Saʼ 1949, linyuwaʼ aj Alemania kiqʼaxonk aran Australia re xsikʼbʼal xkʼanjel. Kiwulak saʼ li tenamit Victoria, bʼarwiʼ kisumlaak rikʼin linnaʼ. Laaʼin xinyoʼlaak saʼ li chihabʼ 1953.

Wiibʼ oxibʼ chihabʼ chik chirix aʼin, linnaʼ kiʼok chi xtzolbʼal li Santil Hu rikʼinebʼ laj testiiw re li Jehobʼa, joʼkan naq inkʼaʼ nasach saʼ inchʼool li xintzol chaq saʼ li Santil Hu saʼ linkachʼinal. Abʼan linyuwaʼ inkʼaʼ naxkʼulubʼa ebʼ li paabʼal ut jwal josqʼ chik. Linnaʼ qʼaxal naxxuwa ru, usta joʼkan, inkʼaʼ kixkanabʼ xtzolbʼal li Santil Hu saʼ muqmu ut jwal naroxloqʼi li naxtzol. Naq linyuwaʼ maaʼani saʼ ochoch, linnaʼ naxye we ut re li wiitzʼin li yook xtzolbʼal. Naxye qe naq li Ruuchichʼochʼ tchʼinaʼusoʼq ut naq sahaq chik saʼ qachʼool wi naqayuʼami li naxye li Santil Hu (Salmo 37:​10, 29; Isaías 48:17).

Saʼ xkʼabʼaʼ naq qʼaxal josqʼ linyuwaʼ, xinʼelelik saʼ li wochoch naq wank 18 chihabʼ we. Usta ninpaabʼ li naxkʼut chiwu linnaʼ, moko xwoxloqʼi ta li naxye li Santil Hu, joʼkan naq inkʼaʼ xinyuʼami. Xinʼok chi kʼanjelak joʼ aj yiibʼanel lus bʼarwiʼ nekeʼxsikʼ chaq rubʼel chʼochʼ li pek chanchan li ru xaml ut naq wank 20 chihabʼ we xinsumlaak. Oxibʼ chihabʼ chik chirix aʼin xyoʼlaak li xbʼeen inrabʼin ut aʼin kixbʼaanu naq tinkʼoxla li qʼaxal wank xwankil saʼ linyuʼam. Ninnaw naq li Santil Hu truuq xtenqʼankil linjunkabʼal, joʼkan naq xinʼok chi tzolok rikʼinebʼ laj testiiw re li Jehobʼa. Abʼanan li wixaqil xikʼ narilebʼ laj Testiiw. Naq xinwulak saʼ jun rehebʼ li chʼutam kixye we: taakanabʼ xtzolbʼal li Santil Hu malaj tat-elq saʼ li ochoch. Kichʼinaak inchʼool ut xinkanabʼ xsikʼbʼalebʼ laj Testiiw. Moqon chik kirahoʼk inchʼool xbʼaan naq xinkanabʼ xbʼaanunkil li ninnaw naq us.

Saʼ jun kutan ebʼ li wechkʼanjel xeʼxkʼut chiwu chirix li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu. Xwulak chiwu abʼan moqon inkʼaʼ sa nawekʼa wibʼ xbʼaan naq ninnaw naq aʼin jwal tzʼaj ru. Xinjultika li xintzol saʼ li Santil Hu ut chʼolchʼo chiwu naq li Yos tinxkʼe xtojbʼal rix linmaak. Saʼ xkʼabʼaʼ naq rajlal nawil ebʼ li jalam u li yibʼ ru, kijalaak li ninkʼoxla chirix li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu ut inkʼaʼ chik naxchʼiʼchʼiʼi linchʼool xbʼaan naq xinkʼayk rikʼin.

Junmay chihabʼ chik chirix aʼin, inkʼaʼ chik ninyuʼami li chaabʼil naʼlebʼ li kixkʼut chiwu linnaʼ. Linnaʼlebʼ naxkʼutbʼesi kʼaru wank saʼ linkʼaʼuxl. Ninye li tzʼaj aj aatin ut yibʼ ru nikinchʼuchʼibʼk. Ninkʼoxla naq maakʼaʼ reekʼ wank saʼ wiibʼal, usta wankin rikʼin linsumʼaatin xinwank ajwiʼ rikʼin jalanebʼ chik li ixq. Saʼ jun kutan xwil wibʼ saʼ lem ut xinye: «Yibʼ ru linnaʼlebʼ». Inkʼaʼ chik ninra wibʼ, xikʼ bʼan chik nawil wibʼ.

Xinraq linsumlajik rikʼin li wixaqil ut moko sa ta wankin saʼ linyuʼam. Joʼkan naq xintijok chiru li Jehobʼa. Usta numenaq junmay chihabʼ naq inkʼaʼ chik nintzol li Santil Hu xintikibʼ wiʼ chik. Saʼ li hoonal aʼan ak kamenaq chik linyuwaʼ ut linnaʼ kiʼok joʼ aj testiiw re li Jehobʼa.

Moko naxchap ta ribʼ linbʼaanuhom rikʼin li naxkʼut li Santil Hu. Abʼan kʼajoʼ nawaj raj xtawbʼal li tuqtuukilal li naxye li Yos saʼ li Santil Hu. Xinkʼe inchʼool xkanabʼankil xyeebʼal li tzʼaj aj aatin ut li josqʼil. Xinkanabʼ ajwiʼ li koʼbʼeetak yumbʼeetak, li bʼuulink tumin, li kalaak ut elqʼak bʼarwiʼ ninkʼanjelak.

