩĩa myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ.—Savuli 37:10, 29; Isaia 48:17.

Nĩ na myaka 18, nĩnaumie mũsyĩ nũndũ ĩthe wakwa aĩ na ithokoo mbingĩ. O na kau nĩnaĩkĩĩaa maũndũ ala inyia wakwa wamanyĩasya kuma Mbivilianĩ, ndyoonaa matonya kũndethya, na nũndũ wa ũu ndyaamaatĩĩa. Nĩnambĩĩe kũthũkũma wĩa wa sitima kũla kwĩnzawa makaa ma mwaki. Natwaanie nĩ na myaka 20. Nĩtwakwatie kelĩtu kaitũ ka mbee ĩtina wa myaka ĩtatũ, na nasũanĩa kĩndũ kya vata kĩla naaĩle kwĩka. Nĩneesĩ kana Mbivilia no ĩtetheesye mũsyĩ wakwa, na kwoou nambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia na ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova. Ĩndĩ kĩveti kyakwa kĩyamendete o na vanini. Ĩla naendie ũmbanonĩ ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova, kyambĩie nĩnyuve ũndũ ũmwe katĩ wa maũndũ aa elĩ, nĩeke kwĩmanyĩsya Mbivilia kana nume vau mũsyĩ nĩthi vyũ. Nũndũ noonie nde ũndũ nĩka nĩneetĩkĩlanile na ũndũ kyendaa na naeka kwĩmanyĩsya na Ngũsĩ sya Yeova. Ĩtina nĩnesie kwĩlila mũno nĩkĩ ndaatĩĩa maũndũ ala neesĩ nĩ maseo.

Mũthenya ũmwe, andũ ala twathũkũmaa ĩmwe nĩmambonisye mavisa ma ũlaalai. Woonekaa wĩ ũndũ wa kwendeesya ĩndĩ wa kũtelemya, na ĩla naminie kũsisya visa isu nthũku neewie wasya wakwa wa ngoo wathũka vyũ. Ĩla nalilikanile maũndũ ala neemanyĩisye Mbivilianĩ, nĩneesĩ nesa vyũ kana Ngai ndaema kũnzilĩla. Ĩndĩ o ũndũ naendeeie kwĩloela mavisa asu ma ũlaalai, now’o woni wakwa waalyũkile. Ĩtina wa ĩvinda, weethĩie ndyĩkala ndeloele visa isu nthũku.

Myaka 20 kuma ĩvinda yĩu, nĩnathũkĩĩie na weethĩa vai ũndũ o na ũmwe nĩatĩĩaa katĩ wa maũndũ ala inyia wakwa wamanyĩisye. Mwĩkalĩle wakwa nĩwoonanasya nesa maũndũ ala maĩ kĩlĩkonĩ. Ũneeni wakwa waĩ mũthũku na nendete kũtũmĩa ndeto ikonetye maũndũ ma ũlaalai ĩla ngũvũa ngũĩ. O na nĩnambĩĩie kwĩthĩwa na mawoni mathũku ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. O na kau nekalaa na kĩveti kyakwa, nĩnakomaa na aka angĩ. Mũthenya ũmwe nĩneesiisye kĩoonĩ na neew’a neemena vyũ. Vandũ va kwĩw’a nĩnengete ndaĩa ũndũ neew’aa tene, neewie neemena vyũ.

Mũtwaano wakwa nĩwathelile na maũndũ mathũka vyũ. Nĩnamũvoyie Yeova kuma ngoonĩ na nambĩĩa ĩngĩ kwĩmanyĩsya Mbivilia, o na kau nĩvavĩtĩte ĩvinda ya myaka ta 20 ndemanyĩsya. Ĩvindanĩ yĩĩ ĩthe wakwa aĩ akwie, na inyia wakwa aĩ avatisiwe na atw’ĩka Ngũsĩ ya Yeova.

Mwĩkalĩle wakwa waĩ kĩvathũkany’o vyũ na ũndũ Mbivilia ĩmanyĩasya. Ĩndĩ yu nĩnatw’ĩte vyũ kũkwata mũuo wa kĩlĩko ũla Mbivilia ĩwetete. Nĩnavangie kũeka kũtũmĩa ndeto nthũku na kwĩthĩwa ndeũthata mĩtũkĩ. O na nĩnatwie kũekana na mwĩkalĩle mũthũku, kũtha kalata, kũnyw’a mũno, na kũyĩa mũnene ũla wambandĩkĩte.