Ebʼ li wechkʼanjel inkʼaʼ nekeʼxtaw ru kʼaʼut nawaj xjalbʼal linyuʼam. Chiru oxibʼ chihabʼ xeʼxmin wu re naq tinbʼaanu wiʼ chik li naʼlebʼ li ninbʼaanu chaq junxil. Naq nintʼaneʼk saʼ jun rehebʼ li tzʼaj aj naʼlebʼ ut nachalk xnimal injosqʼil malaj naq ninye junaq li tzʼaj aj aatin, nekeʼxjap re chi xyeebʼal: «Kisutqʼiik chaq laj Joe li naqanaw chaq ru». Kʼajoʼ narahoʼk inchʼool naq nawabʼi aʼin! Nawekʼa naq maakʼaʼ ninʼok wiʼ.

Bʼarwiʼ ninkʼanjelak nujenaq li naʼlebʼ chirix li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu. Ebʼ li wechkʼanjel rajlal nekeʼxnumsi chiribʼilebʼ ribʼ li jalam u chirix li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu malaj nekeʼxtaqla saʼ ulul chʼiichʼ, joʼ ninbʼaanu chaq junxil. Xinkʼe inqʼe xkanabʼankil li ninrahi ru, abʼan ebʼ aʼan xeʼxkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil naq tintʼaneʼq wiʼ chik. Xinpatzʼ intenqʼ ut xkawilal inchʼool re laj Testiiw li nakʼehok re intzolom ut aʼan xinrabʼi chi anchal xchʼool. Rikʼin wiibʼ oxibʼ xraqal li Santil Hu kixkʼut chiwu chanru tinruuq xkanabʼankil li kʼaynaqin xbʼaanunkil. Joʼkan ajwiʼ kixwaklesi linchʼool re naq rajlal tintijoq chiru li Jehobʼa re xpatzʼbʼal lintenqʼ (Salmo 119:37).

Saʼ jun kutan xinchʼutubʼebʼ chixjunil li wechkʼanjel. Naq ak wankebʼ chik chixjunil xinye rehebʼ naq teʼxkʼe li haʼ li nakaltesink re wiibʼ li qechkʼanjel li naqanaw naq nekeʼwulak chiru kalaak ut chixjunilebʼ xeʼok xyeebʼal we: «Chan put ru naq tqakʼe rehebʼ?! Ebʼ li winq aʼin yookebʼ xkʼebʼal xqʼe re xkanabʼankil li yibʼ ru aj naʼlebʼ aʼin!». Tojaʼ naq xinye rehebʼ: «Laaʼin ajwiʼ yookin xkʼebʼal inqʼe chi xkanabʼankil jun li yibʼ aj naʼlebʼ». Saʼ li kutan aʼan xeʼxtaw ru naq laaʼin ajwiʼ yookin xyalbʼal inqʼe re xkanabʼankil li yibʼ aj naʼlebʼ chirix li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu, joʼkan naq xeʼxkanabʼ xminbʼal wu re naq tinʼoq wiʼ chik xbʼaanunkil li naʼlebʼ aʼin.

Saʼ xnumikebʼ li kutan ut rikʼin xtenqʼ li Jehobʼa, xinruuk xkanabʼankil li kʼaynaqin chaq xbʼaanunkil. Saʼ li chihabʼ 1999 xkubʼeek inhaʼ joʼ aj testiiw re li Jehobʼa. Jwal ninbʼanyoxi naq toj xwank inhoonal re xjalbʼal linyuʼam ut naq sahaq saʼ linchʼool.

Anaqwan nintaw ru kʼaʼut li Jehobʼa xikʼ naril li nawulak chaq chiwu junxil. Joʼ jun chaabʼil yuwaʼbʼej kiraj inkolbʼal chiru li rahilal li naxkʼam chaq li naʼlebʼ chirix li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu. Tzʼaqal yaal li naxye Proverbios 3:​5, 6, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala: «K’ojk’ooq aach’ool rik’in li Yos chi junelik, ut maawa’ rik’in laak’a’uxl laana’leb’. Sa’ chixjunil li k’aru taab’aanu wanq sa’ aach’ool li Qaawa’ Yos, ut A’an tixtiikob’resi laab’e». Li naxye li Santil Hu xinxkol ut xinxtenqʼa re naq sahaq saʼ linchʼool (Salmo 1:​1-3).

Junxil xikʼ nawil wibʼ abʼan anaqwan sa ut tuqtu chik linchʼool. Saq chik ru linyuʼam ut nawekʼa naq li Jehobʼa kixkuy linmaak ut yook intenqʼankil. Saʼ li chihabʼ 2,000 xinsumlaak rikʼin li xKarolin, jun chaabʼil hermaan. Aʼan kʼajoʼ naxra li Jehobʼa joʼ laaʼin. Wank tuqtuukilal saʼ li qochoch. Qʼaxal sa wiʼ chik qachʼool naq wanko saʼ xtenamit li Yos bʼarwiʼ nekeʼxkʼutbʼesi li rahok ut saqebʼ ru xyuʼam.