Andũ ala twathũkũmaa ĩmwe mayamanyaa nĩkĩ ngwenda kwĩka moalyũku asu manenevete ũu. Kwa ĩvinda ya myaka ta ĩtatũ matindĩaa kũnthing’ĩĩsya nĩsyokee maũndũ asu mathũku. Ĩla nesa kũvĩtũũkany’a o vanini na ndineena ndeto nthũku kana ngew’a woo, andũ asu twathũkũmaa namo meew’aa mũyo mũno na mayasya “ekai mwone aisyoka vala ũnatũaa.” Ndeto isu syanũmĩasya mũno! O na syatumaa nona ta ndesa kũalyũka.

Vala nathũkũmaa yaĩ laisi vyũ kwona visa sya ũlaalai. Andũ ala twathũkũmaa ĩmwe matindĩaa kũtũma visa nthũku na kombyũta o tondũ natwĩe nĩkaa. Natatĩte mũno kũekana na kĩmanyĩo kya kũsisya visa isu nthũku, ĩndĩ namo matataa ũndũ matonya nĩ kana nĩsyokee kĩmanyĩo kĩu. Nĩnaneenie na ũla tweemanyĩasya Mbivilia ĩmwe nĩ kana andetheesye na aimbĩkĩa vinya. Nĩweethukĩĩisye nesa vyũ maũndũ ala namũtavasya kuma ngoonĩ. Nĩwatũmĩie Maandĩko kũmbony’a ũndũ ndonya kũekana na kĩmanyĩo kĩu, na ambĩkĩa vinya nĩmwĩkwatasye Yeova kĩla ĩvinda kwĩsĩla mboya.—Savuli 119:37.

Mũthenya ũmwe nĩnoombanisye andũ onthe ala twathũkũmaa ĩmwe. Ĩla moombanie nameie manenge aũme elĩ maĩ vau ũkĩ, na nĩneesĩ kana maĩ na thĩna wa kũnyw’a mũno ĩndĩ matw’ĩte kũekana na kĩmanyĩo kĩu. Namina kũmatavya ũu, andũ asu onthe mew’ĩte woo mambĩie atĩĩ: “Tũitonya kũnenga aũme aa ũkĩ nũndũ maendeee kũng’ang’ana ũndũ matonya maeke kũnyw’a!” Mambĩa ũu nakwa nameie atĩĩ: “O nakwa nĩendeee kũng’ang’ana tamo.” Kuma mũthenya ũsu andũ asu nĩmamanyie kana nĩendeee kũng’ang’ana nĩekane na kĩmanyĩo kĩu kya kũsisya visa sya ũlaalai, na mayaambĩla ĩngĩ kũnthing’ĩĩsya nĩkĩsyokee.

Ĩtina wa ĩvinda, Yeova nĩwandetheeisye mũno naekana na kĩmanyĩo kĩu kya kũsisya visa sya ũlaalai. Mwaka wa 1999, nĩnavatisiwe natw’ĩka ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova, na nĩnatanie mũno nũndũ nĩnakwatie ĩngĩ mwanya wa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo na kwĩthĩwa na ũtanu ĩngĩ.

Yu nĩnĩsĩ nesa nĩkĩ Yeova ũmenete maũndũ asu natwĩe nĩmendete kwa ĩvinda ĩasa. Nũndũ nĩ Ĩthe wakwa ũmbendete, endaa kũnzũvĩa ndikakwatwe nĩ maũndũ mathũku ala maumanaa na kwĩloela visa sya ũlaalai. Kwa w’o ndeto ii syĩ ĩvukunĩ ya Nthimo 3:5, 6 nĩ sya w’o. Ĩandĩko yĩu yaĩtye atĩĩ: “Ĩkĩĩa Yeova na ngoo yaku yonthe, Na ndũkekwatye ũmanyi waku mwene: Mĩendelenĩ yaku yonthe mũkũsĩĩe we, Na akaũlũngalĩlya nzĩa syaku.” O vamwe na kũtũsianĩa na mĩisyo, mĩao ĩla yĩ Mbivilianĩ nĩtũtetheeasya kũendeea nesa.—Savuli 1:1-3.

Ĩvinda ĩvĩtu nĩtwĩe ndyĩw’a nĩmenete, ĩndĩ yu nĩnĩnengete ndaĩa na nĩnĩthĩawa na mũuo wa kĩlĩko. Nĩnĩthĩawa na mwĩkalĩle mũseo, na nĩnĩw’aa Yeova andekeie na nĩnonaa aindetheesya. Mwaka wa 2000, nĩnatwaie mwĩĩtu-a-asa mwanake wĩtawa Karolin, ũmwendete Yeova o takwa. Twĩkalanasya na mũuo nĩ na kĩveti kyakwa. Nĩtwĩw’aa ne ũathimo mũnene kwĩthĩwa twĩ kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto kya nthĩ yonthe kĩla kĩthĩawa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa me mwĩkalĩle mũseo na mendene.